Het geweten van Ab Klink

Buitenhof

Gerard Reve heeft eens gezegd dat je in Nederland alleen maar succes kunt hebben als je duidelijk laat blijken dat je tobt met vraagstukken van morele, filosofische of religieuze aard. Worstelen met gewetensvragen is hier de wortel aller dingen en de schrijver die dat begrijpt, zal de kassa moeiteloos laten rinkelen.

Overdreven natuurlijk, maar dat wij Nederlanders een tobberig volkje zijn, bleek ook deze week toen CDA-onderhandelaar Ab Klink een brief schreef, waardoor in één klap een einde kwam aan de formatie van een rechts kabinet.

Ab Klink2

Het geweten wordt omschreven als een innerlijke stem, die ons vertelt wat goed is en wat kwaad. Dit keer had die instantie Klink ingefluisterd dat een rechts kabinet met gedoogsteun van Wilders een onbegaanbare weg was. Daarentegen had het geweten van de andere CDA-onderhandelaar, Maxime Verhagen, juist gefluisterd dat deze weg de goede was, zodat het Binnenhof het toneel werd van een clash der gewetens.

Van ouderwets Hollandse drama uit de tijd dat men zich nog afvroeg of de slang gesproken had. Ik bedoel maar: aan de vraag wat die slang eigenlijk heeft gezegd, komt men in tobberig Nederland nooit toe.

De  Amerikaan H.L. Mencken, oervader aller journalisten, heeft het geweten omschreven als “een schoonmoeder aan wier bezoek nooit een einde komt” en wij begrijpen nu ook waarom het formeren in Nederland altijd zo vreselijk lang moet duren. In Engeland waren ze er in een weekje mee klaar, in Nederland zijn wij na drie maanden weer terug bij af.

Cruciaal in de brief van Klink is de passage, waarin hij Wilders laat verklaren dat die bij de presentatie van een eventueel gedoogakkoord met een heel ander verhaal zal komen dan de VVD en het CDA. De coalitiepartners moeten, zo zou Wilders hebben gezegd, dan maar even de andere kant op kijken, want hun hoofden zullen rood kleuren.

Rood.

Van wat? Van verbazing? Van Woede? Van schaamte?

Door de andere onderhandelaars is min of meer ontkend dat Wilders dit heeft beweerd. Zij spraken van “een andere perceptie”. Dan kan zo zijn: maar iets is waar of iets is niet waar. Ab Klink, lid van een domineesfamilie, staat te liegen. Of Ab Klink, lid van een domineesfamilie,  staat niet te liegen. In dat laatste geval hebben de overige onderhandelaars inderdaad iets om rood van te worden. Deze clash der gewetens zou ik tot op de bodem uitgezocht willen zien.

Na de brief van Klink heeft Wilders de stekker uit de formatie getrokken. Begrijpelijk, want met drie dissidenten bij het CDA valt nauwelijks te regeren. Maar het is ook een tikje onbegrijpelijk, omdat Wilders van tevoren wist waar hij met het CDA aan toe was.

Met 76 zetels hadden de VVD, de PVV en het CDA gewoon een meerderheidskabinet kunnen vormen, maar dat mocht niet van het CDA, die geen PVV-ministers duldde en alleen gedoogsteun wilde accepteren. Je kunt dat hovaardig noemen van een partij die de helft van haar zetels verloor, maar dat neemt niet weg dat Wilders al vanaf het begin van de onderhandelingen wist dat hij voor het CDA een ongewenst kind was, dat ze liever meteen naar het weeshuis hadden gebracht.

En nu op naar de volgende poging. Misschien kunnen de politici eerst hun schoonmoeders naar huis sturen. Een geweten is een mooi ding, maar er moet ook geregeerd worden.

Buitenhof, 5 september 2010