Oorlog lost niets op, of wel?

Buitenhof

De historicus H.L. Wesseling, die ik zeer bewonder, heeft vijftien jaar geleden een essaybundel geschreven met de titel: Oorlog lost niets op. Veel mensen zijn die mening toegedaan, maar Wesseling bedoelde het ironisch. Sommigen oorlogen hebben inderdaad niets opgelost, maar andere oorlogen hebben wel degelijk iets opgelost. Soms waren die oplossingen tijdelijk, dat is waar, maar soms weer ook niet. Bovendien zijn sommige oorlogen rechtvaardig, terwijl andere oorlogen dat niet zijn, waaruit automatisch volgt dat de ene oorlog rechtvaardige oplossingen oplevert, terwijl in het andere geval de oplossingen juist onrechtvaardig zijn. Daar komt nog bij eens bij dat in sommige oorlogen het middel in geen enkele verhouding staat tot het doel. Een rechtvaardige oorlog kan gewonnen worden door met een kanon op een mug te schieten.

Aldus redenerend komt Wesseling uit bij de vraag wat de geschiedenis ons leert over het nut en de betekenis van oorlog. En zijn antwoord luidt: “Niet bijzonder veel en ook niet iets bijzonder duidelijks”.

Wesseling.jpg

Mooi is dat!

Schrijft een hooggeleerde professor uit Leiden een dik boek over oorlogen en dan blijkt dat de geschiedenis ons maar heel weinig leert over oorlogen en dat de weinige lessen die wij uit de oorlogen kunnen trekken ook nog eens bijzonder onduidelijk zijn.

Het komt er dus op neer dat wij met praktisch met lege handen staan als wij bijvoorbeeld stelling moeten nemen ten aanzien van de missie in Afghanistan. Wij zijn als de schaker die op een hoop van zegen een zet doet, zonder dat hij het flauwste idee heeft hoe het afloopt.

En juist de afloop is cruciaal.

Het onaangename van oorlogen is namelijk dat de uitkomst bepaalt of het voeren van die oorlog ethisch verantwoord was. Stel eens dat de geallieerden de Tweede Wereldoorlog hadden verloren, dan waren al die honderdduizenden soldaten voor niets gesneuveld. Hitler was er niet minder abject door geworden, maar een rechtvaardige oorlog verliezen door gebrekkige voorbereiding of andere stommiteiten, is ook moreel verwerpelijk. Of anders: de idealen van Salvador Allende moge hooggestemd zijn geweest, maar als het gevolg van zijn optreden is dat Pinochet jaren lang een dictatuur kan vestigen, dan moet dat ook Allende zelf zwaar worden aangerekend.

Men is niet alleen verantwoordelijk voor zijn daden, maar ook voor de gevolgen daarvan. Aan goede bedoelingen alleen hebben wij niets. Die kosten alleen maar levens.

“Kerst is ook het feest van de oprechtheid”, heeft Koningin Beatrix eens gezegd. Maar het is de vraag of je met oprechtheid alleen ver kunt komen in het gevecht. De eerste krijgsheer die over kunst van oorlogsvoeren heeft geschreven was de Chinees Sun Tzu. Hij deed dat in de vierde eeuw voor Christus. Sun Tzu was de meester van de discipline. Toen hem werd gevraagd of hij de 180 giechelende concubines van de Koning in het gareel kon brengen, gaf hij de concubines een bevel. Toen daarop nauwelijks werd gereageerd, liet hij twee concubines het hoofd afhakken, waarna hij aan de rest geen kind meer had.

Maar Sun Tzu zei ook: “Oorlogsvoering is gebaseerd op misleiding.

Daarom:

Wanneer krachtig, lijk machteloos.

Wanneer actief, lijk inactief.

Wanneer dichtbij, lijk ver weg. Wanneer ver weg, lijk dichtbij.

Als ze een voordeel hebben, verleid hen.

Als ze veilig zijn, wees dan voorbereid.

Als ze sterk zijn, vermijd hen.

Als ze nederig zijn, maak ze arrogant.

Als ze rustig zijn, verstoor hun rust.

Als ze verenigd zijn, verdeel ze.

Als ze verward zijn, verpletter hen”.

Denk achter de kerstgans ook eens aan die harde werkelijkheid. En verder wens ik u prettige feestdagen.

Buitenhof, 23 december 2007