Van koningin Victoria to koning Gorilla II

Beweringen en bewijzen

In De Wereld Draait Door kwam Joop van den Ende nederig vertellen dat er fouten waren gemaakt bij introductie van het Koningslied. Vervolgens verklaarde hij dat intrekken van het Koningslied weer was ingetrokken en dat het gezamenlijk zingen ervan op 30 april gewoon door zou gaan.

Koningin Victoria

Daarmee deed hij mij onweerstaanbaar denken aan de Amerikaanse ambassadeur in die anekdote over Koningin Victoria, toen al een dagje ouder.

Speciaal voor ambassadeurs gaf Koningin Victoria een diner. Helaas wilde de ongelukkige omstandigheid dat de Britse vorstin reeds bij de soep een duidelijk hoorbare wind moest laten.

Daarop verhief de Franse ambassadeur zich van zijn zetel. Hij zei dat hem dit nooit had mogen overkomen, maar dat zulks nu eenmaal wel eens geschiedde bij een rijk gevulde dis.

Hij hoopte dat zijn excuses zouden worden aanvaard. Toen ging hij weer zitten.

Bij het hoofdgerecht, dat bestond uit wildgebraad, ontglipte Koningin Victoria echter weer een wind. Nu stond de Chinese ambassadeur op. Hij zei dat het in zijn land gebruikelijk was om op tonale wijze te getuigen van een smakelijke maaltijd. Niettemin wenste hij zijn excuses aan te bieden voor het feit dat hij zich hier in den vreemde niet had kunnen inhouden. Ook hij nam weer plaats.

Het was bij het dessert, een plumpudding waarop de koninklijke kok zeer zijn best had gedaan, dat Koningin Victoria ten langen leste nogmaals een scheet liet. Daarop hief de Amerikaanse ambassadeur zijn hand en riep: “I claim this one!”.

Enige weken geleden schreef ik hier een stukje waar de kop boven kwam te staan: “De monarchie is een volkomen bespottelijk instituut”. Het woord “bespottelijk” was niet voor niets gebruikt. Sinds het Koningslied is gepresenteerd, zijn wij in termen van spot ruimschoot aan onze trekken gekomen. Maar zoals in de anekdote van Koningin Victoria zijn het de ambassadeurs die plaats vervangend de beschimpingen moeten incasseren.

Daarom gaat mijn medeleven in de eerste plaats uit naar John Ewbank. Laten wij eerlijk zijn: zijn dichterlijke vrijheden vind je ook in een lied als Rood van Marco Bosato en in talloze andere Nederlandse liederen. In feite deed Ewbank precies wat van hem kon worden verwacht. De taalkundige die bij P&W de tekst kwam debunken alsof het een Cito-toets betrof, begrijpt niets van taal. Geef mij een gedicht van Hans Faverey, of zelfs van Gerrit Kouwenaar, en ik krijg – mits op de juiste manier voorgedragen en becommentarieerd – zonder moeite de lachers op mijn hand.

Nu geef ik onmiddellijk toe dat Ewbank geen Favery is, en zeker geen Kouwenaar, maar het gaat erom dat Ewbank weinig te verwijten valt. Iedereen heeft gewoon hartstikke zijn best gedaan, en dat het vervolgens een prutje werd, hoort helemaal bij Nederland. Als straks op 30 april het lied wordt aangeheven door de nationale hofnar Paul de Leeuw wordt het helemaal lachen. Verdi schreef het slavenkoor en John Ewbank schreef het lakeienkoor. Als republikein zul je mij daar niet over horen klagen.

Koning Gorilla

Toch is er wel degelijk iemand verantwoordelijk voor het debacle met het Koningslied, en dat is natuurlijk de Koning zelf. Het heeft te veel van zijn scheten door anderen laten uitdragen, met als gevolg dat Hans Wijers, Joop van den Ende en John Ewbank voortdurend moesten opstaan om hun excuses aan te bieden. Meer dan dertig jaar is W.A. op het koningschap voorbereid, maar bij het eerste de beste akkefietje is hij niet in staat gebleken te zeggen: “Halt, tot hier en niet verder!”. En echte Koning had het lied nooit toegestaan dat het Koningslied wordt ingezet door een cabaretier, maar hij had ervoor gezorgd dat Bernard Haitink dit klusje wel even zou klaren.

In feite heeft iedereen het van ver kunnen zien aankomen. Anders dan zijn moeder wilde de nieuwe koning geen decorum. Als wij ons maar goed voelden, mochten wij hem zelfs aanspreken met “hé, ouwe rukker!”, zo leek het wel. En die hermelijnen mantel? Ach, even stomen en strijken. En alleen maar lintjes doorknippen? Ook prima! Als jullie het willen, schatten van me, dan doe ik het allemaal.

Terecht heeft Daniela Hooghiemstra opgemerkt dat een koning die zichzelf presenteert met de frase “ik ben ook maar een mens”, zich kwetsbaar maakt voor de vraag: wat maakt hem dan nog tot een koning? Niets. Dat Willem IV naast Berta 38 staat, is werkelijk een ongehoorde opmerking.

Nee, liever solliciteert Willem-Alexander naar de titel van Koning Gorilla II.

de Volkskrant, 24 april 2013