The Max Pam Globe
- Sinds 1998
- 19-04-2024
- @maxpam1 volgen © Max Pam
De moeder aller schaakrubricisten
Schaken
Graag wil ik deze rubriek wijden aan mijn zeer gewaardeerde collega Gert Ligterink, die deze zomer 25 jaar schaakrubrieken schrijft voor de Volkskrant.
Je kunt hem nog net niet “de moeder aller schaakrubricisten” noemen, maar het komt wel in de buurt. Het is niet alleen Ligterinks vasthoudendheid die opvalt, maar vooral ook de milde pen waarmee hij sinds jaar en dag de schaakwereld beschrijft. Als een echte Groninger kijkt hij met een zekere aftstand naar het Hollandse schaakleven, maar tegelijkertijd is hij in zijn commentaren genereus en vol waardering. Ik zou natuurlijk graag kwaad over Ligterink spreken, maar…
ik weet in dit opzicht niets te zeggen. Wel staat in mijn geheugen een gebeurtenis gegrift, waaraan ik met gemengde gevoelens terugdenk.
Het was in 1979.
Jan Timman maakte furore als “The best of the West”, en Euwe himself voorspelde dat Timman wel eens wereldkampioen zou kunnen worden. Als jong journalist werd ik door regisseur Jop Pannekoek gevraagd om samen met hem een tv-documentaire over Jan Timman te maken.
En zo reden wij op een dag met een cameraploeg naar Leeuwarden, waar Timman meedeed aan het Nederlands kampioenschap.
Dat Nederlands kampioenschap was eigenlijk beneden de stand van iemand die wereldkampioen ging worden, maar voor ons filmmakers zou het mooie plaatjes opleveren van tegenstanders die door Timman werden verslagen. Er zat flink geld in de documentaire, want ik herinner mij dat wij op landgoed Lauswolt logeerden, waar de grote cameraman Paul van den Bosch tijdens het diner de duurste wijnen bestelde om te toosten op de goede afloop van onze onderneming.
De dag dat wij gingen filmen moest Timman spelen tegen Gert Ligterink.
Dat leek ons een eitje.
Ligterink was weliswaar een redelijk sterke speler, maar Timman kon hem met gemak hebben. Dachten wij. De camera op de juiste plaats neerzetten om een nieuwe triomftocht van Timman vast te leggen, dat was eigenlijk het enige waar het nog om ging. Die Ligterink zou vanzelf bezwijken, daar twijfelden wij niet aan.
Dat viel helaas lelijk tegen.
Die verdomde Ligterink begon als een duivel te spelen en zette Timman onder grote druk. Niets aan de hand, dachten wij nog, spoedig zouden de kansen keren en moest Ligterink zijn koning omleggen. Maar naarmate de partij vorderde, leek het er steeds meer op dat het Timman was, die in zwaar weer verkeerde. Er werden wat stukken geruild en de regisseur kwam zenuwachtig vragen wat er toch aan de hand was. Keek je door de cameralens dan leek het wel dat Timman zat te lijden, in plaats van zijn tegenstander. Sterker nog, die Ligterink gedroeg zich als iemand die het juist erg naar zijn zin had.
Op de dertigste zet gebeurde het ondenkbare: voor het oog van de camera en voor het oog van een verbijsterde regisseur gaf Timman op. De man die wereldkampioen moest worden, had zojuist op gruwelijke wijze verloren van Gert Ligterink.
Hoe onze cameraploeg is thuisgekomen, weet ik niet meer, maar een paar dagen later werd Gert Ligterink ook nog kampioen van Nederland – voor Timman.
In 2003 stierf Jop Pannekoek.
Vlak voor zijn dood liet hij bij mij een doos bezorgen, waarin zich het ruwe materiaal bevond van de beelden die wij toen hebben gedraaid. Ik heb de banden nog steeds niet uitgezocht, maar wie geïnteresseerd is in de partij Ligterink-Timman, gespeeld in Leeuwarden 1979, kan bij mij terecht.
Maar voorlopig eerst de zetten.
Ligterink-Timman (1979)
1. e2-e4 e7-e5 2. Pg1-f3 Pb8-c6 3. Lf1-b5 a7-a6 4. Lb5-a4 d7-d6 5. O-O Lc8-d7 6. c2-c3 Pg8-f6 7. d2-d4 Dd8-e7
Wellicht heeft toen van de lange rokade gedroomd, maar het komt er niet van.
8. Tf1-e1 g7-g6 9. Pb1-d2 Lf8-g7 10. d4xe5 d6xe5 11. Pd2-f1 O-O 12. Lc1-g5 h7-h6 13. Lg5-h4 Ta8-d8 14. Dd1-e2 g6-g5 15. Lh4-g3 Pf6-h5 16. Pf1-e3 Ph5-f4 17. Lg3xf4 e5xf4 18. Pe3-d5!
Het is al helemaal mis. De regisseur begon mij angstig aan te kijken.
