The Max Pam Globe » Handicapschaak met verwisselde kleuren

Handicapschaak met verwisselde kleuren

Schaken

De webiste Chessvibes toonde het partijtje Morphy-Julien, gespeeld in New York 1857. De grote Morphy had Julien het paard op b1 voorgegeven, maar het voorgift had hem er niet van weerhouden zijn tegenstander in vlotte stijl mat te zetten.

In de negentiende eeuw was dat soort handicapschaak heel normaal. Behalve golf hebben tegenwoordig nog maar weinig sporten een handicapsysteem. Ook in het schaakspel is men er van afgestapt. De zwakke partij vond het te vernederend en verloor liever vanuit een beginstelling met materieel evenwicht.

Moderne toernooien doen er niet meer aan.

Maar alles komt terug in wat Nietzsche de Ewige Wiederkehr der dingen heeft genoemd. En zie, de afgelopen maand heeft een gerenommeerde grootmeester zich weer aan het handicapschaak gewaagd. Maar met één klein verschil: de grootmeester was niet handicapgever, maar de handicapnemer!

Vadim Milov, nummer 28 op de wereldranglijst met een rating van 2705, heeft met 4,5-3,5 een tweekamp van acht partijen gewonnen tegen de computer Rybka.

Rybka, waarvan het programma is geschreven door de Tsjech Vasik Rajlich en de Amerikaan Larry Kaufman wordt algemeen beschouwd als de beste computer ter wereld. Je zou zelfs kunnen zeggen dat Rybka het sterkst schakende wezen van het universum is. Zijn bijnamen liegen er in elk geval niet om: het beest, de vis, de haai en de kannibaal.

Dat Milov dit monster heeft verslagen, lijkt een grootse prestatie, maar gezegd moet worden dat Rybka in elke partij een handicap kreeg toegemeten. In de partijen 2, 4, 6 en 8 begon de computer met een kwaliteit minder, terwijl Rybka in de partijen 5 en 7 met zwart speelde zonder de pion op f7. Alleen in het eerste en het derde duel werd vanuit de standaardpositie begonnen, zij het met Rybka achter de zwarte stukken.

De match werd gespeeld bij Kaufman (zie foto) thuis in Pontomac, Maryland. De spelers kregen negentig minuten per partij, plus dertig seconden per zet. Milov deed het eigenlijk nog veel beter dan verwacht. Men dacht dat hij zou verliezen en zijn winst werd dan ook gevierd als een overwinning voor de mensheid. De Zwitserse grootmeester won twee van de zes handicappartijen en maakte de overigen vier remise.

Alleen in de twee normale duels moest hij het onderspit delven: 1,5-0,5. Na afloop was Kaufman van mening dat er voor Rybka meer in had gezeten.

Volgens Kaufman was de match zeer leerzaam voor zijn programma. Vooral gesloten stellingen worden nog dramatisch slecht behandeld door de computer. Maar daar zal aan gewerkt worden, opdat het beest, de haai en de kannibaal in de toekomst nog meedogenlozer zijn tegenstanders kan verslaan.

Milov-Rybka (1 – normaal)

1. Pg1-f3 d7-d5 2. e2-e3 Pg8-f6 3. c2-c4 c7-c6 4. Pb1-c3 e7-e6 5. b2-b3 Pb8-d7 6. Lc1-b2 Lf8-d6 7. d2-d4 0-0 8. Lf1-e2 Dd8-e7 9. 0-0 b7-b6 10. Ta1-c1 Lc8-b7 11. Tc1-c2 Pf6-e4 12. Pc3xe4 d5xe4 13. Pf3-e5 Tf8-d8 14. Dd1-a1 Ld6-c7 15. Tf1-d1 Pd7-b8 16. c4-c5 f7-f6 17. Pe5-c4 b6-b5 18. Pc4-d6?!

Niet echt nodig.

18. … Lc7xd6 19. c5xd6 De7xd6 20. a2-a4 b5-b4 21. f2-f3 e4xf3 22. Le2xf3 Pb8-d7 23. Da1-c1 Ta8-c8 24. Tc1-c4 f6-f5 25. Dc1-d2? Pd7-e5!

