The Max Pam Globe
- Sinds 1998
- 25-04-2024
- @maxpam1 volgen © Max Pam
Bouwkunde verbrand en Piranesi
Beweringen en bewijzen
Graag wil ik de Technische Universiteit, de gemeente Delft, de Nederlandse staat en niet in de laatste plaats de Bond van Nederlands Architecten van harte feliciteren met het afbranden van de faculteit Bouwkunde.
Ook de professoren en het docentencorps zou ik een welgemeende gelukwens willen brengen. En tegen de studenten die examens moesten of op het punt stonden af te studeren, zou ik willen zeggen: “Kop op, straks wordt besloten dat jullie allemaal zijn geslaagd”.
Wat een gruwelijk lelijk gebouw was die faculteit!
Functioneel, sober, streng, zo heette het toen architect Jo van den Broek (1898-1978) het ontwierp. Dat betekende vaak brutaal beton dat zo uit de bekisting kwam en waarvan de nerven zichtbaar waren. De opdrachtgevers vonden het een gouden greep, want hoe functioneler hoe goedkoper. Lekker lage plafonds, daar hield het functionele bouwen ook van, want niemand moest te hoog grijpen.
Aan snelle conclusies hebben wij uiteraard niets en zo lang rampendokter Pieter van Vollenhoven geen oordeel heeft uitgesproken, moeten wij voorzichtig zijn. Maar wie de eerste observaties leest, zal nauwelijks een gevoel van leedvermaak kunnen onderdrukken over het feit dat dit nu juist de faculteit Bouwkunde moest overkomen. Alsof leerlingen van de Openlucht school jaren hun lessen in onaardse kelders hebben gekregen.
Uit de verslagen maak ik op dat de brand bij een koffiezetmachine is begonnen en daarna snel om zich heen heeft geslagen. In Nova merkte rijksbouwmeester Mels Crouwel op dat bij openstaande deuren en ramen zo’n hoog gebouw als een trekkende schoorsteen werkt. Ongelooflijk! Hebben ze op Bouwkunde niet begrepen dat bij een functioneel, sober en streng gebouw nu juist dichte deuren en ramen horen? Hoe vaak is daar niet voor gewaarschuwd? Het behoorde tot de speerpunten van het functionele, sober en strenge bouwen om gebouwen neer te zetten waarvan de ramen helemaal niet op konden. Alle ramen altijd dicht, de airco op volle toeren en iedereen verkouden.
Vorige week werd op een tv-portret uitgezonden van de negentigjarige courantier Wim van Norden. Speciaal voor de camera bezocht hij het Parool-gebouw. Dat had hij in de jaren zestig aan de Wibautstraat in Amsterdam laten ontwerpen door Van den Broek en diens compagnon Bakema. De krantenwereld zinderde van opwinding, want zo veel moderniteit was op redacties nog nooit vertoond. Bij de feestelijke opening in 1969 sprak de courantier de gedenkwaardige woorden: “Eindelijk thuis”.
Bijna veertig jaar later liep Van Norden door donkere gangen, op weg naar zijn voormalige directiekamer. Aanvankelijk ging de deur niet open, want er zat een klein bedrijfje in, zoals je die vaker aantreft in verlaten kantoorgebouwen. De schim van de grote krantenman inspecteerde voor de laatste maal zijn eigen mislukking. Alle dagbladen – ook de Volkskrant en Trouw zaten er – zijn inmiddels uit de Wibautstraat verdwenen.
Behalve bij Van Norden, is dat vermoedelijk zonder al te veel spijt gepaard gegaan. Reeds in 1991 was de Wibautstraat in het boekje Lelijk gebouwd uitgeroepen tot de allerlelijkste straat van Nederland. Daaruit valt op te maken dat onze mening over mooi en lelijk in de architectuur in twintig jaar radicaal is veranderd. De Wibautstraat markeert het einde van het functionele, sobere en strenge bouwen. “Van Norden lege borden”, werd wel eens gezegd over de man die nooit een cent over de balk gooide. Het voordeel van dichte ramen is natuurlijk wel dat je er niet uit kunt springen.
Hoe zou het staan met de brandveiligheid van het voormalige Parool-gebouw? Uiterlijk heeft veel weg van de faculteit Bouwkunde in Delft: kersrechte lijnen en zo neergezet dat er altijd nog een verdieping bovenop kan. Toch vreemd dat een Bouwkundegebouw niet zo gebouwd is dat het vuur ergens onderweg wordt afgeremd. Ook is er asbest vrijgekomen, milieu gevaarlijk materiaal. Had dat niet allang verwijderd moeten zijn? Na een fik van een paar uurtjes stortte de boel ook nog eens in, terwijl een eenvoudig koffiezetmachine toch iets heel anders is dan een vliegtuig vol terroristen.
Het grote voordeel van de brand is dat het faculteitsgebouw in één klap is verdwenen. Een voorstel tot sloop zou normaal gesproken een jaar vergaderen hebben gekost. Bovendien bestaat in Nederland altijd het gevaar dat renoveren betekent dat er nog iets lelijks wordt aangebouwd. Dat hoeft nu allemaal niet meer. Afgelopen dinsdag is een architectonische blamage in rook opgegaan.
Maar zelfs in het gebouw van Van den Broek schuilt een feniks die oprijst uit zijn as. De Technische Hogeschool heeft een faculteitsgebouw nodig en er zal dus snel iets nieuws uit de grond moeten worden gestampt. Als het onderwijs dat aan de binnenkant werd gegeven in contrast heeft gestaan met de gruwelijke buitenkant, dan kan het niet moeilijk zijn een gebouw te ontwerpen dat langer meegaat dan twintig jaar.
Jammer alleen van die verbrande etsen van Piranesi, maar ik ben geneigd daar een teken in te zien: het is natuurlijk om moeilijkheden vragen als een faculteit Bouwkunde kunstwerken verzamelt van kerkers en gevangenissen die opvallen door hun voor eeuwig gesloten ramen.