De mens is een behaagziek wezen

Beweringen en bewijzen

Omdat ik ineens genoeg had van al dat geleuter over de Elfstedentocht, zapte ik blindelings naar een ander kanaal en kwam terecht bij Caroline Tensen. Al enige seizoenen presenteert zij DNA Onbekend, maar ik had dat programma nog nooit gezien. Mensen, die onzeker zijn over hun afstamming, worden door Tensen geholpen bij het achterhalen van hun werkelijke familiebanden. Het is emotie-tv, waarbij veel wordt gehuild.

DNA Onbekend 3

In deze aflevering spraken alle gasten met een dialect, waaruit ik opmaak dat er vooral in de provincie veel leed bestaat. In Nederlandse dorpen en gehuchten wordt wat af geroddeld over buitenechtelijke relaties en wat daaruit voortkomt.

Ooit waren dat Randstedelijke perversiteiten, maar het schijnt mij toe dat vreemd gaan en partnerruil, als levenswijze, zich hebben verplaatst naar het platteland.

Aan het woord kwam een vrouw die vertelde dat bij haar in het dorp het gerucht ging dat haar vader niet haar ware vader was. Zij had daarop een paragnost geraadpleegd en die had het gerucht bevestigd. Toch was zij er niet gerust op dat de bovenwereld de waarheid had doorgegeven, en zo was zij er toegekomen Caroline Tensen om opheldering te vragen. Kortom, het ging niet alleen om de vraag naar de sibbekundige afstamming, er was hier ook sprake van paragnostische uitspraak die wetenschappelijk zou worden getoetst.

DNA Onbekend 1

De muziek zwol aan en na inleidende schermutselingen kwam de uitslag: de vader van de vrouw, zo bleek na DNA-onderzoek, was wel degelijk haar vader. Opluchting alom, de tranen vloeiden rijkelijk, ook bij het zusje dat voor het vergelijkend materiaal had gezorgd.

Eind goed, al goed. Aan het eind van elke uitslag verschijnt in beeld een mededeling over hoe het met de betrokkenen verder is gegaan. Bij de vrouw, wier vader wel degelijk haar echte vader was, werd vermeld dat zij nog altijd vertrouwen heeft in paragnosten.

In eerste instantie staat je verstand daarbij stil. Iemand wordt op een cruciaal punt in haar leven door een paragnost belazerd, maar als dat onomstotelijk wordt vastgesteld, is er geen aanleiding om het geloof in helderziendheid op te zeggen.
Met de notie dat “de wereld wil bedrogen worden”  zou ik kunnen instemmen, ware het niet dat het zo’n dooddoener is. De vrouw, wier vader inderdaad haar echte vader bleek te zijn, gaat ook een volgende keer weer gewoon naar een paragnost, die haar opnieuw van alles zal wijsmaken. De wil om bedrogen te worden gaat verder en komt kennelijk voort uit een voortdurende behoefte. Misschien is het zelfs een verslaving.

De gedeeltelijke oplossing van het raadsel stond gisteren in Trouw, waar het medium Jacky van de Berkt (67) pleit voor “een keurmerk voor echte auralezers”. Er lopen, volgens Van de Berkt, op het terrein van tarotkaarten, geneeskrachtige stenen, pendels en klankschalen te veel beunhazen rond en daarom is het nodig “het kaf van het koren te scheiden”. Dat mevrouw Van de Berkt zelf misschien de grootste beunhaas van allemaal is, komt eenvoudig niet bij haar op, zoals het ook niet bij die vrouw, wier vader haar echte vader bleek te zijn, niet opkwam dat de paragnost haar gewoon had verneukt.

Zodra iemand begint over het verschil tussen bonafide en niet bonafide koffiedikkijkers, moet ik denken aan dat verhaal van lang geleden over de huisarts die beweerde dat hij geslacht van de nog ongeboren vrucht kon voorspellen. Hij liet zich door de zwangere vrouw tien gulden betalen, voelde op haar buik en zei: “Het wordt een jongen. Wacht, dat ik schrijf ik op”. Maar in zijn boekje schreef hij: “Een meisje”. Bij een jongen werd er uiteraard niet gereclameerd, maar kwam de vrouw met een dochtertje verhaal halen, dan zei de arts: “Ik heb het nog opgeschreven. Kijk maar. Een meisje”. En zo wist deze dokter van vijftig procent altijd honderd procent te maken.

Dat er meer is tussen hemel en aarde is, lijkt mij geen werkzame aanname, maar dat neemt niet weg dat zich verschijnselen voordoen die voorlopig niet te verklaren zijn. Onlangs stond in The New Yorker een fascinerend stuk over het placebo-effect. Het is telkens weer verbazingwekkend hoe groot de kracht kan zijn van een geneesmiddel dat geen werkzame stoffen bevat. Zelfs bij patiënten met ver gevorderde kanker kan het optreden. Placebo is latijn voor: ik zal behagen.

Inderdaad, de mens is een behaagziek wezen. Die wil altijd horen wat het horen wil. Daarin ligt de kern van het raadsel.

de Volkskrant, 10 februari 2012. Zie ook voor reacties.