De schizofrenie van Antoine Bodar

Beweringen en bewijzen

Slecht nieuws voor Geert Wilders en voor al degenen die geloven dat de westerse cultuur is gegrondvest op de christelijke cultuur.  Volgens de Anglicaanse theoloog McGrath verlaat het christendom Europa en trekt het naar Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Daar groeien de christelijke kerken nog, maar hier is het christendom voornamelijk een zaak geworden van oude vrouwtjes, lager opgeleiden en van een enkele verwarde intellectueel, zoals Antoine Bodar.

Antoine Bodar 4

“Als de kerk met de tijdgeest trouwt, is zij snel weduwe”, zei Bodar gisteren in de Volkskrant.

Laten wij deze zin, en met name het begrip “tijdgeest”,  eens nader bekijken.

De tijdgeest, een vertaling van Zeitgeist, wordt wel gedefinieerd als “de kenmerkende manier van denken en handelen van het merendeel van de bevolking in een bepaalde tijd”.

Als deze definitie juist is, volgt daaruit dat christendom en tijdgeest bijna volmaakt samenvielen in de Middeleeuwen. Vrijwel iedereen omhelsde toen het christelijk denken. Wie weigerde in die geest te handelen, stond het lot van de ketter te wachten, wat een gang naar de brandstapel betekende. De kerk was toen uitermate succesvol, niet alleen omdat zij de tijdgeest begreep, maar omdat zij die ook dwingend ook opleggen. De kerk wàs de tijdgeest.

Maar dat is precies het tegenovergestelde van wat Bodar bedoelt. Bodar bedoelt dat de kerk van nu juist tegen de tijdgeest in moet gaan. Als de kerk meeloopt met wat het merendeel van de bevolking vindt, dan zal het met de kerk snel zijn afgelopen. De strategie die de kerk ertoe aanzet de tijdgeest te hervinden, wijst Bodar af. Mij zou het niet verbazen als hij binnenkort Europa verlaat om naar een verre post in Azië, Afrika of  Latijns-Amerika te worden gezonden.

Waar is het misgegaan met de christelijke kerken?

Als wij ons even tot de rooms-katholicisme beperken, zou je kunnen volhouden dat de kerk het slachtoffer is geworden van een platonische schizofrenie. Er is een ideale wereld, waar een ideaalbeeld van alle dingen bestaat. In die ideale wereld regeren de zuivere vormen en gedachten. Maar daarnaast is er de praktijk van het gewone leven, die alles bezoedelt en die de zuivere vormen en gedachten tot karikaturen vermaalt. Als hoedster van de waarheid predikt de kerk de zuiverheid, maar om de kudde ter wille te zijn beseft zij ook dat die hooggestemde idealen slechts zeer ten dele in dit leven tot wasdom kunnen komen.

Antoine Bodar is de vleesgeworden platonische schizofrenie. Een paar maanden geleden zei dat hij voor het kindermisbruik graag boete wilde doen door in de gevangenis te gaan zitten. Maar dat deed hij natuurlijk niet, dat was meer bij wijze van spreken.

Je moet dat zien als een conceptionele daad, zoals je ook conceptionele kunst hebt.

Antoine 2

Daarbij roept Bodar de kerk op tot nederigheid, maar zelf is hij een uitgesproken mediafiguur, die je wekelijks ziet in allerlei talkshows. In al zijn nederigheid wijdde hij een glossy aan zichzelf, Antoine geheten, dat in zijn ijdelheid onovertroffen beschamend is en waarin je zelfs de beuzelarijen van Kluun tegenkomt. Het is een blad dat gekwezel voor diepzinnigheid wil laten doorgaan.

Volgens Bodar paste pedofilie dertig jaar geleden nog perfect in de tijdgeest. Senator Brongersma kon er toen smakelijk over verhalen. Gerard Reve was nog aan het donderjagen met kleine jonge jongetjes, terwijl Teigetje op  de wacht stond, zoals wij uit de biografie van Nop Maas leren. En Bodar verstond de tijdgeest, bande zijn homoseksualiteit uit en werd priester.

In 1968 hield Willem Frederik Hermans in Krasnapolski een lezing met de titel: Kan de tijd tekens geven? Hermans vroeg zich af hoe je moet uitmaken of iets in overeenstemming is met de tijdgeest of juist in strijd daarmee. Zijn conclusie was dat mensen die zich beklagen over de tijdgeest en die vinden dat wij pal moeten staan jegens allerlei verleidingen, meestal eindigen met een aanval op een voor die tijd modern voertuig.

Voor de filosoof Bolland (1854-1922) vertegenwoordigde de fiets alles wat hij in de tijdgeest verafschuwde, vooral als er een vrouw op zat. Democratie zag hij trouwens ook als een bedenkelijk teken des tijds. Democraten waren ezeldrijvers, die “om de ezel te regeren, des ezels achterdeel vereren”.  Hermans wijst erop dat zelfs de grote Huizinga zich beklaagt over de tijdgeest. In het stoomschip De Normandie, dat in vier dagen de Atlantische Oceaan kon oversteken, zag Huizinga een teken des tijds, dat in strijd was met onze “wijsheid en cultuur”.

Ik wens Antoine Bodar met zijn geworstel over de tijdgeest veel wijsheid toe.

De Volkskrant, 25 februari 2011