18. … De7-c5 19. b2-b4 Dc5-d6 20. Ta1-d1 b7-b5 21. e4-e5!
Eigenlijk al de doodklap.
21. … Pc6xe5 22. Pf3xe5 Lg7xe5 23. De2xe5 Dd6xe5 24. Te1xe5 f7-f6
Ook 24. … ba4x 25. Pf6+ verliest.
25. Pd5-e7+ Kg8-g7 26. Te5-d5 b5xa4 27. Td5xd7 Td8xd7 28. Td1xd7 Kg7-f7 29. Td7xc7 Kf7-e6 30. c3-c4
en zwart gaf op.
Ligterink heeft trouwens niet alleen van Timman gewonnen, maar van verschillende meesters en grootmeesters.
Szabo-Ligterink (1977)
1. Pg1-f3 Pg8-f6 2. c2-c4 g7-g6 3. b2-b4 Lf8-g7 4. Lc1-b2 O-O 5. g2-g3 c7-c6 6. Lf1-g2 a7-a5 7. b4-b5 c6xb5 8. c4xb5 Dd8-b6 9. a2-a4 Pf6-e4 10. d2-d4 d7-d5 11. O-O Pb8-c6 12. Pb1-d2 Pc6-b4 13. Pf3-e5 Lc8-f5 14. Pd2xe4 d5xe4 15. Pe5-c4 Db6-e6 16. Pc4-e3 Ta8-d8 17. Dd1-d2 Lg7-h6 18. Lb2-c3 Pb4-d5 19. Lc3xa5 Pd5xe3 20. f2xe3
Misschien was 20. Ld8x Pf1x 21. Da5 beter geweest.
20. … De6-b3 21. La5-c3 Ta8-c8 22. Tf1-c1 Tc8-c4 23. Ta1-b1 Db3xa4 24. Kg1-f2 Tf8-c8 25. Dd2-b2 Da4-a7 26. b5-b6 Da7-a4 27. g3-g4 Lf5xg4 28. Lg2xe4 Da4-d7 29. Lc3-d2 Lg4-f5!
Onaangenaam sterk. Zowel 30. Lf5x Df5x+ als 30. Ld3 Ld3x 31. ed3x Df5+ 32. Ke2 Dg4+ 33. Kf2 Lg5 komt niet in aanmerking.
30. Tc1xc4 Tc8xc4 31. Le4-f3 Tc4-c2 32. Db2-b5 Dd7-d6 33. Tb1-h1 Tc2xd2 34. Lf3xb7
Nog een troef, maar de tegenklap komt hard aan.
34. … Lh6xe3+! 35. Kf2xe3 Dd6xd4+ 36. Ke2-f3 Lf5-g4+ 37. Kf3-g3 Dd4-e3+ 38. Lb7-f3 Lg4xf3
en wit gaf op. Hij loopt mat.
Zwaig-Ligterink (1977)
1. g2-g3 e7-e5 2. c2-c4 c7-c6 3. Pg1-f3 e5-e4 4. Pf3-d4 d7-d5 5. c4xd5 Dd8xd5 6. Pd4-c2 Pg8-f6 7. Pb1-c3 Dd5-h5 8. h2-h3 Dh5-g6 9. Lf1-g2 Pb8-a6 10. Pc2-e3 Lf8-c5 11. Dd1-c2 Pa6-b4 12. Dc2-b1 Lc5xe3 13. d2xe3 Lc8-f5 14. Lc1-d2 0-0 15. 0-0 h7-h5 16. a2-a3 Pb4-d5 17. h2-h4?
Dit wordt een lelijke verzwakking. Hij had 17. b4 Tfe8 18. Pd5x Pf5x 19. Db2 h4 20. g4 moeten proberen.
17. … Tf8-e8 18. Pc3xd5 Pf6xd5 19. b2-b4 Ta8-d8 20. Db1-b2 Lf5-g4 21. Tf1-e1 Dg6-f5 22. Ta1-d1 g7-g5! 23. h4xg5 Df5xg5 24. Ld2-c3 Td8-d6!
Niet alleen op weg naar de koningsvleugel, maar haalt ook Lf6 uit de stelling.
25. f2-f4 Dg5-f5 26. Kg1-f2 h5-h4 27. g3xh4 Td6-g6 28. Te1-h1 Pd5xf4!
Het beslissende offer: recht op de koning af.
29. e3xf4 e4-e3+ 30. Kf2-e1 Df5xf4 31. Td1-d4 Df4-g3+ 32. Ke1-d1 Dg3xg2 33. Th1-e1 b7-b6 34. Db2-c2 c6-c5 35. b4xc5 b6xc5 36. Td4-c4?
Nog een laatste fout. Taaier was 36. Tf4, hoewel wit na 36. … Tb8 37. De4 Td6+ 38. Kc1 De4x 39. Te4x Lf5 geen verdediging meer heeft.
36. … Dg2-d5+ en wit gaf op.
Het Parool, 28 juni 2008