The Max Pam Globe » 6 x 0 is net geen 0

6 x 0 is net geen 0

Boeken etc

Van Harry Mulisch is de bekende uitspraak dat hij geen literatuur leest. Die schrijft hij namelijk zelf. Des te hachelijker is daarom het project van De Bezige Bij, Harry’s uitgever, om zes schrijvers te vragen een hommage aan de grote meester te schrijven. Hachelijk voor de uitgever en vooral hachelijk voor de gevraagden, want zij moeten niet alleen vrijwillig in de schaduw gaan staan, zij lopen ook nog eens het risico’s dat zij door de man, die hun loftuiting betreft, niet eens worden gelezen.

Voor critici is zo’n project natuurlijk ook een mooie gelegenheid om zich weer eens boos/vrolijk te maken.
In Het Parool schreef Arie Storm al een paar bijzondere geestige stukjes, waarin hij zich afvroeg of Mulisch niet een proces moet beginnen tegen de uitgever die hem dit heeft aangedaan. En in de Volkskrant constateerde Arjan Peters met afgrijzen dat de meeste hommages niet verder zijn gekomen dan een proefopzetje.

Tussen neus en lippen wordt in al die recensies ook nog eens een collega-criticus afgezeken, die gemeend heeft op haar oude dag nog met een literair debuut op de proppen te moeten komen. De vakantie is voorbij, wij zijn weer thuis.

Maar is het allemaal ook zo erg?

De zes hommages zijn: De eeuwigheidskunstenaar van Abdelkader Benali, Maak je zelf maar klaar van Elsbeth Etty, Wat gebeurde er met Cathy M? van Jessica Durlacher, Mim van A.F.Th. van der Heijden, De eerste jaren van Doeschka Meijsing en Een vrouw van Marcel Möring.

Wat onmiddellijk opvalt, is dat vier auteurs zich direct hebben laten inspireren door het werk van Mulisch en dat overige twee, na een kleine knipoog, gewoon hun eigen gang zijn gegaan. Dat zijn Jessica Durlacher, die iets instuurde dat zij kennelijk nog had liggen, en A.F. Th. van der Heijden die een aflevering toevoegde aan zijn cyclus Homo Duplex.

Laten wij het rijtje eens afgaan, te beginnen met hen die iets schreven in de geest van de meester. Dan is daar eerst De eeuwigheidskunstenaar van Abelkader Benali. Zelden is er in de Nederlandse taal – voor zover Benali die beheerst – zo’n flauwe en geestloze persiflage geschreven. Benali is als een middelbare scholier, die De Procedure heeft gelezen en dat boek nu voor de schoolkrant na wil doen. De hoofdpersoon gaat in Italië een prijs in ontvangst en kijkt onderweg in de spiegel. Verdomd zeg, hij is vijftig jaar jonger geworden! Jammer alleen, dat zijn omgeving het niet ziet. Enzovoort. Een uitstekend gegeven voor de nieuwe aflevering van de Donald Duck.

0 punten.

Dan is er De eerste jaren van Doeschka Meijsing. Deze novelle verwijst naar De pupil, het kleine meesterwerk dat als een hoogtepunt in het werk van Mulisch moet worden beschouwd. Aan wat Meijsing ervan gebakken heeft, kun je de ondankbare taak aflezen waarvoor degene zich gesteld ziet die de meester een aubade wil brengen. Meijsing reikt in de verste verte niet tot het niveau van De pupil en dat moet zij onderweg ook zelf hebben beseft. De vertelling gaat van Haarlem naar Capri, maar ergens in de bollenstreek heeft de schrijfster er al de brui aangegeven.

3 punten.

Wij komen nu bij Een vrouw van Marcel Möring. Dit korte verhaal is geïnspireerd op Twee vrouwen, een verfilmde roman van Mulisch. Daar waar Mulisch is gestopt, gaat Möring verder, en zo komen wij te weten wat er allemaal is gebeurd met de gekwetste Laura na de moord op haar vriendin. Het is allemaal erg braaf wat Möring heeft bedacht, en wie goede herinneringen heeft aan Twee vrouwen zou ik aanraden die herinnering niet te laten verstoren door wat Möring erbij heeft verzonnen.

6 punten.

Wij evalueren nu Maak je zelf maar klaar van Elsbeth Etty, een titel die weer verwijst naar de passage uit De ontdekking van de hemel. De hoofdfiguur heeft zojuist de daad verricht, maar hem ontbreekt de tijd om ook zijn partner aan haar gerief te laten komen. Vandaar zijn welgemeende advies. Literaire collega’s van Etty heb ik al horen giebelen over haar debuut in het algemeen en over de titel van haar debuut in het bijzonder. Een beetje ten onrechte, naar mijn smaak. Maak je zelf maar klaar is best een aardig werkje. Etty heeft werkelijk haar best gedaan om iets van zichzelf aan De ontdekking van de hemel toe te voegen. Zij is erg vlijtig geweest, en ik herkende er veel in, zodat ik mij toch wel heb geamuseerd. Zo heeft zij de Ada-figuur uit De ontdekking van de hemel verder uitgewerkt. Af en toe meende ik zelfs trekjes van Elsbeth zelf in dit personage terug te zien, al kostte het mij wel moeite om mij voor te stellen hoe Elsbeth het bed deelt met Onno, de op de schaker Hein Donner gebaseerde vriend uit het epos van Mulisch.

Laat ze maar praten, Elsbeth! Gewoon doorgaan! Wel hoop ik dat Etty, als professor in de literaire kritiek, ook de recensies over haar eigen boek aan haar studenten voorlegt.

25 punten.

Wij komen nu bij de twee boeken, waarin de schrijver gewoon zijn/haar eigen gang is gegaan. In Wat gebeurde er met Cathy M? beschrijft Jessica Durlacher het lot van een vroedvrouw, die in Afrika werkzaam is. Durlacher kreeg het idee voor de novelle, toen zij dat continent bezocht voor Artsen zonder Grenzen. Veel Mulischiaans is er niet aan de vertelling, behalve dan misschien het absurdistische einde. Maar dat is dan meteen het zwakste deel van het boek.

13 punten.

Tenslotte zijn wij aanbeland bij Mim van A.F.Th van der Heijden. Vaak wordt gedacht dat ik een persoonlijke vete met hem aan het uitvechten ben, maar dat is niet zo. Mij slechte recensies op zijn recente werk komen eerder voort uit teleurstelling dan uit gebrek aan waardering. Nog steeds ben ik geen grote fan van Homo Duplex, maar gezegd moet worden dat A.F.Th met Mim duidelijk maakt dat hij in het gezelschap van de zes de enige echte schrijver is. Mim is ook het meest toegankelijke deel van de cyclus, en ik hoop dat de toegankelijkheid in toekomst verder toeneemt. Op Mim zal ik te zijner tijd terugkomen.

87 punten.

Resumerend verwijs ik naar een uitspraak van Mulisch zelf: “Het waren de niet-uitzonderlijken, die zich onafgebroken bewust waren van de uitzonderlijkheid van de uitzonderlijken”. Daar sluit ik mij graag bij aan.

100 punten.

De eeuwigheidskunstenaar
Abdelkader Benali

Maak jezelf maar klaar
Elsbeth Etty

Wat gebeurde met Cathy M?
Jessica Durlacher
Prijs: Prijs: €14,90

Mim
A.F.Th. van der Heijden

De eerste jaren
Doeschka Meijsing

Een vrouw
Auteur: Marcel Möring
Uitgeverij alle boeken: De Bezige Bij

HP\De Tijd, 31 augustus 2006