The Max Pam Globe
- Sinds 1998
- 20-04-2024
- @maxpam1 volgen © Max Pam
Kijk, mama, met twee handen
Schaken
Ooit schreef een onbekend gebleven dichter: “Ach, had ik maar één been. Dan had dat ene been dat andere been nooit in de weggezeten”. Schakers zouden over hun handen hetzelfde kunnen zeggen. “Ach, had ik maar één hand”.
Je kunt als schaker over alles ruzie maken, zelfs over de hand waarmee de zet wordt uitgevoerd. Zo bepaalt het reglement dat je met dezelfde hand waarmee je de zet uitvoert ook de klok moet indrukken. Over het algemeen tilt men niet zwaar aan de regel, behalve in tijdnood.
Dan wordt het als vals spel beschouwd wanneer een speler met twee handen speelt. Vaak is het echter onmogelijk na te gaan of er illegaal seconden zijn verdiend. Vaak weet ook niemand welke straf erop het vergrijp staat. Er is overigens op twee-handen-regel één uitzondering. Die geldt voor rokade. Daarbij mag men wel degelijk twee handen gebruiken, al zijn er heel wat heftige debatten gevoerd over de vraag of je eerst de koning moet pakken en pas daarna de toren.
Ik kom tot dit alles, omdat ik in de verslagen van het Grand Prix Toernooi in Nalchik (Kaukasus) een foto aantrof van Aronian, die met de ene hand een zet doet, terwijl hij met de andere hand een pen vasthoudt om die zet op te schrijven. Mag dat wel? De site Chessbase is er niet zeker over en spreekt van “een artificieel schandaal”.
Ze geven Aronian wel een advies: “Doe dit vooral niet tegen Episjin”.
O ja, dat is waar ook.
Nog niet zo lang geleden vond een incident plaats tijdens het Hypercube Snelschaaktoernooi in Utrecht. Daar speelde de 14jarige Anish Giri, momenteel de jongste grootmeester ter wereld, tegen Vladimir Episjin. Van Anish is bekend dat hij sneller speelt dan het licht, daarbij alle handen voeten gebruikend die hem ter beschikking staan. Af en toe rolt er wel eens een stuk op de grond, waar de jonge schaker dan achteraan springt, om die vervolgens weer in één beweging terug op het bord te toveren.
Op een gegeven ogenblik was bij Giri-Episjin de volgende stelling bereikt.
Met Giri achter de witte stukken. Episjin had zojuist zijn e4-pion naar voren geschoven, een slechte zet, want die pion zou spoedig verloren gaan. Na enig chaotisch heen en weer geschuif zette Episjin de klok stil en protesteerde op niet mis te verstane toon. Zijn verwijt: Giri had twee handen gebruikt!
De meeste omstanders gaven Episjin gelijk en een foto, tijdens de partij genomen, laat zien dat Giri speelde als een octopus. Op de klok van Episjin waren nog 26 seconden over en de arbiter voegde daar als compensatie twee minuten aan toe. Maar dat nam Giri weer niet! Die had nog elf seconden over en zei door het incident ook tijd te hebben verloren. De arbiter stelde 14 extra seconden voor; Giri wilde er 16. Enzovoort. Het plotselinge einde kwam, toen Giri op het hoogtepunt van het debat ineens remise voorstelde. Episjin nam het aanbod aan.
Toch jammer. Ik kan van zulke ouderwetse schaakruzies geen genoeg krijgen.
De partij die in Nalcik de meeste indruk om mij maakte, was misschien niet de beste, maar wel de opwindendste. Het gebeurde in de vijfde ronde, toen Akopian en Kamsky verzeild raakten in een toreneindspel met een extra loper en een extra pion voor wit. Maar de extra pion was een a-pion en de extra loper een loper van de verkeerde kleur. Zou zwart Kamsky erin slagen de torens te ruilen dan was het remise. Onderwijl speelden allerlei mat- en patmotieven.
Door wederzijdse vermoeidheid werd het een foutenfestival. Eerst deed Akopian het geweldig. Toen gaf hij de winst weg. Toen gaf Kamsky de remise weg. Toen stond Akopian weer gewonnen, maar overzag hij een patwending, die vervolgens ook door Kamsky werd overzien. Op de 98ste zet was het dan eindelijk voor Kamsky definitief verloren.
Akopian–Kamsky
1. e2-e4 e7-e6 2. d2-d4 d7-d5 3. Pb1-d2 c7-c5 4. e4xd5 Dd8xd5 5. Pg1-f3 c5xd4 6. Lf1-c4 Dd5-d6 7. 0-0 Pg8-f6 8. Pd2-b3 Pb8-c6 9. Pb3xd4 Pc6xd4 10. Pf3xd4 Lf8-e7 11. b2-b3 0-0 12. Lc1-b2 Dd6-f4
Deze opening kent Kamsky goed, maar hij blijft dit keer toch kleine problemen houden.