26. Tc4-c5 Pe5xf3+ 27. g2xf3 a6-a5 28. Dd2-e1 Dd6-e7 29. Td1-d2 Td8-d5 30. De1-g3 Tc8-d8 31. Td2-c2 e6-e5 32. Tc5xd5 Td8xd5 33. Tc1-c5 Td5xc5 34. d4xc5 De7xc5 35. Dg3xe5 Dc5xe5 36. Lb2xe5 c6-c5 37. Kg1-f2 Lb7-d5 38. Le5-c7 Ld5xb3 39. Lc7xa5 Lb3xa4 40. La5-c7 Kg8-f7 41. Lc7-d6 b4-b3 42. Ld6-e5 g7-g5 43. Kf2-e2 Kf7-e6 44. Le5-b2 h7-h5

en wit gaf op.

Milov-Rybka

1. e2-e4 d7-d6 2. d2-d4 Pg8-f6 3. Pb1-c3 e7-e6 4. f2-f4 Lf8-e7 5. Pg1-f3 0-0 6. Lf1-d3 Pb8-c6 7. 0-0 Pc6-b4 8. Ld3-e2 d6-d5 9. e4-e5 Pf6-g4 10. a2-a3 Pb8-c6 11. Le2-d3 Pg4-h6 12. Pc3-e2 Pc6-a5 13. Kg1-h1 b7-b6 14. Pe2-g1 c7-c5 15. Pg1-h3 c5-c4 16. Ld3-e2 Lc8-d7 17. Pf3-g5 Dd8-c8 18. g2-g4 Dc8-c7 19. Le2-f3 Kg8-h8 20. Lc1-e3 Ta8-d8 21. Dd1-e2 Dc8-c6 22. De2-g2 Dc6-b5 23. c2-c3 Ld7-c8 24. Tf1-f2 Pa5-b3 25. Ta1-f1 Db5-c6 26. Lf3-d1 g7-g6 27. Dg2-g3 Ph6-f7 28. Pg5-f3 Tf8-g8 29. Tf2-g2 Pb3-a5 30. Ld1-c2 Td8-f8 31. Ph3-f2 Dc6-b5 32. Tg1-b1 Db5-e8 33. Dg3-h3 Pf7-d8 34. Kh1-g1 Pd8-c6 35. Pf2-h1 Lc8-d7 36. Ph1-g3 De8-f7 37. Tb1-f1 Ld7-c8 38. Kg1-h1 Pa5-b3 39. Tg2-f2 b6-b5 40. Dh3-g2 Df7-e8 41. h2-h4 Tf8-f7 42. Dg2-h3 h7-h5 43. g4xh5 g6xh5 44. Pf3-g5 Tf7-f8 45. Dh3-g2 Tf8-f5

Besluit een kwaliteit op te geven, want anders gaat wit op h5 af. De rest is een kwestie van techniek.

46. Pg3xf5 e6xf5 47. Kg1-h2 Le7xg5 48. f4xg5 Pc6-e7 49. g5-g6! Tg8xg6 50. Le3-g5 Lc8-e6 51. Dg2-f3 Tg6xg5

Nog eentje, maar het lukt niet een vesting te bouwen.

52. h4xg5 De8-g6 53. Df3-h3 Kh8-g7 54. Kh2-h1 a6-a5 55. Tf2-h2 b5-b4 56. a5xb4 a3xb4 57. Dh3xh5 Dg6xh5 58. Th2xh5 Pb3-d2 59. Tf1-a1 Le6-f7 60. Th5-h2 Pd2-e4 61. Ta1-a6 f5-f4 62. e5-e6 Pe4-g3+ 63. Kh1-g1 Lf7-h5 64. c3xb4 Pg3-e2+ 65. Th2xe2 Lh5xe2 66. Ta6-a7 Kg7-f8 67. g5-g6 Le2-h5 68. g6-g7+ Kf8xg7 69. Ta7xe7+ Kg7-f6 70. Te7-c7 Lh5-e8 71. Tc7-c5 Kf6xe6 72. b4-b5 Ke6-d6 73. b5-b6 Le8-c6 74. Kg1-f2 Lc6-b7 75. Kf2-f3 Lb7-a8 76. Kf3xf4 en zwart gaf op.

