Bobby Fischer en Fidel Castro

Schaken

Door het terugtreden van Fidel Castro als Il Comandante moest ik denken aan het Cubaanse schaakleven.

Fischer-Fidel (klein).bmp

Dat bestaat nog steeds, met als traditionele hoogtepunt de jaarlijkse Capablanca Memorial, die sinds 1962 wordt gehouden. De glorie van de beginjaren is er een beetje vanaf, maar nog altijd weet dat toernooi sterke grootmeesters te trekken. Zo won Vassily Ivansjoek, de nummer twee op de wereldranglijst, in 2007. Voor Fidel Castro is het schaakspel altijd een probaat middel geweest om reclame te maken voor de socialistische revolutie.

In de Sovjet-Unie was schaken al erg populair en westerse intellectuelen meenden dat Castro wel een verstandig mens moest zijn als hij van schaken hield.

Castro had al een uithangbord: José Raoul Capablanca, de Cubaan die tussen 1921 en 1928 wereldkampioen is geweest.

Capablanca.bmp

Bovendien was er één kameraad, Che Guevara, die steevast bord en stukken te voorschijn haalde, als hij even uit wilde rusten van het guerilla voeren. Fidel mocht in het veld de commandant zijn, op het schaakbord was Che de baas. Volgens de Britse meester Wade, die een paar keer tegen Che heeft gespeeld, zou de revolutionair in de onderbond geen gek figuur hebben geslagen.

Che.bmp

Ooit heeft Che in een simultaan remise gemaakt met Najdorf. Dat partijtje is bewaard gebleven, maar het naspelen maakt duidelijk dat Che – ongetwijfeld uit beleefdheid – het halfje cadeau heeft gekregen.

Najdorf-Che Guevara (1962)
1. e2-e4 e7-e5 2. Pg1-f3 Pb8-c6 3. Lf1-b5 a7-a6 4. Lb5-a4 Pg8-f6 5. O-O Lf8-e7 6. Tf1-e1 b7-b5 7. La4-b3 d7-d6 8. c2-c3 O-O 9. h2-h3 h7-h6 10. d2-d4 Tf8-e8 11. Pb1-d2 Le7-f8 12. d4-d5 Pc6-e7 13. c3-c4 b5xc4 14. Pd2xc4 c7-c6 15. d5xc6 Pe7xc6 16. Lc1-e3 Lc8-e6

en remise. Na 17. La4! staat zwart evenwel hopeloos.

Van Fidel zelf is eveneens een partij bekend, maar ook die mag geen naam hebben. Fidel wint het potje, maar als hij de internationale politiek op hetzelfde niveau zou hebben bedreven, was Cuba allang van de kaart geveegd.

Terraza-Fidel.bmp

Terrazas-Fidel Castro
1. e2-e4 e7-e5 2. f2-f4 e5xf4 3. Pg1-f3 Lf8-d6 4. d2-d4 h7-h6 5. e4-e5 Ld6-b4+ 6. c2-c3 Lb4-a5 7. Lc1xf4 g7-g5 8. Lf4-g3 Dd8-e7 9. Lf1-e2 d7-d6 10. e5xd6 c7xd6 11. Dd1-a4+ Pb8-c6 12. d4-d5 La5-d8 13. d5xc6 b7-b5 14. Da4xb5 a7-a6 15. Db5-a4 g5-g4 16. c6-c7+ Lc8-d7 17. c7xd8D+ Ta8xd8 18. Da4-d4 g2xf3 19. Dd4xh8??

Diagram1Terrazas-Castro.bmp

19. … De7xe2 mat.

Je hebt het gevoel dat wit zijn tegenstander expres heeft laten winnen.

In 1965 hebben Fidel Castro en Bobby Fischer voor het eerst met elkaar te maken gehad. De boycot van de VS tegen Cuba was in volle gang, toen Fischer een uitnodiging kreeg om aan de Capablanca Memorial mee te doen. Hij zou daarvoor drieduizend dollar startgeld krijgen, een vermogen voor die tijd. Het State Department weigerde Fischer evenwel een visum te verstrekken, waarop de zoon van Capablanca met het idee kwam om Fischer via een telexverbinding te laten schaken. Fischer stemde daarmee in, wat betekende dat hij elke dag naar de Manhattan Chess Club in New York ging om daar zijn partij te spelen. Even kwam het plan nog in gevaar, toen Fidel de deelname van Fischer “een grote propaganda overwinning voor Cuba” noemde. Daarop liet Fischer een telex sturen, waarin hij meedeelde ermee te stoppen als Castro daar mee zou doorgaan. Castro boog en Fischer speelde. Achter Smislov, die hij overigens in het rechtstreekse duel versloeg, werd Fischer tenslotte tweede.

