Niet iedere gedode ligt er zo mooi bij als Che Guevara

Columns

Het zou voorbarig zijn om te spreken van “de foto van de eeuw”, maar dat de foto van het presidentiële team kijkend naar de liquidatie van Osama Bin Laden nog lang in ons geheugen gegrift zal staan, zoveel is wel zeker. Het zou een magertjes zijn als die foto alleen maar winnaar van de World Press Photo wordt. De foto is veel meer dan alleen een bijzonder plaatje.
De foto is een historisch beeld, een verslag van een oorlog en een weergave van menselijke emoties.

Foto WH2

Wie naar de foto kijkt, kijkt in de eerste plaats naar Obama. Dit is de eerste foto waarop het lijkt alsof  hij de aanwezigheid van een camera vergeten is.

Waar kijkt Obama naar?

Hoeveel doden heeft een mens in zijn leven gezien? Ik niet zo heel erg veel. Mijn ouders heb ik dood gezien. Ik heb Adriaan Venema en Theo van Gogh opgebaard gezien. Aan andere opgebaarde doden ben ik voorbijgelopen en heb ik de andere kant uit gekeken. Ooit heb ik iemand gezien die zojuist uit het raam was gesprongen en stil op straat lag in een plas bloed. Maar dan heb je mijn doden wel gehad.  De rest van mijn doden ken ik alleen van plaatjes. Ik heb verschillenende malen gekeken naar de bergen van lijken, die waren gefotografeerd in een concentratiekamp. Ik ken oorlogsfoto’s en foto’s van een maffialeiders die zojuist door de politie of een rivaliserende bende zijn uitgeschakeld.

Maar dat is allemaal anders dan wat Obama ziet. Dit zit te kijken naar het neerschieten van een mens aan de andere kant van wereld, een daad waartoe hijzelf de opdracht heeft gekregen.
Hoeveel doden zou Obama in zijn leven hebben gezien? Ik ken zijn biografie op dat punt niet erg goed, maar hij heeft vast niet veel meer doden in zijn leven gezien dan ik. Nu ziet hij er eentje, die hem altijd zal bijblijven, eentje waarvan hij lang niet kan slapen.

Wie naar de foto kijkt, kijkt van Obama naar Hillary. Zij heeft haar hand voor de mond, de standaardreactie van iemand die schrikt. Zelf heeft ze beweerd dat zij op dat moment misschien wel heeft geniest. Pleegt iemand te niesen bij de aanblik van een liquidatie? Moeilijk te zeggen, want daarover zal weinig wetenschappelijk onderzoek zijn gedaan. Ook heeft Hillary gezegd dat zij allergisch is voor bepaalde dingen. Wat bedoelt ze? Allergisch voor amandelen of voor vers gemaaid gras? Allergisch voor vlees, voor de duisternis, voor de Dood?

Er is nog een foto die als een potentiële winnaar van World Press Photo moet worden beschouwd. De foto die tot dusver niet is gepubliceerd: de foto van het lijk van Osama bin Laden. De Amerikaanse president heeft een reden genoemd om die foto voorlopig niet te publiceren. Moslims zouden de foto mogelijk als aanstootgevend ervaren. Een dubbelzinnig argument. Bedoelt Obama daarmee eigenlijk niet dat moslims achter Osama staan? En is dat dan weer niet beledigend voor moslims die Osama ook zien als de misdadiger die geen moeite had met de opdracht om schuldeloze voorbijgangers uit de weg te ruimen?
Is het niet veel eer zo dat niet-moslims de foto liever niet zien? Zelfs als je Osama ziet als een tiran, blijft het tirannenmoord. Het is goed dat Hitler en Eva Braun dood zijn, maar hun verbrande lijken zouden ook geen verheffend plaatje opleveren.

Het niet publiceren van de foto met Osama’s geeft voedsel aan complottheorieën. Maar het soort mensen dat in complottheorieën gelooft, is toch niet te overtuigen, aldus de Amerikaanse president. Alweer een vreemd argument. Ik ben niet iemand die complottheorieën gelooft, maar toch zou ik die foto willen zien. Een kwestie van zekerheid: ja, dat is hem, ik word niet voor de gek gehouden. De horror van het kapotte oog zou ik op de koop toenemen.

Niet iedereen ligt er op de foto zo prachtig bij als de gedode Che Guevara.

Che dood

Het Parool, 7 mei 2010