Trots komt te paard, niet op krukken

Beweringen en bewijzen

De volgende week moet mijn zoon afzwemmen voor zijn A-diploma. Zoals alle kinderen die meedoen, gaat hij het halen. Na afloop zullen wij een ijsje eten en daarna gaan wij een cadeau kopen. Bijzondere gummetjes, want die spaart hij, of een nieuw computerspel. Reken maar dat ik trots op hem zal zijn.

trots.jpg

Trots is een dubbelzinnig begrip. Ik ken het goed, want ik kan af en toe reuze trots zijn. Maar diep in mijn hart ben ik er ook weer niet trots op dat ik zo trots kan zijn. De grens tussen trots en koppigheid is snel vervaagd. Wie trots is, neemt een kaarsrechte houding aan en voelt de borst zwellen.

Trots komt te paard en wat dat betreft had Rita Verdonk geen gelukkige dag, toen zij op krukken haar nieuwe beweging Trots op Nederland kwam presenteren. Toen ik mevrouw Verdonk langs de reling van de campagneboot zag strompelen, kreeg ik even het gevoel dat zij door haar media-adviseur Kay van der Linde in de maling was genomen. Zielig en toch trots, misschien heeft Kay gedacht dat op die manier het mes aan twee kanten snijdt.

Mijn eigen onbuigzame trots is in mijn leven de oorzaak geweest van een paar heftige conflicten, al moet ik er onmiddellijk bij zeggen dat de trots van de andere partij in bijna even grote mate heeft bijgedragen aan alle onenigheid. Enkele conflicten heb ik tot in de rechtzaal uitgevochten en als ik daarop terugkijk, moet ik vaststellen dat alle die procedures niets aan mijn levensgeluk hebben bijgedragen. Ik had ze net zo goed achterwege kunnen laten, want ook in de gevallen dat ik won, ging mijn zege voornamelijk gepaard met ergernis. “Hij die trots is, eet zichzelf op”, wordt bij Shakespeare gezegd, en niets is meer waar.

Trots is een beetje een nare eigenschap. Dat je trots kunt zijn op de eigen prestatie valt te begrijpen wanneer je de gevoelens van stijgende eigenwaarde waarneemt bij een kind dat voor het eerst in de wc terugkijkt op zijn zojuist gedraaide drolletje. Daar komt de trots vandaan, Freud heeft er uitvoerig over geschreven. Maar de trots die het eigen lichaam verlaat, het hoger op zoekt en overspringt naar een groep, moet ernstig worden gewantrouwd. Mevrouw Verdonk is een uitspraak van Schopenhauer al voorgehouden: “De goedkoopste soort trots is nationale trots”.

Trots op Rita.jpg

Toch heeft mevrouw Verdonk een toon gezet. Je kunt geen talkshow meer opzetten, of een politicus verklaart dat hij (of zij) óók trots is op Nederland! Ik zag het minister Koenders doen bij Pauw en Witteman, en in een komisch kwebbelgesprek bij Andries Knevel deden Doekle Terpstra (samen bouwen), Bas van Vlies (samen geloven) en Jaenet Schuurman (samen nieuws lezen) een wedstrijdje wie het meeste trots is op Nederland.

Een grappig terzijde was de uitspraak van SPG-leider Van Vlies: “Als ik het heb over de Islamitische jihad en ik leg daarnaast de seculiere jihad, dan vraag ik me af waar je benauwder voor moet zijn”. Ineens zag ik voor hoe de atheïst Herman Philipse, met een bivakmuts en stengun, rondsluipt om voorbereidingen te treffen voor een aanslag op het metrostation van Staphorst.

Aangestoken door zoveel trotse mensen begon ik mijzelf af te vragen of ook ik trots ben op Nederland. Voel ik trots als ik aan een vreemde kust de Nederlandse vlag zie wapperen? Voel ik mij trots als ik een schilderij zie van Rembrandt of Van Gogh. Voel ik trots als Ryan Babel een doelpunt scoort voor Liverpool?

Ik vrees dat ik moet ontkennen. Was ik toevallig in Fransman geboren, dan zou ik trots moeten zijn op de Tricoleres, op Gaughin of op Platini. Hoe zielig moeten de mensen zijn die in Lichtenstein het levenslicht hebben gezien, in Kalmukkië of in enig ander land waar niets is om trots op te zijn. Wij Nederlanders, mevrouw Verdonk voorop, kunnen nog doen alsof wijzelf Manhattan en Nederlandsch Indië hebben gekolonialiseerd, alsof wij zelf de Nachtwacht hebben geschilderd, alsof wij zelf met onze eigen voeten Arsenal hebben uitgeschakeld.

Nu zal prof. Pleij onmiddellijk opmerken dat het tot de Nederlandse identiteit behoort om juist af te geven op Nederland, en ook dat is ontegenzeggelijk waar. Logisch dat voor de beweging van mevrouw Verdonk geen echte toekomst is weggelegd, en het verbaasde mij dan ook niet dat de brievenbus van haar website onmiddellijk werd volgestopt met allemaal ongein. Knots op Nederland.

Het moest rigoureuze standpunt inzake nationale trots is ingenomen door Pierre Vinken, de voormalige topman van Reed/Elsevier. In de biografie Tegen het idealisme zegt hij die hele nationale trots maar gevaarlijke, metafysische onzin te vinden. Eigenlijk heeft hij alleen maar verachting voor degenen die een traan wegpikken bij onze driekleur. Wat hem betreft mogen wij morgen op het Engels overgaan. Als ondernemer bij een Brits-Nederlands bedrijf heeft hij al eens vastgesteld dat de Engelsen naar ons kijken, zoals wij kijken naar de Polen of de Tsjechen.

Het is dat u het weet.

Nog zeven nachtjes en dan gaan wij afzwemmen.

de Volkskrant, 10 april 2008