Cleopatra’s neusje

Invallen

Historici willen graag verbanden leggen en structuren zien. Het nazisme zou nooit in Duitsland zijn opgekomen zonder de economische malaise die daaraan vooraf ging. Mao dankte zijn succes aan het mandarijnendom, dat vele eeuwen lang China regeerde. De radicale islam is uiteindelijk het product van de arrogante westerse arrogantie. Enzovoort.

Cleopatra.jpg

Minder populair is de theorie dat de geschiedenis wordt bepaald door toevallige omstandigheden, zoals het neusje van Cleopatra.
Als Cleopatra niet dat bijzondere neusje had bezeten, was Caesar nooit op haar verliefd geworden en zou de geschiedenis een hele andere wending hebben gekregen. Zonder de onverzettelijkheid van Churchill, had het veel langer geduurd voordat de nazi’s waren verslagen. Als Troelstra een beetje daadkrachtiger was geweest, zou de monarchie zijn gevallen.

Enzovoort.

Ritas neus.jpg

De vraag hoe belangrijk persoonlijke omstandigheden zijn, viel duidelijk waar te nemen op het laatste VVD-congres. “De VVD siddert bij de botsing der ego’s”, kopte de Volkskrant, en zelden vatten vijf woorden zo goed samen wat er aan de hand was. De ego’s waren in volgorde van opkomst: Rita Verdonk (onzichtbaar, maar zéér aanwezig), Mark Rutte, Hans Wiegel, Frits Bolkestein en Gerrit Zalm. Allemaal probeerden zij op hun manier hun eigen historische moment te creëren. Alle drie hadden zij hun eigen reddingsfantasie en allemaal spraken op zij hun manier over het neusje van Rita Verdonk.
En dat, terwijl de rijen in dit drama spraken van “de dag dat de VVD uiteen is gevallen”. Hans Wiegel had er op zijn eigen pathetische manier voor gewaarschuwd: “Het voortbestaan van de VVD op het spel”.

Rita zelf was er natuurlijk niet. Zij zal zich opgehouden hebben in haar paleis om aan haar uiterlijk te werken. Wis en waarachtig! Is het u niet opgevallen dat Rita stapje voor stapje wordt omgebouwd tot een vrouw, die je aantrekkelijk zou kunnen noemen? Of er botox aan te pas komt, weet ik niet, maar dat een team van stilisten, visagisten en designers al enige tijd druk in de weer is, zoveel is wel zeker. Haar manager Kai van der Linde weet maar al te goed, dat zo’n transformatie zich langzaam moet voltrekken. Niet in één keer, want dat zou te veel opvallen, maar zoals je een korrel zand voor iemands deur legt. Op een dag kun je er niet meer uit. Hé, vreemd, nooit iets van gemerkt. Zo zal Rita binnenkort helemaal zijn omgebouwd tot een politieke femme fatale, die naar niet links en niet naar rechts buigt, maar die – boem! – naar voren stuift, rechtstreeks vanuit haar onzichtbaarheid de schijnwerpers in.

En dan begint zij haar eigen partij.

De vraag is natuurlijk of dat heel erg is. Velen zien de neergang van de klassieke middenpartijen als een bedreiging voor de democratie. Want niet alleen de VVD wankelt, ook de PvdA. Als er straks toch bezuinigingen komen in de gezondheidszorg zullen al die oude van dagen zich roeren en wordt de PvdA afgerekend door een achterban, die zij altijd tot de hare heeft gerekend. Niemand zal dan vreemd opkijken als de PvdA in de peilingen onder de twintig zetels zakt.

Maar wie gaat straks de compromissen sluiten als er geen stemmen meer zijn voor partijen die compromissen willen sluiten? Aan de andere kant is niets eeuwig. Waarom zouden de PvdA en VVD per sé moeten blijven? De Katholieke Volkspartij bestaat ook niet meer, evenmin als Sociaal Democratische Arbeiderspartij (SDAP) en de Liberale Staatspartij. Is Nederland toe aan ingrijpende veranderingen, zonder het uitbreken van chaos?

Binnenlands Bestuur, 21 september 2007