Donner zei het al: schaken is een gelukspel


         Op een avond in 1983 analyseerde de Duitser Frits Baumbach een partij die hij in de finale om het wereldkampioenschap correspondentieschaak aan het spelen was tegen zijn grootste concurrent Nesis. Toen hij klaar was met zijn analyse, schreef hij zijn zet op een kaart en gooide die in de brievenbus. Daarna ging naar bed.
        Maar 's nachts kreeg hij een nachtmerrie. Hij droomde dat de zet die hij had verstuurd een vreselijke blunder was. Zijn tegenstander kon een stuk offeren en dat had hij helemaal over het hoofd gezien! Grote Goden, alles weg wat moeizaam in jaren was opgebouwd. Badend in het zweet stond Baumberg op.
        In zijn nood zag Baumberg maar één oplossing. 's Ochtends vroeg meldde hij zich bij het postkantoor en legde zijn probleem voor aan de dienstdoende beambte. Was het niet mogelijk om de kaart bij de binnenkomende post terug te vinden? Tsja, dat was een ongebruikelijk verzoek.. De beambte was evenwel een begrijpend mens en de hele dag werd gezocht naar de kaart, die tenslotte tot Baumbergs onuitsprekelijke vreugde werd gevonden.
        Snel weer naar huis, de stelling opgezet en het stukoffer geanalyseerd. Dagen lang zocht Baumberg naar de waarheid en tenslotte kwam hij tot de conclusie dat het stukoffer niet correct was! Opnieuw schreef hij de bewuste zet op een kaart en gooide die op de post. Een paar jaar later won Baumbach de partij en werd wereldkampioen correspondentieschaak.
        In diezelfde cyclus had Baumbach nog een meevaller. Correspondentieschakers kennen hun eigen notatie, waarbij ook de horizontale rijen met cijfers worden aangeduid: a1 is 11, b1 is 21, e4 is 54 en h8 is 88, etc. Een tegenstander stuurde de zet 4163 (Dd1-f3), wat Baumbach las als 6143 en dus als Lf1-d3 opvatte. Een paar zetten lang analyseerde Baumberg totaal verkeerde stellingen, maar tot zijn onbeschrijflijk geluk deed hij zetten die niets bedierven. De partij werd remise.
        Deze verhalen vertelt Baumberg in Fernschach, Tips und Tricks vom Weltmeister. Het boek is hier en daar wat schools geschreven, maar bevat allerlei nuttige aanbevelingen. Geduld is volgens Baumberg wel de belangrijkste vereiste voor een correspondentieschaker. Je kunt grootmeester zijn in het toernooischaak, maar als je het niet kunt opbrengen om vier of vijf jaar uit trekken voor een partij dan wordt het nooit wat. Van de grote bordspelers heeft eigenlijk alleen Keres laten zien dat hij ook in het schaken per brief een klasse apart was. Baumberg gelooft zelfs dat hij in een correspondentiepartij tegen Kasparov niet kansloos zou zijn.
        Nog een tip: de correspondentieschaker heeft de neiging de meeste aandacht te besteden aan de partijen waarin hij goed staat. Niet doen, zegt Baumbach. Fatalisme is nergens goed voor, en de basis van het succes ligt in de moeizame remises die uit het vuur worden gesleept.
Baumbach-Nesis
1. d2-d4 Pg8-f6 2. c2-c4 g7-g6 3. Pb1-c3 d7-d5 4. c4xd5 Pf6xd5 5. e2-e4 Pd5xc3 6. b2xc3 Lf8-g7 7. Lf1-c4 0-0 8. Pg1-e2 Dd8-d7 9. 0-0 b7-b6 10. Lc1-e3 Lc8-b7 11. f2-f3 Pb8-c6 12. Lc4-b5 Dd7-d6 13. e4-e5!?

(Klik diagram)

Deze zet had Baumbach in de brievenbuis gegooid, maar nog diezelfde nacht schrok hij plotseling wakker met de akelige gedachte dat na 13. … Pe5x 14. de5x De5x plotseling beide lopers aangevallen stonden. Hij sprong uit zijn bed, analyseerde tot in de morgen, ontdekte geen weerlegging en besloot naar het postkantoor te gaan om zijn brief uit de berg post terug te halen. Maar 's avonds, enigszins tot rust gekomen, kijk hij nog eens goed naar de stelling en vond de volgende varianten: 13. … Pe5x 14. de5x De5x 15. Dd3 a6 - tot zijn geluk leidt ook 15. … Tfd8 16. Ld4 Dg5 17. La6 slechts tot wit voordeel - 16. Lc4 Tfd8 17. Ld4 Dg5 18. Tf2!!, zodat nu op 18. … e5 19. f4! ef4x 20. Pf4x volgen kan. Het punt is namelijk dat zwart, als hij nu met 20. … c5 zijn stuk wil terugwinnen, wordt geconfronteerd met het vernietigende 21. Lf7x+ Kf7x 22. Ph3+ Df6 23. Pg5+. Deze variant kan voor zwar niet verbeterd worden door 16. … Tad8 inplaats van 16. … Tfd8 te spelen, want dan antwoordt wit droog met 17. La6x en behoudt ook zijn stuk. Kortom, Baumbach schreef een nieuwe brief, maar met dezelfde zet.

13. … Dd6-d5
Of Nesis de voorgaande varianten ook heeft gezien, weten we niet, maar in ieder laat hij de beker aan zich voorbij gaan.

14. Ta1-b1 e7-e6 15. Dd1-d2 Pc6-a5 16. Le3-g5 c7-c6 17. Lb5-d3 f7-f6 18. e5xf6 Lg7xf6 19. Lg5xf6 Tf8xf6 20. Pe2-g3 Ta8-f8 21. Tf1-e1 c6-c5?!

