Het geweten is een schoonmoeder

Buitenhof

De afgelopen week stond de Nederlandse politiek weer eens in het teken stond van Het Geweten.

Zo was daar het voornemen van de Tweede Kamer om een einde te maken aan het fenomeen van de weigerambtenaar die met een beroep op het geweten geen homostellen wil trouwen. En dan was er de kwestie van de achttienjarige Mauro, die van minister Leers terug moet naar Angola. De CDA’ers Koppejan en Ferrier konden een dergelijk besluit niet in overeenstemming brengen met hun geweten, wat in uiterste consequentie de val zou betekenen van een regering waaraan hun eigen partij deelneemt.

Het Geweten kan in Nederland dus kabinetten maken en breken, maar wat is Het Geweten?

Het Geweten wordt omschreven als een innerlijke stem, die ons vertelt wat goed is en wat kwaad. Ook weten wij dat Het Geweten met veel lijden, handen wringen en slapeloosheid gepaard gaat. Een van de eigenaardigheden van Het Geweten is bovendien dat het ineens principieel kan zeggen: “Halt, tot hier en niet verder!”.

Wie achter die innerlijke stem zit, daarover zijn de meningen verdeeld. Veel mensen denken dat het God is die daar spreekt, maar anderen menen dat Het Geweten in de mens zelf huist als het resultaat van verstand en opvoeding. Wie naar zijn geweten luistert, luistert dus eigenlijk naar zichzelf.

Schoonmoeder

Niet alle denkers zijn positief over Het Geweten. De journalist H.L. Mencken heeft het Geweten eens omschreven als “een schoonmoeder, aan wier bezoek nooit een einde komt”. Vanuit dat perspectief bezien, is het begrijpelijk dat ze bij het CDA die twee dissidenten “spuugzat” zijn.

Vanuit het perspectief van de filosoof Schopenhauer trouwens ook, want die zei over Het Geweten dat het is samengesteld uit: één vijfde mensenvrees, één vijfde bijgeloof, één vijfde vooroordeel, een vijfde gewoonte en één vijfde ijdelheid”.

Aangezien het geweten de neiging heeft uit te groeien tot een blok graniet van onverzettelijkheid, kunnen wij degenen die met hun principes zo in de knoop zitten dat zij slechts zichzelf benadelen, het best een beetje helpen met praktische oplossingen. In het geval van de weigerambtenaar ligt er een taak voor ons allen. Ook ik als hetero zou beslist niet getrouwd willen worden door iemand die homo’s afwijst en wanneer alle hetero´s diezelfde houding aannemen, prijzen de weigerambtenaren zich volledig uit de markt en blijft hun werkkring beperkt tot hun eigen kleine groepje – wat verder okay is.

Probleem opgelost zonder ontslagen en wetswijziging.

Ook voor Mauro ligt de oplossing voor het oprapen. In de Volkskrant van gisteren betoogden twee eminente hoogleraren in het emigratierecht, Uli Jesserun d’Oliviera en Thomas Spijkerboer, dat minister Leers volgens de vreemdelingenwet over de zogenaamde discretionaire bevoegdheid beschikt, die hem zonder meer in staat stelt Mauro een verblijfsvergunning te geven. Leers mag dat doen, de wet geeft hem gewoon die ruimte. “Het is”, schrijven de hoogleraren, “geen kwestie van kunnen, maar van willen”.

Maar wat houdt Leers dan tegen, als de wet hem niet tegenhoudt?

Zijn eigen partij? Zijn coalitiepartner, de VVD? Of toch zijn gedoogpartner Geert Wilders, bij wie hij telkens op audiëntie moet?

Nee, aan zijn zichtbaar lijden te zien, vermoed ik dat het zijn geweten is, die hem al maanden bezoekt als een schoonmoeder, die maar niet weg wil gaan.

Buitenhof, 30 oktober 2011.