Vals spelen

Schaken

Volgens de schaker J.H. Donner (1927-1988) zijn er twee soorten sporten: de oersporten waarbij de arbiter eigenlijk overbodig is, en de moderne sporten waarbij de arbiter onmisbaar is. Een typische oersport is bijvoorbeeld het gewichtheffen. Hij die de zwaarste steen kan tillen, heeft gewonnen.

Varshavsky2.jpg

Ook hardlopen behoort tot de oersporten. Wie het eerst over de meet komt, is de winnaar. Met andere woorden: hoe zichtbaarder het eindresultaat is, hoe overbodiger wordt de arbiter.

Moderne sporten, zoals bridgen, kunstrijden of synchroon zwemmen hebben daarentegen batterijen van arbiters en juryleden nodig om te kunnen bepalen wie uiteindelijk gewonnen heeft. Het beoordelingsysteem berust op een subjectieve aannames, die men wel probeert te objectiveren, maar die zelden tot een eensluidend oordeel leiden. Bovendien zijn jury’s gevoelig voor corruptie en vriendjespolitiek.

De sympathie van Donner lag duidelijk bij de oersporten en ook het schaken beschouwde hij als zodanig. Het schaken, vond Donner, kan eigenlijk wel zonder een scheidsrechter, aangezien het toch onmogelijk is om vals te spelen. Je kunt wel stiekem een stuk verplaatsen of zelfs van het bord te nemen, maar dat moet zo in de openbaar gebeuren dat de valsspeler onmiddellijk wordt ontmaskerd. De taak van de schaakarbiter was er, volgens Donner, hoofdzakelijk in gelegen dat hij op verzoek van de spelers een broodje kaas ging halen in de kantine.

Zo was het inderdaad, eeuwen lang.

Maar nu wij in het digitale tijdperk zijn beland, dreigt het schaken ook te veranderen in een moderne sport. Vorige week werd in de Marshall Chess Club in New York een Chess Cheating Town Meeting gehouden. Het was de eerste keer in de geschiedenis van het schaakspel dat er een conferentie werd belegd over vals spelen. Dankzij de moderne techniek is oplichterij nu ook in schaken praktij geworden. En het schijnt ook steeds erger te worden.

In 1993 is het begonnen bij een open toernooi in Philadelphia, toen een swingende vogel meedeed met een walkman in zijn rasta-kapsel. Hij heette John von Neumann, een naamgenoot dus van de beroemde wiskundige John von Neuman (1903-1957), die op Princeton aan computers werkte. De rasta-man ging regelmatig door zijn vlag, maar soms schaakte hij ineens heel sterk. Zo maakte hij gemakkelijk remise tegen grootmeester Helgi Olafsson. De vogel was al met zijn prijzengeld gevlogen, toen men begon te vermoeden dat hij via zijn walkman in contact stond met een instantie buiten de speelzaal.

Daarna kwam het geval met Clemens Allwermann, een 55-jarige Duitser met een rating van 1925, die ineens 300 punten boven zijn kunnen speelde. Naar eigen zeggen kwam dat omdat hij de partijen van Svesnikov had bestudeerd, maar het weekblad Der Spiegel ontdekte dat Allwermann precies de zetten van de computer Fritz 5.32 had gespeeld. Allwermann moest dus ook – vermoedelijk via zijn bril – digitale hulp van buiten hebben gekregen.

Inmiddels stapelen de verdachtmakingen zich per maand op. Volgens de New York Times hebben zich de afgelopen zomer in Philadelphia – het moet daar een broeinest zijn – opnieuw twee gevallen van fraude voorgedaan. Zo werd op het lichaam van Steve Rosenberg een draadloze zendontvanger gevonden, juist toen hij een partij ging spelen die hem achttien duizend dollar kon opleveren. Rosenberg werd van verdere deelname uitgesloten, en onderzoek naar zijn eerdere partijen leverde op dat hij vermoedelijk Fritz9 heeft gebruikt.

Verdacht was ook het spel van ene Eugene Varshavsky, een zwakke speler die ineens allerlei zeer sterke tegenstanders begon te verslaan. Zo kregen de grootmeesters Bartholomew en Smirin lelijk klop. Tegen de eerste genoemde raakte Varshavsky snel een pion kwijt, maar hij begon toen als een duivel te spelen. Bartholomew kreeg het gevoel dat hij tegenover een foutloze machine zat. Smirin, een topspeler van boven de 2600, had eenzelfde soort ervaring.

Tenslotte volgden twee arbiters Varshavsky onopvallend naar de wc, waar zij constateerden dat de verdachte 45 minuten bleef zitten. Weer buiten werd hij gefouilleerd, maar apparatuur werd niet gevonden, en zoeken in het riool ging te ver. In elk geval mocht Varshavsky in de laatste ronde zijn blauwe hoedje, waar hij erg aan was gehecht, niet meer dragen.
En dan nu het laatste nieuws. Tijdens een routinecontrole bij de Asian Games werd in de pet van de Indiase topspeler Umakant Sharma “een blue tooth device” gevonden. Het was de eerste keer dat zoiets gebeurde in een officieel FIDE-toernooi. Sharma zal voor lange tijd worden uitgesloten. Dat de computer het schaakspel ooit een harde klap zou uitdelen, had ik wel gedacht, maar dat het op deze menselijke manier gaat, komt toch nog als verrassing.