13. Dd1-e2 Tf8-d8 14. Ta1-d1 Lc8-d7 15. Lc4-d3 Le7-c5 16. Pd4-f3 Ld7-c6 17. Pf3-e5 Lc6-e4 18. Td1-e1 Le4-f5 19. g2-g3 Lf5xd3 20. Pe5xd3 Df4-f5 21. Pd3xc5 Df5xc5 22. c2-c4 Pf6-e8 23. Te1-d1 Dc5-c6 24. Td1-d3 Td8xd3 25. De2xd3 f7-f6 26. Tf1-d1 Ta8-c8 27. Dd3-d7 Dc6xd7 28. Td1xd7 Tc8-c7 29. Td7-d8 Kg8-f7 30. Lb2-a3 e6-e5 31. g2-g4 g7-g6 32. Kg1-g2 h7-h5 33. h2-h3 a7-a6 34. La3-b4 b7-b5 35. c4xb5 a6xb5 36. Td8-b8 Tc7-c2 37. Tb8-b7+ Kf7-g8 38. Tb7-b8 Kg8-f7 39. Tb8-b7+ Kf7-g8 40. g4xh5 g6xh5 41. a2-a4 b5xa4 42. b3xa4 Tc2-a2 43. a4-a5 Ta2-a4 44. Kg2-f3 f6-f5 45. Kf3-e2 Pe8-f6 46. Ke2-d1 Pf6-d5 47. Lb4-d2 Ta4-a2 48. Tb7-b5 Pd5-f4 49. Tb5xe5 Ta2-a1+ 50. Kd1-c2 Ta1-a2+ 51. Kc2-c3 Pf4xh3 52. Te5xf5 Ph3xf2 53. Ld2-c1!
Want na 52. Tc1 Ta5x is het theoretisch remise.
53. … Ta2-e2 54. Tf5xh5 Kg8-f7 55. Kc3-b3 Pf2-d3 56. Lc1-a3 Pd3-e5 57. Th5-h7+ Kf7-e6 58. Th7-e7+ Ke6-d5 59. a5-a6 Te2-g2 60. Kb3-a4 Pe5-c4 61. a6-a7 Tg2-g8 62. Te7-b7?
Vermoeidheid gaat een rol spelen. Na 62. Tc7! Pa3x 63. Ka3x Kd6 64. Tg7! trekt wit aan het langste eind.
62. … Tg8-a8 63. Tb7-b5+ Kd5-c6 64. La3-c5 Kc6-c7 65. Tb5-b4 Ta8-g8
Hij moet nu het paard geven. Als dat wijkt, volgt 66. Tb8 en wint. Toch is het nog lang niet voorbij. Zo kan wit de toren niet ruilen, want dan blijft hij zitten met de loper van de verkeerde kleur.
66. Tb4xc4 Kc7-b7 67. Ka4-a5 Tg8-c8 68. Tc4-b4+ Kb7-a8 69. Tb4-b5 Tc8-e8 70. Lc5-d4 Te8-c8 71. Tb5-d5 Ka8-b7 72. Ld4-b6 Tc8-g8 73. Ka4-b5 Tg8-e8 74. a7-a8D+!
De enige manier om verder te komen.
74. … Kb7xa8 75. Kb5-c6?
Verspeelt de winst weer! Zowel 75. Td7 als 75. Lc5 boden een uitstekende gelegenheid om verder te spelen.
75. … Te8-e6+ 76. Kc6-c7 Te6-e7+ 77. Kc7-d6 Te7-h7 78. Kd6-c6 Th7-h6+ 79. Kc6-c7 Th6-h7+ 80. Kc7-c8 Th7-h8+?
En nu is het zwart, die de remise verspeelt. Remise was een feit na 80. … Th5! Maar het wordt nog dramatischer.
81. Lb6-d8 Th8-h7 82. Td5-a5+ Th7-a7 83. Ta5-b5 Ta7-b7 84. Tb5-h5 Tb7-f7 85. Th5-a5+ Tf7-a7 86. Ta5-b5 Ta7-b7 87. Tb5-e5 Tb7-h7 88. Te5-e1 Th7-b7 89. Te1-a1+ Tb7-a7 90. Ta1-b1 Ta7-b7 91. Tb1-e1 Tb7-h7 92. Te1-e2 Th7-b7 93. Ld8-e7?
Je kunt dit nauwelijks een fout noemen, want zwart wordt ermee in verleiding gebracht een blunder te maken. Iedereen schreeuwde om 93. …Te7x! en na 94. Te7x is het pat! De zet die zwart doet, verliest geforceerd.
93. … Tb7-b8+ 94. Kc8-c7 Tb8-b7+ 95. Kc7-c6 Tb7-a7 96. Le7-d8 Ta7-h7 97. Ld8-c7 Th8-h6+ 98. Lc7-d6
en inderdaad er is niets meer tegen 99. Ta2 mat. Zwart gaf gedesillusioneerd op.
Het Parool, 2 mei 2009