Waarom dit kabinet tot 2009 blijft zitten

Invallen

Wordt het kabinet Balkende IV een vechtkabinet?

Daarover zijn de meningen verdeeld. Zelf straalt de ministerploeg uiteraard gevoelens van diepe verbondenheid en saamhorigheid uit, maar wat wil je als je net een regeerakkoord hebt getekend?

Het dagblad De Telegraaf daarentegen uitte voorzichtige twijfels. De krant citeerde “een PvdA-kopstuk”, die gezegd zou hebben: “Balkenende is ook maar een omhooggevallen hoogleraar… Dat er dan een paar (hoogleraren) bij komen, betekent eerder dat hij daarmee goed kan praten. Ik verwacht forse discussies in de ministerraad over de koers en waar de investeringen moeten komen. Maar het zal volgens mij meer een intellectuele discussie worden dan een ordinaire ruzie”.

Ook de Amerikaanse, in Amsterdam docerende socioloog prof. James Kennedy boog zich over de kwestie. Hij zei: “Het is vooral een kabinet met sterke figuren, dat is nog altijd iets anders dan een sterk ideologisch gedreven kabinet. Je zult zien dat het CDA en CDA-ministers zich anders gaan gedragen dan in de samenwerking met de VVD, en dat zal dan ook wel pijn en moeite kosten”.

Toch denk ik dat de werkelijke tegenstellingen binnen het kabinet Balkenende IV pas na 2009 aan het licht zullen komen, en ik heb daar wel een paar aanwijzingen voor. Derhalve verzoek ik u, o lezer, een ogenblik met mij mee te denken.
Het uitgangspunt is dat de troonsafstand van Beatrix en de opvolging door Willem-Alexander, die in 2009 zal plaatsgrijpen. Om de abdicatie gestroomlijnder te laten verlopen dan in 1980, toen Juliana aangeslagen door allerlei affaires afstand deed, is er een betrouwbaar en stabiel kabinet nodig. Vandaar dat Beatrix heeft geijverd voor een kabinet met de sociaal-democraten, want die hebben de monarchie in het verleden al een paar maal gered.

Zo bekeken zou het geen verrassing zijn als de regeringspartijen tijdens de formatie hebben afgesproken dat er voor 2009 geen kabinetscrisis zal optreden. Bos weet precies wat van hem wordt verwacht, en hij is een keurige jongen die zich aan de afspraken houdt. Mochten zich onverhoopt toch problemen voordoen dan zal hoogstens de betreffende minister aftreden. De rest van de ploeg kan gewoon blijven zitten.

Laten wij nog even verder speculeren.

De regie van troonsafstand en opvolging ligt in handen van de Raad van State, zeg maar gerust in handen van vice-voorzitter Tjeenk Willink. Dat wordt ook meteen zijn laatste kunststukje, want direct nadat hij in 2009 zijn monarchale opdracht tot een goede einde heeft gebracht, zal hij met pensioen gaan.

Tjeenk Willink.jpg

En dan doemt de vraag op: wie wordt de opvolger van Tjeenk Willink?

Tot voor kort liep Hirsch Balin zich warm, maar toen Hirsch Ballin na de val van Balkende-III weer tot het ministersambt werd geroepen, begon hij al snel zo’n plezier in zijn werk te krijgen dat hij nog wel een periode door wilde gaan. Dit was echter zeer tot ongenoegen van Piet Hein Donner, aan wie door Balkenende was beloofd dat hij als minister van Justitie mocht terugkeren. Dat was misschien ook wel mogelijk geweest als Wouter Bos daar geen stokje voor had gestoken.

Tenslotte heeft een ontstemde Donner zich pas na zware druk laten afschepen met het ministerschap van Sociale Zaken. In ruil daarvoor zou Donner wel de toezegging hebben gekregen dat hij in 2009 Tjeenk Willink mag opvolgen. Dat kwam trouwens goed uit, omdat Koningin Beatrix liever een protestant ziet dan een katholiek als voornaamste adviseur van haar zoon – dan – koning Willem-Alexander.

Nu zult u misschien zeggen dat dit alles slechts speculatie is. Ik stel daarom voor dat u dit stukje bewaart tot 2009. Wij spreken elkaar dan nader.

Binnenlands Bestuur, 16 maart 2007