Bartholomew(2406)-Varshavsky

1. e2-e4 e7-e5 2. Pg1-f3 Pb8-c6 3. Lf1-b5 a7-a6 4. Lb5xc6 d7xc6 5. 0-0 f7-f6 6. d2-d4 e5xd4 7. Pf3xd4 c6-c5 8. Pd4-b3 Dd8xd1 9. Tf1xd1 Lc8-g4 10. f2-f3 Lc8-d7 11. Lc1-f4 0-0-0 12. Pb1-c3 c5-c4 13. Pb3-a5 Lf8-c5+ 14. Kg1-f1 Pg8-e7

Misschien had hij even zijn apparaat niet aan of verstond hij iets verkeerds, want nu verliest hij een pion. Hier is 14. … b5 de zet.

15. Pa5xc4 Ld7-e6 16. Pc4-d2 h7-h5 17. Pd2-b3 Le6-c4+ 18. Kf1-e1 Lc5-g1 19. Pc3-e2 Lg1-b6 20. Pb3-d2 Lc4-f7 21. Lf4-g3 Lb6-e3 22. Pd2-f1 Le3-c5 23. Lg3-f2 Lc5-d6 24. h2-h4 f6-f5! 25. e4xf5 Pe7xf5 26. Pf1-e3 Pf5-e7 27. Pe2-g3 Td8-e8 28. Ke1-f1 Th8-f8 29. Kf1-g1 Lf7-g6 30. c2-c3 Pe7-c6 31. Pe3-c4 Ld6-e7 32. Pg3-f1 Lg6-f7 33. Pc4-e3 Tf8-g8 34. Pe3-d5 Le7-d8 35. Pd5-f4 g7-g5!

Varshavsky2.jpg


Hij vecht als een leeuw. Het wordt ineens heel gevaarlijk voor wit.

36. h4xg5 Ld8xg5 37. Pf4-h3 Lg5-h6 38. Pf1-g3 Lf7-g6 39. Td1-e1 Pc6-e5 40. Lf2-d4 Pe5-d3 41. Te1xe8+ Lg6xe8 42. Pg3-f5 Lh6-f8 43. Ph3-f2 Pd3xb2 44. Ta1-e1 Le8-g6 45. Pf5-e7+ Lf8xe7 46. Te1xe7 Tg8-e8 47. Te7-g7 Lg6-b1 48. f3-f4 Te8-e1+ 49. Kg1-h2 b7-b6 50. Ld4-e5 c7-c5 51. g2-g4 Pb2-c4 52. g4xh5 Pc4xe5 53. f4xe5 Te1xe5 54. Tg7-g8+ Kc8-b7 55. Tg8-h8 Lb1xa2

En nu staat wit zelfs verloren.

56. h5-h6 Kb7-c6 57. Pf2-d3 Te5-e7 58. h6-h7 Te7-c7 59. Pd3-e5+ Kc6-b5 60. Kh2-g3 La2-b1 61. c3-c4+ Kb6-a5 en wit gaf op. De h-pion komt niet verder, terwijl de zwarte pionnen gaan rollen.

Smirin (2659)-Varshavsky

1. e2-e4 e7-e5 2.Pg1-f3 Pb8-c6 3. Lf1-b5 a7-a6 4. Lb5-a4 Pg8-f6 5. 0-0 Pf6xe4 6. d2-d4 b7-b5 7. La4-b3 d7-d5 8. d4xe5 Lc8-e6 9. Lc1-e3 Lf8-e7 10. c2-c3 Pe4-c5 11. h2-h3 Pc5xb3 12. a2xb3 0-0 13. Tf1-e1 Dd8-d7 14. Pb1-d2 a6-a5 15. Pd1-f1 Le6-f5 16. Pf1-g3 Lf5-g6 17. Dd1-d2 h7-h6 18. Ta1-d1 Ta8-d8 19. Dd2-e2 b5-b4 20. Td1-d2 Tf8-e8 21. De2-d1 Dd7-e6 22. Pf3-d4 Pc6xd4 23. c3xd4 f7-f6 24. Le3-f4 f6xe5 25. Lf4xe5 De6-d7 26. Td2-e2 c7-c5 27. Te2-e3 Le7-g5 28. f2-f4 Lg5-h4 29. Te1-f1 Te8-f8 30. Kg1-h2 Tf8-f7 31. Dd1-d2 c5xd4 32. Dd2xd4 Dd7-a7 33. Pg3-e2 Da7xd4 34. Pe2xd4 Lg6-e4 35. g2-g3 Td8-e8! 36. Tf1-c1 g7-g5!

Smirin.jpg

Tamelijk briljant gespeeld voor een speler die niet eens een rating heeft. Smirin probeert nog verwarring te zaaien, maar wordt het volgende slachtoffer.

37. f4-f5 Te8xe5 38. g3xh4 g5xh4 39. Te3-e2 Te5-e7 40. Te2-f2 Te7-c7 41. Tc1-f1 Tf7-f6 42. Tf2-f4 Tc7-g7 43. Tf1-f2 Kg8-f7 44. Tf4xh4 Kf7-e7 45. Th4-g4 Tg7-f7 46. Kh2-g3 Le4xf5 47. Tg4-f4 Lf5-d7 48. Tf2-e2+ Ke7-d6 49. Tf4-h4 Tf7-g7+ 50. Kg3-h2 Tg7-g5 51. Te2-d2 h6-h5 52. Td2-e2 Tf6-f1 53. Te2-d2 Ld7-e8 54. Td2-g2 Tg5xg2+ 55. Kh2xg2 Tf1-d1 56. Kg2-f2 Td1-d3 57. Kf2-e2 Le8-g6 en wit gaf op.
Het Parool, 16 december 2006