Rybka-Milov

1. c2-c4 e7-e6 2. Pg1-f3 Pg8-f6 3.Pb1-c3 d7-d5 4. e2-e3 Lf8-e7 5. b2-b3 c7-c5 6. Lc1-b2 0-0 7. Dd1-c2 b7-b6 8. Lf1-e2 Lc8-b7 9. 0-0 Pf6-e4 10. Tf1-d1 Le7-f6 11. d2-d4 Pe4xc3 12. Dc2xc3 Ta8-c8 13. Pf3-e5 c5xd4 14. e3xd4 d5xc4 15. b3xc4 Lf6xe5 16. d4xe5 Dd8-g5 17. Le2-f1 Tf8-d8 18. Td1-d6 Lb7-c6 19. h2-h3 h7-h6 20. Lb2-c1 Dg5-g6 21. Lc1-d2 Td8xd6 22. e5xd6 Dg6-f6 23. Dc3-e3 e6-e5 24. Ld2-b4 Df6-f4 25. De3-d3 Tc8-d8 26. Lb4-c3 e5-e4 27. Dd3-d4 Df4-f6 28. Dd4xf6 g7xf6 29. Lc3-b4 f6-f5 30. Kg1-h2 f5-f4 31. g2-g3 Kg8-g7 32. c4-c5 b6xc5 33. Lb4xc5 Kg7-f6 34. g3xf4 Kf6-e6 35. Lf1-c4+ Lc6-d5 36. Lc4-b5 f6-f5 37. Kh2-g3 Ld5xa2 38. d6-d7 a7-a6 39. Lb5-a4 La2-c4 40. Lc5-b6

Alleen nog een pionnetje achter bij lopers van ongelijke kleur, maar helaas voor de computer is het net geen remise.

40. … Td8xd7 41. La4xd7+ Ke6xd7 42. f2-f3?! Kd7-c6 43. Lb6-d4 Lc4-e6 44. f3xe4 f5xe4 45. Ld4-g7 h6-h5 46. h3-h4 Kc6-d5 47. Lg7-c3 Kd5-c4 48. Lc3-d2 Kc4-b5 49. Kg3-f2 a6-a5 50. Kf2-e3 Le6-f5 51. Ke3-d4 a5-a4 52. Kd4-c3 Kb5-c5 53. Ld2-e3+ Kc5-d5 54. Kc3-b4 Lf5-d7 55. Kb4-c3 Kd5-e6 56. Le3-c1 Ke6-f5 57. Kc3-d4 Ld7-e6 58. Kd4-e3 Le6-f7 59. Lc1-b2 Lf7-g6 60. Lb2-a3 Kf5-g4 61. La3-e7 Kg4-g3! (Het is uit.) 62. f4-f5 Lg6xf5 63. Ke3-e2 Lf5-h7 64. Ke2-e3 Lh7-g6 65. Ke3-e2 Kg3-f4 66. Le7-d6+ Kf4-f5 67. Ke2-e3 Kf5-e6 68. Ld6-c5 Ke6-d5 69. Ld6-f8 Kd5-c4 70. Ke3-f2 Kc4-b3 71. Kf2-e3 a4-a3 72. Lf8-g7 Kb3-c2 73. Lg7-h8 a3-a2 en wit gaf op.

En dan nu het vervolg:

Schreef ik vorige week over de handicapmatch tussen de computer Rybka en de grootmeester Vadim Milov, deze week kan ik melden dat Rybka het wereldkampioenschap computerschaak heeft gewonnen. Het toernooi met de tien sterkste programma’s ter wereld werd gehouden in de Golden Century Golf Club in Peking.

Wie heeft ooit beweerd dat communisten niet golfen?

Ondanks de chique omgeving waren er wel wat problemen. Zo verliep de communicatie niet vlekkeloos, omdat de internetverbindingen in China niet altijd even snel zijn en omdat de lokale netwerken niet bepaald uitmunten door stabiliteit. Vooral in het aansluitende vluggertjestoernooi had men daar last van.

Rybka was de grote favoriet en de creatie van Vasik Rajlich (zie foto) en Larry Kaufman maakte ook alle verwachtingen waar. Met 8 uit 9 eindigde het beest bovenaan, een punt voor het Britse programma Hiarcs. Veel indruk maakte Rybka in het duel tegen naaste concurrent Shredder. Wie de partij naspeelt, wordt getroffen door een geheimzinnige diepzinnigheid. Volgens Hans van der Zijden, de operator van Rybka, kwam het hoogtepunt op de 53ste zet, toen Rybka een mat aankondigde in 1942 zetten!

