Dieptepunt in geschiedenis van Zomergasten

Columns

Misschien is de formule sleets geworden, maar zelfs als dat het geval mocht zijn, dan nog was de serie Zomergasten van dit jaar een dieptepunt in de geschiedenis van dat roemruchtige televisieprogramma. Toegegeven, het gaat niet alleen om de kijkcijfers, maar die bleven dit jaar wel erg achter.

Het half miljoen bij de eerste aflevering met minister Plassterk viel nog mee, maar daarna ging het gestaag omlaag.

Pas in de laatste aflevering waren de cijfers weer op niveau, maar dat was geen kunst. Laat Joop van den Ende wat fragmenten zien van zijn eigen sterren uit zijn eigen stal, en zelfs tante Betje uit de Lakenstraat zal nog even opblijven.

Maar afgezien daarvan was de aflevering met Joop van den Ende inhoudelijk een aanfluiting, zo timide en zo onderdanig gedroeg presentator Bas Heijne zich ten opzichte van de man die met zijn pretfabriek miljardair is geworden. Door al dat gejij en gejou leek het wel een gratis, drie uur durende televisiespot. Joop mocht zichzelf helemaal afficheren als de gevoelige, kwetsbare zakenman, die het – ja, heus – ook wel eens moeilijk heeft gehad met harde beslissingen. Heijne bood totaal geen tegenwerk en maakte opnieuw duidelijk dat hij geen begenadigd interviewer is à la Theo van Gogh of Ischa Meijer.

Bas Heijne is in schrijverij begonnen als een estheet die zich boos kon maken over het betreurenswaardige fenomeen dat Nederlanders het liefst wonen in huizen met zo’n banaal puntdakje. Maar toen zijn romans geen rimpeling veroorzaakten, heeft Heijne de bakens verzet en is hij steeds meer columns gaan schrijven waarin hij Nederland de maat nam met enigszins verborgen, maar steeds aanwezige moralismen. Zo iemand kan best onderhoudend zijn, maar helaas ontbrak de felheid uit zijn stukjes volkomen in zijn televisieoptreden. Een beetje meisjesachtig opgemaakt, leek het wel of hij voortdurend zat te oefenen in nederigheid.

Basje is netjes, Basje is braaf en Basje is saai. Of zoals Hans Kemna in deze krant opmerkte: “Hij heeft het charisma van zak potaarde”.

Bas Heijne.jpg

Al bij de vierde aflevering, die met regisseur/actrice Annemarie Prins, leek het of Heijne er zelf niet meer in geloofde. Zo’n beetje alles wat de presentator achter het masker van zijn zomergast vermoedde, werd door Annemarie ferm tegengesproken. Nee, hoor, zo was helemaal niet zo kwetsbaar. Hoe kom je daar nou bij? Veel kijkers haalde het einde van de avond niet, wat trouwens ook al was gebeurd in de aflevering met Junkie XL, die toch een remix van Elvis Presley-hits als slotakkoord had gekozen.

Maar het absolute dieptepunt kwam in de vijfde aflevering met de theoretische socioloog Willem Schinkel. Nou heb ik al een zeker wantrouwen jegens de sociologie als die niet door Bram de Swaan of Joop Goudsblom wordt beoefend, maar mijn geloof in de theoretische sociologie zakte die avond helemaal naar een nulpunt.

Willem Schinkel.jpg

Het schijnt dat Schinkel als een sociologische wonderboy wordt beschouwd. Mij leken het meer de nieuwe kleren van de keizer, die de uren aan het vol leuteren waren. Telkens als Heijne een concrete kwestie wilde aansnijden, werd dat door Schinkel afgeweerd met de opmerking dat hij slechts bereid was “een analyse” te maken. Onder aanroep van Faucault of een ander theoretisch kanon, werd dan een serie open deuren op volle kracht dichtgeslagen. Heijne zat er machteloos bij.

Ongetwijfeld de aardigste aflevering was die met de altijd charmante Naema Tahir, maar ook hier liet Heijne het spannendste moment door zijn vingers glippen. Op een gegeven moment zei Tahir dat zij “als moslima” steeds meer “in leiderschap” begon te geloven.

Eerlijk gezegd heb ik uit haar eigen woorden altijd begrepen dat zij een afvallige was. Is ze teruggekeerd naar het geloof en wil ze een eigen partij oprichten? Of is ze van plan de Jeanne d’Arc van een grote beweging worden? Heijne vroeg niet door. Ik vermoed dat hij niet door had dat hij op een cruciaal moment was in het gesprek was beland.

Voor de toekomst van Zomergasten houd ik mijn hart vast. Nog een jaartje Heijne en Zomergasten kan ten grave worden gedragen.

Het Parool, 6 september 2008