Gravity: er klopt niets van, maar wat geweldig!

Beweringen en bewijzen

 

Toen ik de film Gravity had gezien, over het mislukte ruimteavontuur van Sandra Bulluck en George Clooney, moest ik eerst even bijkomen. Buiten haalde ik diep adem en keek naar de sterrenhemel. Die is er nauwelijks in een grote stad. Van de zomer had ik hem nog gezien in Schotland, maar de bewoonde wereld lag toen ver weg.

Gravity 1

De Grote Beer was helder zichtbaar en dat gold ook voor het licht van sterren die al lang niet meer bestaan, maar aan wiens aanwezigheid wij worden herinnerd zodra wij ’s avonds buiten zijn. Sommige mensen ondergaan op zulke momenten hun eigen nietigheid. Dat heb ik ook, maar meer nog voel ik mij een solipsist – iemand die zijn omgeving als decor beschouwt en die het gevoel heeft dat voor hem een loper wordt uitgelegd, terwijl die achter hem weer wordt opgerold.

Toen ik was bijgekomen, dacht ik aan een museum in Leningrad.

Dat museum stond echt in Leningrad, want toen ik het bezocht zaten wij middenin de Sovjettijd. Inmiddels is Leningrad verdwenen, net als het tuinpad van Wim Sonnevelds vader. Leningrad heet nu Petersburg. En het museum waar ik het over heb, het Museum voor het Wetenschappelijk Atheïsme, bestaat ook niet meer en heet tegenwoordig het Museum voor de Geschiedenis van de Religie en het Atheïsme.

Het Museum voor het Wetenschappelijk Atheïsme heeft mij destijds een grappige middag bezorgd. De bezoekers werden langs een reeks van voorstellingen gevoerd, die gelovigen in een onaangenaam daglicht stelden. Er waren muren vol schilderijen en foto’s van priesters en andere geestelijken, die zich overgaven aan diefstal, dronkenschap, hoererij en andersoortig liederlijk gedrag. Een prelaat, die kanonnen inzegent, dat soort dingen. Vooral de Russische kerk kreeg ervan langs en ik vermoed dat het huidige museum een heel ander beeld laat zien.

Aan het eind van de rondgang stond de Spoetnik opgesteld, de eerste kunstmatige satelliet die door de (Russische) mens de ruimte werd ingeschoten. Of het de echte Spoetnik was, weet ik niet meer, maar ik herinner mij nog wel het bordje met de verklarende tekst. Die luidde ongeveer: ook in de ruimte had de mens getriomfeerd. God was men daar nergens tegengekomen.

Volgens sommigen brengt de Hollywoodfilm Gravity op dezelfde manier de tegenovergestelde boodschap. Als Sandra Bulluck, als enig bemanningslid, veilig terugkeert op aarde, prevelt ze met haar laatste krachten: “Thanks”.

Wie bedankt ze eigenlijk?

Gravity 2

Christelijke groepen in de Verenigde Staten wisten meteen het antwoord: God. Zij zien in Gravity zelfs de aanzet voor een nieuw religieus reveil. Wie een stap verder gaat, ziet God verpersoonlijkt in de persoon van George Clooney, die commandant Matt Kowalski speelt. Dat is een verleidelijke gedachte. Als de Nespresso-man is Clooney toch al iemand die het geluk verspreidt. Ook in de film speelt hij de Helpende Hand.

Kowalski is een ervaren astronaut. Hij is niet alleen een knappe vent, maar hij schijnt ook alles te weten. Verder is hij een jolige kerel die altijd grappen maakt en die immer zijn goede humeur weet te bewaren, zelfs als hij zijn ondergang tegemoet gaat. En woord van angst komt niet over zijn lippen en om Sandra Bulluck te redden, offert hij zichzelf op als een ware Jezus.

Dat gebeurt in een eigenaardige scene, die volgens de kenners van het ruimtevaartwezen helemaal niet klopt. Clooney geeft zijn leven namelijk volstrekt onnodig. In plaats van de oneindige ruimte in te zeilen, had hij alle gelegenheid zich rustig het ruimteschip binnen te laten trekken. Ik acht het  uitgesloten dat de makers van de film niet beter wisten. Zij moeten deze fout met opzet hebben gemaakt, maar waarom? Omdat het nodig was voor het spannende verhaal, of om ons onbewust de boodschap mee te geven dat Christus eigenlijk helemaal voor niets is gestorven? Ik kom er niet uit, want ik blijf het vreemd vinden dat Kowalski met al zijn ervaring tenslotte de beslissing van een sukkel heeft genomen. En Jezus afbeelden als een sukkel, dat is toch geen beeld waar ze in Hollywood mee wegkomen.

Er zitten trouwens nog meer feitelijke fouten in de film. Een echte astronaut, Chris Hadfield, heeft zich daar al ontzettend kwaad over gemaakt. Maar de raarste fout vond ik toch dat de moeder van Peter Koelewijn daar boven in de ruimte een viswinkel runt met een illegale abortuspraktijk. Wie had dat gedacht? Niettemin, aanbevolen: een geweldige film!

de Volkskrant, 13 november 2013