Dat kan natuurlijk niet en al snel bleek dat er een storing in de display was opgetreden. Een evaluatie leidde tot de conclusie dat Rybka niet 1942 zetten had bedoeld, maar “slechts” 29 zetten – nog altijd een respectabel aantal. Zijn tegenstander liet het er niet op aankomen en gaf zich dertien zetten later over. Hier is de partij:

Rybka-Shredder

1. e2-e4 c7-c5 2. Pb1-c3 d7-d6 3. Pg1-e2 Pg8-f6 4. d2-d4 c5xd4 5. Pf3xd4 a7-a6 6. h2-h3 e7-e6 7. g2-g4 d6-d5 8. e4xd5 Pf6xd5 9. Lc1-d2 Pb8-c6 10. Pd4xc6 b7xc6 11. Lf1-g2 Lf8-e7 12. 0-0 a6-a5 13. Pc3-e2 h7-h5 14. g4xh5 Le7-f6 15. c2-c4 Pd5-e7 16. Pe2-c3 Ta8-a6 17. Dd1-e2 Pe7-f5 18. Ta1-d1 Pf5-d4 19. De2-d3 Pe7-f5 20. Dd3xd8+ Le7xd8 21. h5-h6 Pf5xh6 22. Pc3-a4 Lf6-e7 23. Ld2-e3 Ph6-f5 24. Le3-b6 Ke8-f8 25.Tf1-e1 f7-f6 26. Lg2xc6 Th8xh3 27. c4-c5 Kf8-f7 28. Lc6-e4 Th3-h4 29. Pa4-c3 Th4-g4+ 30. Kg1-f1 Tg4-f4 31. Td1-d3 Ta6xb6 32. c5xb6 Lc8-a6 33. b6-b7 Le7-d6 34. a2-a4 Tf4xe4 35. Pc3xe4 La6xd3+ 36. Kf1-g1 Ld3xe4 37. Te1xe4 Kf7-e7 38. Te4-c4 Ke7-d7 39. Tc4-c8 Pf5-d4 40. b7-b8D Ld6xb8 41. Tc8xb8 Kd7-d6 42. Kg1-g2 g7-g5 43. Tb8-g8 Kd6-c5 44. Tg8-g6 f6-f5 45. Tg6xg5 Kc5-b4 46. Tg5-g8 Kb4xa4 47. Tg8-b8 Pd4-c2 48. f2-f4 Pc2-b4 49. Kg2-f3 Ka4-b3 50. Tb8-b5 Kb3xb2 51. Kf3-e3 Kb2-c1 52. Tb5xa5 Kc1-d1 53. Ta5-b5

En hier kondigde Rybka ineens mat aan in 1942 zetten!

53. … Pb4-d5+ 54. Ke3-f3 Kd1-d2 55. Tb5-b8 Kd2-d3 56. Tb8-d8 Kd3-d4 57. Td8-e8 Pd5-e3 58. Te8xe6 Pe3-c4 59. Kf3-g3 Kd4-d5 60. Te6-e8 Kd5-d6 61. Kg3-h4 Kd6-d7 62. Te8-e1 Pc4-d6 63. Kh4-g5 Kd7-c6 64. Te1-e6 Kc6-b7 65. Te6xd6 Kb7-c8 66. Kg5xf5 Kc8-c7 en zwart gaf op.

Een andere opmerkelijke partij speelde Rybka tegen het Israëlische programma Junior. Die partij verliep aanvankelijk helemaal niet zo gunstig voor Rybka. Na een pionoffer van zijn tegenstander verdedigde Rybka zich uit alle macht, maar de positie zag er somber uit, toen de 45ste zet was bereikt. Junior zelf had het punt al geteld, getuige de score van +3.59 die hij zichzelf had toebedeeld.

Een opmerkelijk torenoffer bracht Rybka verlichting. Geen mens had het gezien, maar du moment de zet was uitgevoerd, zei Van der Zijden: “Dat kan alleen maar betekenen dat het eeuwig schaak is”.

Van der Zijden bleek gelijk te hebben.

Junior-Rybka

1. e2-e4 c7-c5 2. Pg1-f3 a7-a6 3. c2-c3 e7-e6 4. d2-d4 d7-d5 5. e4-e5 Lc8-d7 6. d4xc5 Lf8xc5 7. Lf1-d3 Dd8-c7 8. 0–0 Pg8-e7 9. Tf1-e1 Pe7-g6 10. Pb1-d2 Dd8-b6 11. Pf3-d4 Pb8-c6 12. Pd2-b3 Pg6xe5 13. Pb3xc5 Db6xc5 14. Lc1-f4 Pe5xd3 15. Dd1xd3 0–0 16. Dd3-g3 Pc6xd4 17. Lf4-d6 Dc5-b6 18. c3xd4 Tf8-c8 19. Ld6-e5 g7-g6 20. Dg3-f4 Db6-d8 21. Te1-e3 Tc8-c2 22. Te3-h3 f7-f5 23. Th3-g3 Ld7-e8 24. h2-h4 Dd8-e7 25. Ta1-c1 Ta8-c8 26. Tc1xc2 Tc8xc2 27. h4-h5 Le8-f7 28. a2-a3 b7-b5 29. Le5-d6 De7-d8 30. h5-h6 Dd8-f6 31. Ld6-c5 Lf7-e8 32. Df4-b8 Kg8-f7 33. Db8-d6 Tc2-c1+ 34. Kg1-h2 Kf7-g8 35. Tg3-e3 Df6-h4+ 36. Te3-h3 Dh4-f6 37. b2-b4 Tc1-e1 38. f2-f4 Te1-e4 39. Dd6-b6 g6-g5 40. f4xg5 Df6-f7 41. Kh2-g1 Te4-g4 42. Db6-d8 f5-f4 43. Th3-f3 Df7-g6 44. Lc5-e7 Dg6-b1+ 45. Tf3-f1 Rg4xg2+!

