Liefde is de bron van zorg en angst

Boeken etc

Misfit
Vincent van Overeem
Uitgeverij: De Bezige Bij
Sterren: * *

Vincent van Overeen, in 1974 geboren te Rheden, is een nog redelijk jonge schrijver die volgens de biografische gegevens van zijn uitgeverij “werkzaam is als bureauredacteur en redacteur van het literaire tijdschrift Bunker Hill”. Dat klinkt niet bijster opwindend, maar misschien vergis ik me en is Bunker Hill een bruisende ontmoetingsplaats, waar beginnende schrijvers en andere intellectuelen hun inspiratie de vrije loop laten.

Op de website zag ik onder meer dat dit literaire tijdschrift onder de bezielende leiding van Francisco van Jole een debat heeft georganiseerd over de grootstedelijke problematiek.

Weer iets gemist.

Van Overeem heeft al eerder het een en ander gepubliceerd, maar de zojuist verschenen roman Misfit is zijn debuut. De Bezige Bij verwacht veel van Van Overeem, niet in het minst omdat zijn werk eerder als een belofte is gesignaleerd door Arjen Fortuin, criticus van NRC/Handelsblad. De voorspelling dat Misfit in die krant gunstig besproken zal worden, is niet zo moeilijk.

Maar zou dat terecht zijn?

Misfit – welke oudere jongere denkt daarbij niet aan de film van John Huston met Marilyne Monroe in de hoofdrol? – is een typische adolescentenroman. Met een beetje goede wil zou je zelfs van een Bildungsroman kunnen spreken. De hoofdpersoon is een achttienjarige jongen, die wanhopig verliefd wordt op de knappe studente Kaat. De liefde is wederkerig en al snel wonen de twee samen op zo’n zolderkamer die bij die leeftijd hoort. Daar wordt de liefde geleerd en gerepeteerd, met zeer veel seks. Is de seks even klaar, dan wordt er veel gepraat, wat betekent dat er allerlei misverstanden opdoemen die vervolgens weer met veel seks worden opgelost.

Enzovoort.

Kaat is een echt Turks Fruit-meisje, met een nimmer aflatende geilheid en een prima stel tieten. Anders dan in het boek van Wolkers zit het drama in Misfit meer in de jongen dan in het meisje.

misfit1.bmp

Kaat is warmbloedig, een beetje grillig natuurlijk, en in de ogen van de jongen wordt zij begeerd door alle mannen. De steeds terugkerende jaloezie woelt allerlei fantasieën in hem los, die ook nog eens te herleiden tot zijn jeugd. Hij denkt aan Kaat en hij denkt aan het ongelukkige huwelijk van zijn ouders, waarin zijn broer Krijn tenslotte het kind van de rekening is geworden. Ach, kon Kaat maar Krijn ontmoeten, dan zou alles goed komen. Maar tot zoiets zou Kaat nooit in staat kunnen zijn, want Krijn heeft zelfmoord gepleegd, een traumatische jeugdervaring die in de verhouding aanvankelijk de functie heeft van een niet te slechten muur.

Ondertussen wordt Kaat in hun zolderkamer bespiedt door allerlei dakdekkers, waarbij huisbaas Stadig met veel verve de rol van gluurder en intrigant speelt. Roddels vliegen over de daken en de straten, terwijl Kaart onverstoord haar teennagels lakt en andere dingen doet die werkman het hoofd op hol brengen.

Dan komt het moment dat de jongen zijn meisje slaat.

En in paniek wegvlucht als de zondaar die tot catharsis komen moet. Dat doet hij ook en hij keert terug naar huis, naar zijn zolderkamer, waar de deur voor hem openstaat…en Kaat op hem wacht. Ze weet het al, wat er is gebeurd met Krijn, dus kom maar hier jochie. Ik neem het je echt niet kwalijk, ik houd van jou. Jij ook van mij?

Eind goed, al goed.

Maar dit happy end is natuurlijk niet helemaal zonder risico. De hoofdpersoon heeft wel geleerd, maar hij blijft onzeker. Als hij Kaat op de laatste pagina nog een keer voor het raam ziet staan, luiden de slotregels: “Ik durf gewoon niet naar binnen. Ik ben bang het weer te verpesten”. In een interview zei Van Overeem onlangs dat hij zichzelf als een moralist beschouwde en dat “al zijn verhalen ook uitdrukkelijk een moraal bevatten”. Omdat ik vrees dat “eind goed, al goed” geen echte moraal is, zou ik de moraal van Misfit aldus willen samenvatten: wie goed doet, goed ontmoet.

Of eventueel: liefde is een bron van zorg en angst. Maar dat heeft Ovidius al gezegd.

Misfit is geen boek met een grote filosofische reikwijdte. De psychologie erin is adequaat, maar niet erg diepgravend. Misfit is gewoon een love-story, recht toe recht aan, met vaart opgeschreven. Boy meets girl and after a while they will be happy. Of niet. Er bestaan in de literatuur talloze van dit soort romans en erg origineel is het allemaal. Je zou hier van het perfecte vakantieboek kunnen spreken en het kost mij niet veel moeite mij voor te stellen dat Misfit door een Kaat-achtig meisje wordt gelezen aan het strand van Ibiza.

Toch heeft Van Overeem iets in zijn stijl dat verder gaat dan alleen maar doorsnee. Hij heeft een techniek waarmee hij af en toe werkelijk kan ontroeren. Ook is hij in staat personages neer te zetten die meer zijn dan alleen het cliché van de zoekende jongen en het wispelturige meisje. In het reeds eerder aangehaalde interview zegt Van Overeem dat hij is geïnspireerd door het werk van Willem Frederik, zeker als het gaat om beschrijvingen van de seksualiteit. Hermans zou de seksualiteit zien als uitingen van “onbeholpenheid, lelijkheid en een totaal gebrek aan idylle”. Volgens Van Overeem gaat Hermans hierin van koud naar koud, terwijl Van Oevereem zichzelf typeert als een schrijver die van warm naar koud gaat.

Die karakterisering lijkt hoog gegrepen, maar er zit wel iets in. Misschien gaat Van Overeen niet van warm naar koud, maar eerder van warm naar lauw. Ook is van Overheem nog niet in staat een dwingend wereldbeeld te scheppen, zoals Hermans dat heeft gedaan. Er wordt ook gesproken op een andere toon. Terwijl bij Hermans het zusje zelfmoord pleegt, is dat bij Van Overheem de broer, maar dat wil niet zeggen dat er iets van de Hermansiaanse misantropie in Van Overheem is overgegaan. Van Overheem geeft uiteindelijk als een onvervalste moralist de liefde nog een kans. Dat zou Hermans nooit hebben gedaan.

Een aardig soms ontroerend boek, maar het gaat er om dat behalve de schrijver zelf nu ook zijn personages nog volwassen worden.

HP\De Tijd, 20 juni 2008