Wouter Bos heeft er de ballen verstand van

Beweringen en bewijzen

Even leek het erop dat de maakbare samenleving een comeback ging maken. De overheid moest ons redden en met algemene instemming werden banken genationaliseerd. Het marxisme werd ineens weer relevant, de naam Joop den Uyl viel, de PvdA steeg in de peilingen en Wouter Bos werd van rechts tot links uitgeroepen tot de Politicus van het Jaar.

Wouter Bos.bmp

Begin dit jaar verkocht ik mijn aandelen en zette het geld op een spaarrekening van een solide bank. Waarom ik dat deed, weet ik niet. Het kwam bij mij op. Ineens had ik geen zin meer in de beurs. Achteraf zou ik mijn besluit graag willen toeschrijven aan inzicht, of eventueel aan het voorstadium daarvan: intuïtie. Maar de waarheid is dat ik gewoon geluk heb gehad.
De beslissing mijn aandelen weg te doen, nam ik op een druilerige dag, toen ik mij even zat te vervelen.

Wie de toekomst vorm wil geven, zoals dat heet, moet beschikken over kennis. Hoe meer kennis, hoe groter de kans dat de toekomst in enigszins maakbare vormen kan worden gegoten – tenminste dat zou je denken. Op 13 januari 2008, de kredietcrisis zat er aan te komen, was Wouter Bos te gast in Buitenhof. Onze minister van Financiën zou spreken over de vergrijzing, in relatie tot de teruglopende groei en de toenemende inflatie. Aangezien ik op die zondag de dienstdoende columnist was, kom ik hem bij de warming-up nog even de hand schudden. Echt een aardige man, Wouter. Zittend op de arm van vader heb ik als peuter Willem Drees nog een handje mogen geven, en nu dit.

Mijn leven is niet verspild geweest.

In het gesprek dat volgde deed Bos tegenover Peter van Ingen ook uitspraken over de olieprijs. Die had toen net de magische grens gepasseerd van 100 dollar per vat . Het parlement vroeg om compensatie voor de modale man, die geconfronteerd werd met stijgende energielasten. Vijf meter van mij af – ik zie hem nog zitten – zei Wouter Bos dat de Nederlander maar moest gaan wennen aan hoge olieprijzen. Bos kon zich nauwelijks voorstellen dat die nog substantieel omlaag zouden gaan. Desondanks voorzag Bos wel een groei van de economie. Misschien zou het geen groei van twee of drie procent worden, maar een cijfer van anderhalf zat er toch wel in.

Olieprijs2.bmp

Het mooie van olieprijzen is dat ze worden weergegeven in concrete cijfers. Een politicus kan over olieprijzen nooit zeggen: daar staat wel honderd dollar, maar eigenlijk moet je dat cijfer lezen als tien dollar. Aanvankelijk leek Bos ook gelijk te krijgen. In juni steeg de olieprijs naar 147 dollar, maar daarna zette de daling in – met sprongen tegelijk. Op dit ogenblik staat de prijs voor een vat ruwe olie op 44 dollar, wat meer dan een halvering is ten opzichte van het moment waarop Bos zijn uitspraak deed. Volgens Goldman Sachs kan de prijs nog dalen naar 30 dollar. Dan kost een vat nog niet eens een derde van wat het kostte ten tijde van het Bos-moment.

Ondertussen wordt er geen model meer verkocht van de Toyota Prius, die zuinige hippe hybride die een jaar geleden niet aan te slepen was. De Prius-fabriek in de Verenigde Staten wordt gesloten. Daarentegen zijn de dikke terreinwagens ineens weer populair, dit tot genoegen van Ford waar men juist tegen alle odds in een nieuw model had gelanceerd. Van de economische groei van anderhalf procent zal in 2009 niets terecht komen. De nullijn is niet eens haalbaar, het zal wel krimp worden. Maar herinnert u zich nog de belofte van dit kabinet?

“Eerst zuur en dan het zoet”, zei premier Balkenende. Een heerlijk vooruitzicht, maar het zal wel twee keer zuur worden.
Wat maken wij hieruit op?

Ik ben geneigd tot drie conclusies:

1. Wouter Bos heeft er de ballen verstand van;

2. Wat de toekomst betreft heeft eigenlijk niemand er de ballen verstand van;

3. Meer kennis van zaken biedt geen enkele garantie meer voor een beter oordeel. De situatie in de wereld was al complex, maar is nu zo complex geworden dat die zelfs door regeringen, denktanks en Nobelprijswinnaars niet meer begrepen kan worden.

Bos moet zich voelen zoals ik mij voelde toen twee jaar geleden door China reisde. Opeens zat ik in een vliegtuig naar Chongqing, een stad midden in China, waarvan ik de naam voor het eerst zag op mijn ticket. In Chongqing bleken dertig miljoen mensen te wonen – de grootste stad ter wereld en ik had daar nog nooit van gehoord!

En dan is nu Bernard Madoff ontmaskerd als de grootste oplichter aller tijden. Dat men twintig jaar lang niets van zijn praktijken heeft gemerkt, komt volgens mij omdat Madoff in het groot precies hetzelfde heeft gedaan als wat banken al eeuwen doen, namelijk geld uitlenen dat je eigenlijk niet hebt. Dat is mijn analyse, gedaan op een druilerige middag, maar ik geef toe dat ook ik er de ballen verstand van heb.

de Volkskrant, 18 december 2008, zie ook voor reacties.