Een spectaculaire redding. Een mens zal niet gauw opmerken dat de witte koning niet uit het schaak kan ontsnappen.

46. Kg1xg2 Db1-e4+ 47. Kg2-g1 De4-e3+ 48. Tf1-f2 De3-g3+ 49. Kg1-f1 Dg3-h3+ 50. Kf1-e2 Dh3-e3+ 51. Ke2-d1 De3-d3+ 52. Tf2-d2 Dd3-b1+ 53. Kd1-e2 Db1-e4+ 54. Ke2-f1 De4-f3+ 55. Kf1-e1 Df3-h1+ 56. Ke1-f2 Dh1-h2+ 57. Kf2-f3 Dh2-g3+ 58. Kf3-e2 Dg3-e3+ 59. Ke2-d1 Dg3-b3+ 60. Td2-c2 Db3-d3+ 61. Kd1-c1 Dd3xa3+ 62. Kc1-b1 Da3-b3+

en zeer tot teleurstelling van de Israëli’s remise gegeven.

Beslissend voor de eindstand was Rybka’s zege op zijn naaste concurrent.

Rybka-Hiarcs

1. e2-e4 c7-c5 2. Pg1-f3 Pb8-c6 3. d2-d4 c5xd4 4. Pf3xd4 e7-e5 5. Pd4-b5 d7-d6 6. Pb1-c3 a7-a6 7. Pb5-a3 Ta8-b8 8. Pa3-c4 Pg8-f6 9. Lc1-g5 b7-b5 10. Lg5xf6 Dd8xf6 11. Pc4-e3 Lf8-e7 12. a2-a4 b5xa4 13. Ta1xa4 Tb8xb2 14. Pc3-d5 Df6-g6 15. Lf1xa6 Lc8-d7 16. Pd5-c7+ Ke8-d8 17. Dd1-a1 Tb2-b8 18. La6-b5 Le7-g5 19. Pe3-d5 Pc6-e7 20. O-O

Een fraaie calculatie, gebaseerd op de pointe twee zetten later.

20. … Pe7xd5 21. Pc7xd5 Ld7xb5 22. Ta4-a8! Tb8xa8 23. Da1xa8+ Kd8-d7 24. Da8-b7+ Kd7-e6 25. Pd5-c7+ Ke7-f6 26. Pc7xb5 Dg6-h5 27. Pb5xd6 Th8-f8 28. Pd6-f5 Kf6-g6 29. Db7-b6+ Lg5-f6 30. Pf5-e7+ Kg6-h6 31. f2-f3 Dh5-g5 32. Pe7-f5+ Kh6-g6 33. f3-f4 e5xf4 34. h2-h4 Dg5-g4 35. Db6-d6

en zwart gaf op. Een indrukwekkende overwinning.

In Peking eindigde The Baron, het Nederlandse programma van Richard Pijl, op de voorlaatste plaats. Een tikje teleurstellend, maar wanneer wij bedenken dat Pijl geen fulltime professional is, valt het resultaat geenszins tegen.
Vanaf volgende week zullen wij weer gewoon volop aandacht besteden aan het mensenschaak. Dan begint namelijk de match om het wereldkampioenschap tussen titelverdediger Viswanathan Anand en Vladimir Kramnik. Opmerkelijk genoeg zijn zij volgens de huidige wereldranglijst niet de twee sterkste schakers. Topalov, Morozevitsj, Ivantsjoek en Carlsen gaan ze voor in deze volgde. Anand en Kramnik volgen pas op de vijfde en zesde plaats.

Het Parool, 6 oktober 2008