Fischer-Smyslov (1965)
1. e2-e4 e7-e5 2. Pg1-f3 Nc6 3. Lf1-b5 a7-a6 4. Lb5-a4 Pg8-f6 5. d2-d3 d7-d6 6. c2-c3 Lf8-e7 7. Pb1-d2 O-O 8. Pd2-f1 b7-b5 9. La4-b3 d6-d5 10. Dd1-e2 d5xe4 11. d3xe4 Lc8-e6?! 12. Lb3xe6 f7xe6 13. Pf1-g3 Dd8-d7 14. O-O Ta8-d8 15. a2-a4 Dd7-d3 16. De2xd3 Td8xd3 17. a4xb5 a6xb5 18. Ta1-a6 Td8-d6 19. Kg1-h1 Pf6-d7 20. Lc1-e3 Tf8-d8 21. h2-h3 h7-h6 22. Tf1-a1 Pd7-b8 23. Ta6-a8 Td6-d1+ 24. Kg1-h2 Td1xa1 25. Ta8xa1 Pb8-d7

Diagram2Fischer-Smislov.bmp

Fout, zo erkende Smislov later. Hij had zelf 25. …. b4! moeten doen.

26. b2-b4! Kg8-f7 27. Pg3-f1 Le7-d6 28. g2-g3 Pd7-f6 29. Pf1-d2 Kf7-e7 30. Ta1-a6 Pc6-b8 31. Ta6-a5 c7-c6 32. Kh2-g2 Pb8-d7 33. Kg2-f1 Td8-c8 34. Pf3-e1 Pf6-e8 35. Pe1-d3 Pe8-c7 36. c3-c4! b5xc4 37. Pd2xc4 Pc7-b5 38. Ta5-a6 Ke7-f6 39. Le3-c1 Ld6-b8 40. Lc1-b2 c6-c5 41. Pc4-b6 Pd7xb6 42. Ta6xb6 c5-c4 43. Pd3-c5 c4-c3 en later door zwart opgegeven wegens de variant: 44. Lc1 Pd4 45. Tb8x Tb8x 46. Pd7+ Kf7 47. Pb8x Pb3 48. Le3 c2 49. Pd7 c1D+ 50 Lc1x Pc1x 51. b5 en wint.

Een jaar later hebben Castro en Fischer elkaar ontmoet. Sterker nog zij hebben tegen elkaar gespeeld. Dat was op de Schaakolympiade die in 1966 in Havanna werd gehouden. Opde site The Kenilworthian staan drie foto’s van wat een simultaanpartij lijkt.

Fischer-Fidel1.bmp

Fischer staat aan het bord van Castro, een zojuist geslagen pion in de hand. Afgaande op de stand der stukken, kan de partijen hooguit twee zetten oud zijn. Een andere foto toont een luid lachende Castro, die de hand van Fischer drukt. Kennelijk is de partij zojuist remise gegeven.

Fidel&Petrosjan.bmp

Naast Castro staat de toenmalige wereldkampioen Tigran Petrosjan, die Castro kennelijk heeft geholpen. Ook zien wij Poelogajevski en Drimer, die toen de captain was van het Roemeense team. Iedereen lijkt het erg naar zijn zin te hebben, ook Fischer.

Fischer-Fidel2.bmp

Op die Olympiade werd een partij gespeeld, die later wereldberoemd werd. Pomar was net als Fischer een wonderkind, maar ook met hem is het niet helemaal goed afgelopen.

Pomar-Johansson
1. d2-d4 Pg8-f6 2. c2-c4 e7-e6 3. Pb1-c3 Lf8-b4 4. e2-e3 O-O 5. Lf1-d3 d7-d5 6. Pg1-f3 c7-c5 7. a2-a3 Lb4xc3+ 8. b2xc3 Dd8-c7 9. Dd1-c2 d5xc4 10. Ld3xc4 c5xd4 11. c3xd4 b7-b6 12. Dc2-d3 Lc8-b7 13. Lc1-d2 Tf8-c8 14. Ta1-c1 Lb7-e4 15. Dd3-e2 Dc7-b7 16. O-O a7-a6 17. Pf3-g5! Le4xg2 18. Lc4xe6 Lg2xf1

Diagram3Pomar-Johansson.bmp

Ook 18. … Tc1x 19. Lf7x+ Df7x 20. Tc1x Db7 21. Dc4+ pakt niet goed uit, maar nu volgt een onverwachte mokerslag.

19. De2-f3!! Lf1-g2

De dame kan niet genomen worden wegens mat, terwijl 19. … Pc6 20. Pf7x Kf8 21. Lc8x ook geen soelaas biedt.

20. Df3xb7 Lg2xb7 21. Le6xc8 Lb7-d5

Of 21. … Ld5 22. Tc6x! Pc6x 23. Lb7 Ta7 24. Lc6x Tc7 25. d5 en wint.

22. e3-e4! Pf6xe4 23. Pg5xe4 Ld5xe4 24. Tc1-e1 f7-f5 25. Lc8-e6+ Kg8-h8 26. Le6xf5 Le4-c6 27. d4-d5

en wit gaf op. Van de Nederlandse schakers was Hein Donner de enige die regelmatig op Cuba kwam, maar daarover een volgende keer in een aparte rubriek.

Het Parool, 1 maart 2008