Niet de leugen maar Maurice de Hond regeert

Columns

Laten wij een gedachte-experiment doen. Laten wij aannemen dat er de afgelopen drie jaar geen opiniepeilingen zouden zijn gehouden. Wat zou er dan zijn gebeurd? Was het kabinet dan ook gevallen?

Politici zouden in het duister hebben getast over de populariteit van hun partij.
De PvdA had misschien vermoed, maar niet geweten dat de aanhang wegliep. De PvdA zou er vermoedelijk op hebben gegokt dat de inspanningen van Wouter Bos als minister van Financiën zich op den duur moesten uitbetalen. Dankzij de peilingen weten wij dat zo’n uitbetaling niet heeft plaats gevonden. De PvdA bleef all time low staan – ergens tussen de 12 en de 17 zetels.

Waren er geen opiniepeilingen geweest dan had Wouter Bos niets gedaan. Dan was hij onwetend in het mes gelopen van rampzalige verkiezingen. Maar Bos hield, net als alle andere politici, precies bij wat door diezelfde politici altijd smalend “dagkoersen” worden genoemd. Hij maakte de calculatie dat zijn partij er op deze manier niet meer bovenop zou komen. Nodig was een paardenmiddel om de eigen achterban ervan te overtuigen dat de partij nog altijd de partij van vroeger was. Daarom liet Bos het kabinet vallen over een punt, waarin hij principieel kon lijken.

Politiek bezien is zoiets in tijden van crisis onverantwoordelijk gedrag. Je laat geen kabinet vallen als de AOW moet worden geregeld en er 35 miljard moet worden bezuinigd. Die duizend soldaten, waarover het kabinet viel, gaan toch wel naar Afghanistan. De NAVO heeft het verzoek gewoon laten liggen, ook wel wetend dat Nederland het zich internationaal niet kan permitteren afwezig te zijn. Waarbij valt op te merken dat die missie juist was voorzien van de nieuwe strategie die Nederland altijd voor ogen stond en dat die nieuwe strategie was geïmplanteerd door Obama, nota bene de president die door PvdA-politici altijd zo geweldig is gevonden.

De beslissing van Bos om het kabinet te laten vallen, kwam voort uit puur partijpolitieke overwegingen, zoals dat tegenwoordig heet. Met draconische bezuinigingen in het verschiet wist de minister van Financiën dat er in de polls nog maar weinig eer viel te behalen.

Dankzij de opiniepeilingen weten wij dat de PvdA na de val onmiddellijk begon te stijgen, wat tot een absurdistische vertoning leidde.

Wouter Bos 3

Toen de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen bekend was en bleek dat de PvdA meer dan zeshonderd zetels had verloren, vierde de PvdA feest. Zeshonderd eraf, wat een fantastisch resultaat! Het had nog erger kunnen zijn! Dik verloren, maar in Amsterdam en Den Haag de grootste gebleven! In deze vreugde heeft Maurice de Hond de weg gewezen, want de overwinningsroes van de PvdA werd afgemeten aan een virtueel dieptepunt. Vergeleken bij nul zetels in de peilingen is natuurlijk alles winst.

Vanuit het eigenbelang bezien is de breuk voor de PvdA een succes, maar Bos heeft zijn partij daarmee wel tot een onbetrouwbare partner gemaakt. Een nieuwe coalitie van CDA en PvdA zal beide partijen ongeloofwaardig maken.
Wat voor de PvdA geldt, kun je natuurlijk ook op de PVV toepassen. Stel eens dat er geen opiniepeilingen waren geweest, waaraan had de PVV dan zijn zelfvertrouwen kunnen ontlenen? Telkens kon Wilders trots melden dat hij de grootste partij van Nederland was en dat hij minister-president zou worden. Heel Nederland zou dan op de schop gaan.

Zonder opiniepeilingen was dat de opschepperij geweest van iemand die heel hard met zijn vuist op water slaat. Maar de dagkoersen gaven Wilders vleugels en deden zijn aanhang verder stijgen. Je moet dus vaststellen dat opiniepeilingen de volgende opiniepeilingen alweer beïnvloeden. Opiniepeilingen zijn in ons democratische bestel een enorme kracht in zichzelf geworden.

Valt daar nog iets aan te doen?

Nee. Het is een gegeven waarbij wij ons neer moeten leggen. In 1948, toen Gallup verkeerd voorspelde dat Dewey de nieuwe Amerikaanse president zou worden, kon je nog beweren dat opiniepeilingen niet deugen, maar tegenwoordig zijn ze erg nauwkeurig. Niet de leugen regeert of het kabinet, maar Maurice de Hond.

Het Parool, 6 maart 2010