Een poging om in een slechte stelling complicaties op te roepen.

22. Pg3-e4 Tf6-f5 23. d4xc5 Dd5-d8

Terugnemen ging al niet meer: 23. … bc5x 24. Tb5 met winst.

24. c5xb6 Lb7xe4 25. f3xe4

Even opletten: 25. Te4x Td5! En wit staat in een vervelende penning.

25. … Tf5-f2 26. Te1-e2 Tf2-f7 27. Dd2-e3

Er was nog een val: 27. ba7x? Db6+! met plotseling mat.

27. … a7xb6 28. Te2-e1

En weer heeft zwart een val: 28. Teb2 Td7 29. Le2 Pc4! 30. Lc4x Td1+ en opnieuw mat.

28. … Tf7-d7 29. Ld3-e2 Td7-d6 30. Te1-d1 Td6xd1+ 31. Tb1xd1 Dd8-c7 32. Td1-b1 Tf8-b8 33. Tb1-b5

Over deze zet was Baumbach ontevreden. Veel gevaarlijker voor zwart was 33. h4!

33. … Pa5-c4 34. De3-d4 Tb8-d8!



Het gemenigheidje zit hem erin dat 35. Dc4x wordt beantwoord met 35. … Td1+ 36. Kf2 Df4+ 37. Lf3 Td2+ en zwart is ontsnapt met eeuwig schaak.

35. Dd4-f6 Td8-e8 36. h2-h3 Pc4-e3 37. Df6-e5! Dc7-d8 38. De5-d4 Dd8xd4 39. c3xd4 Pe3-c2 40. Tb5xb6 Pc2xd4 41. Le2-a6!

Ontneemt de zwarte toren de c-lijn. Na 41. … Lc4 42. Tc8 42. Le6x+ Pe6x 43. Te6x Ta8 heeft zwart goede remisekansen.

41. … Kg8-g7 42. a2-a4 Kg7-f6

Zijn laatste kans was 42. … Ta8! Nu gaat het snel.

43. La6-b7 Te8-e7 44. a5-a6 Tc7-c1+ 46. Kg1-f2 Tc1-a1 47. Kf2-e3 Kf6-e5 48. Ke3-d3 Ta1-a4 49. Kd3-c3 Pd4-e2+ 50. Kc3-b3 Ta4-a1 51. Tb6-b4 Pe2-d4+ 52. Kb3-c3 Ta1-a3+ 53. Kc3-c4 Pd4-c2 54. Tb4-b3 Ke5-d6 55. Tb3xa3 Pc2xa3+ 56. Kc4-b4
en zwart gaf op wegens 56. … Pc2+ 57. Kb3! Pd4+ 58. Kc4 en er is geen houden meer aan.
Nu de partij waarin hij lang de verkeerde stelling analyseerde.

Pereyra-Baumbach
1. d2-d4 d7-d5 2. Pg1-f3 Pg8-f6 3. Lc1-f4 Lc8-f5 4. e2-e3 e7-e6 5. Pf3-e5 Pf6-d7 6. g2-g4 Lf5-e4 7. f2-f3 Pd7xe5 8. f3xe4 Pe5-g6 9. Lf4-g3 Lf8-e7 10. Dd1-f3




Hier las Baumbach 6143 inplaats van 4163 en dacht dus dat wit 10. Lf1-d3 had gespeeld. Wonderbaarlijk genoeg zijn er geen ernstige gevolgen voor zwart.

10. ... Le7-g5 11. Pb1-c3 0-0

Baumbach: "Tot mijn geluk kwam ik wegens 12. ed5x niet op het idee de 'gedekte' pion op e3 te slaan".

12. 0-0-0

"Deze zet kan niet", schreef Baumbach aan zijn tegenstander, "uw dame staat nog op d1".

12. ... c7-c6

Ahem…dus toch.

13. h2-h4 Pg6xh4 14. Lg3xh4 Lg5xh4 15. Df3-h3 g7-g5

Zwart is aan een directe dood ontsnapt, maar erg goed staat hij ondanks zijn pluspion zeker niet.

16. Lf1-d3 Pb8-a6 17. a2-a3 Pa6-c7 18. Dh3-f3 f7-f6 19. e4xd5 c6xd5 20. e3-e4 Dd8-d6 21. Pc3-e2 Ta8-e8 22. Td1-f1 b7-b6 23. c2-c4 d5xc4 24. Ld3xc4 b6-b5 25. Lc4-d3 b5-b4 26. a3-a4 b4-b3!? 27. e4-e5 Dd6-d5 28. e5xf6 Dd5xf3 29. Tf1xf3 Pc7-d5 30. Th1-f1 Pd5-f4! 31. Kc1-b1 Tf8xf6 32. Ld3-c4 Te8-f8 33. Pe2-c3 h7-h5!

Alleen met deze Rock-'n-Roll-Zug krijgt zwart gelijk spel. Na 33. ... Kg7 34. Pe4 T6f7 35. Pc5 Te7 36. Le6x Tfe8 37. Lb3x Te1+ 38. Ka2 zou wit in het voordeel zijn gekomen.

34. g4xh5 Pf4xh5 35. Tf3xf6 Tf8xf6 36. Tf1xf6 Ph5xf6 37. Lc4xe6+ Kg8-f8 38. Le6xb3 Lh4-f2

39. Pc3-b5 g5-g4 40. Lb3-d1 a7-a6 41. Pb5-c7 g4-g3 42. Ld1-f3 Pf6-h5!

Remise gegeven vanwege de variant: 43. Pa6x Ld4x 44. b4 Pf4 45. b5 g2 46. Lg2x Pg2x 47. a5 Ke7 en wit komt niet verder.

Het Parool, 17 augustus 1991 © Max Pam


terug naar de inhoudspagina