De moeder, de bom en de moderniteit

Beweringen en bewijzen

Onlangs at ik in een restaurant dat Modern heet en waarvan de inrichting mij was aangekondigd als “een bedrijfskantine in het Oost-Duitsland van 1972”. Mij schrok die omschrijving niet af. Integendeel, ik ben niet zo’n liefhebber van die etablissementen die zijn opgetrokken volgens het laatste design.

Je suis une bombe 4

Meestal zit je daar in rare kuipstoelen, krijg je een menukaart van een onhanteerbaar formaat en komen de driehoekige flessen mineraalwater helemaal uit Ingoesjetië. Nee, de inrichting van restaurant Modern viel alleszins mee en bovendien was het eten er geweldig. Op weg naar huis vroeg ik mij af wat de uitbater had bewogen Modern als naam te kiezen. Een tikje retro was het restaurant wel. Is modern inmiddels een ouderwets woord geworden?

Bij modern denk je eerder aan de vorige eeuw dan aan deze tijd. Na de Tweede Wereldoorlog richtte Jean Paul Sartre het blad Les Temps Modernes op, een titel die zijn inspiratie vond in de film Modern Times van Charley Chaplin. De moderne mens, meegezogen in de welvaart die zorgde voor meer gezondheid en een nieuwe seksuele moraal.

Het was Pim Fortuyn, die ik voor het eerst in politieke zin de uitdrukking “de moderniteit” hoorde gebruiken. Fortuyn voorzag het einde van de multiculturele samenleving, omdat grote groepen de moderniteit verwierpen. Ideeën die in het westen ingeburgerd raakten, werden radicaal afgewezen. De hoop dat het een kwestie van emancipatie zou zijn, en dat alles op den duur goed moest komen, kreeg keer op keer een knauw.

De ophef rond het pleegkind Yunus maakt pijnlijk duidelijk hoe ver de denkbeelden nog altijd uit elkaar liggen. Als iedereen je altijd vertelt dat homoseksualiteit smerig is, dan is het homohuwelijk een aberratie, en adoptie  door homoseksuelen een perverse absurditeit. Laten we wel wezen: de woede in Turkije viel te verwachten.

Daarom zal ik met extra belangstelling het bezoek volgen van de Turkse premier Erdogan aan Nederland. Wat gaat de regering hem vertellen? Dat Yunus een Nederlands jongetje is, over wie Erdogan niets te zeggen heeft. Zo. En verder raden wij u aan, mijnheer de premier, om met uw tijd mee te gaan. Dat schuurt en knarst. Erdogan wordt aanstaande donderdag ontvangen door Rutte, die dan net terug is uit Rome, waar hij samen met Willem-Alexander en Maxima de inhuldiging van de nieuwe paus heeft bijgewoond. Wel een erg hoge delegatie voor iemand die over homoseksualiteit, abortus en over alle andere speerpunten van de moderniteit eigenlijk heel dicht bij Erdogan staat.

Lang was de gedachte dat de moderniteit een kracht is op zichzelf die onafwendbaar doorrolt, maar die zekerheid wordt meer en meer ondergraven. Zo is al meer dan veertig jaar bekend dat het besnijden van pasgeboren jongetjes allerlei risico’s heeft. Er is lang tegengesputterd, maar de conclusie zal onvermijdelijk zijn dat het verstandiger is de ingreep achterwege te laten. Voor de praktijk maakt dat niets uit: het besnijden zal gewoon doorgaan. En het vreemde is dat de ouders die erom vragen dat doen uit de oprechte veronderstelling dat dit het beste is voor hun kind. Zonder besnijdenis is er geen verbond en ben je van god los.

Je suis une bombe 3

Wat dat betreft, is kloof dieper dan ik ooit voor waarschijnlijk heb gehouden. Het kinderoffer bijvoorbeeld leek een overblijfsel uit de tijd dat Abraham zijn zoon Isaak moest offeren. Gelovigen lezen graag over dat leerstuk heen. Maar in het Franse Avignon staat momenteel een vrouw terecht, die haar op 11 september geboren zoontje Jihad (heilige oorlog) heeft genoemd. Het ventje is nu drie en kreeg van zijn moeder naar school een T-shirt aan met de tekst: “Je suis une bombe”.

Moeder verklaarde voor de rechter dat het niet bij haar was opgekomen dat men aanstoot aan de tekst zou nemen. Ik wil graag een zachtmoedig mens zijn, die zich kan verplaatsen in de geesteswereld van Jihads moeder. Ook zij heeft natuurlijk het beste voor met haar kind. Maar haar droom wordt niet vertaald in de materiële termen van deze wereld. Een goede opleiding en welvaart wegen niet op tegen de beloning in het hiernamaals voor martelaarschap.
Zoiets doet onwezenlijk aan, maar wij moeten niet vergeten dat Abraham door filosoof Kierkegaard uitdrukkelijk is geprezen om zijn absolute gehoorzaamheid aan God. Juist in de overgave aan het volstrekt onbegrijpelijke toont zich de ware gelovige. Wie twijfelt is op hetzelfde moment verloren.

Het zal nog heel lang duren voordat de moderniteit daar een vinger achter kan krijgen.

de Volkskrant, 20 maart 2013