Het genie


        De beslissing om afgelopen woensdag 1999 naar het Hoogoventoernooi te gaan, beschouw ik achteraf als een van de gelukkigste uit mijn leven, want het gebeurt niet gauw dat je lijfelijk getuige bent zijn van een historisch moment. Werkelijk een historisch moment, anders kan ik de partij Kasparov-Topalov toch niet omschrijven.
        Ik vele mooie partij gezien, maar ik weet het zeker: wij zijn nog juist op tijd om haar De Partij van de Eeuw te noemen. En dan niet één van de vele Partijen van de Eeuw, maar de enige Partij van de Eeuw. Wat Kasparov afgelopen woensdag op het bord veroorzaakte, heb ik nooit eerder gezien. Ik heb Fischer zien spelen, Botwinnik mat zien geven, ik heb Tal zien offeren en Karpov zien wurgen, maar wat Kasparov presteerde met die combinatie van vijftien zetten overtreft alles. Dit is Lolita van Nabokov, dit is de Tristan, Citizen Kane, dit is Martinus Nijhoff die ter plekke Het Tuinfeest verzint, dit is de Tractatus van Wittgenstein. Kortom, de partij die Kasparov daar in de vierde ronde van het Hoogoventoernooi speelde op de twintigste januari van het jaar 1999, was eenvoudig geniaal.
        Zelf vertelde Kasparov dat hij zijn tegenstander op het cruciale moment even had aangekeken. Die richtte zijn ogen ten hemel. "Misschien," zei Kasparov, "kreeg hij een teken van boven dat hij mee moest werken aan iets van grote schoonheid."

Kasparov-Topalov

1. e2-e4 d7-d6 2. d2-d4 Pg8-f6 3. Pb1-c3 g7-g6 4. Lc1-e3 Lf8-g7 5. Dd1-d2 c7-c6 6. f2-f3 b7-b5 7. Pg1-e2 Pb8-d7 8. Le3-h6 Lg7xh6 9. Dd2xh6 Lc8-b7 10. a2-a3 e7-e5 11. O-O-O Dd8-e7 12. Kc1-b1 a7-a6 13. Pe2-c1 O-O-O 14. Pc1-b3 e5xd4 15. Td1xd4 c6-c5 16. Td4-d1 Pd7-b6 17. g2-g3 Kc8-b8 18. Pb3-a5 Lb7-a8 19. Lf1-h3 d6-d5 20. Dh6-f4+ Kb8-a7 21. Th1-e1 d5-d4 22. Pc3-d5 Pb6xd5 23. e4xd5 De7-d6 24. Td1xd4!!

(Klik diagram)

Een zet van een ongelooflijke schoonheid. Wit offert een volle toren, deels gebaseerd op een subliem rekenen en deels op een sublieme intuïtie

25. ...c5xd4

Je kunt deze zet toch moeilijk een vraagteken geven, want wie zou dit niet hebben gedaan? Kasparov was bang dat zwart het offer zou weigeren met 25. ... Kb6! Hij zag dan na 26. b4 Pd5x 27. Dd2 niet onmiddellijk voordeel voor wit. Maar Topalev, die na afloop zei dat hij zelf tot de 33ste zet had gekeken, kon de verleiding niet weerstaan.

25. Te1-e7+!

De volgorde is belangrijk, dus niet: 25. Dd4x+ Db6 26. Te7+ Pd7!

25. ... Ka7-b6

De toren kon bezwaarlijk genomen worden wegens: 25. ... De7x+ 26. Dd4x+ Kb8 27. Db6+
Lb7 28. Pc6+ Ka8 29. Da7 en mat.

26. Df4xd4+ Kb6xa5

Hier was, zoals Michael Greengard op het Internet voorstelt, 26. ... Dc5?! een interessant alternatief. In ieder geval houdt wit na 26. Df6x+ Dd6 27. Df7x een gevaarlijke aanval.

27. b2-b4+ Ka5-a4 28. Dd4-c3

Er dreigt nu 29. Db3 mat, waartegen 28. ... Ld5x onvoldoende zou zijn wegens 29. Kb2! en eris niets meer tegen 30. Db3x+ Lb3x 31. cb3x mat.

28. ... Dd6xd5
want nu heeft zwart de verdediging: 29. Kb2 Dd4 en het mat is afgewend.

29. Te7-a7!!



Weer een geweldige zet, die Kasparov al lang van te voren had gezien. Hij had trouwens ook al gezien dat 29. Dc7 Dd1+ 30. Ka2 Dd5+ 31. Kb2 Dd4+ 32. Kb1 tot niet meer dan
remise had geleid.

29. ... La8-b7

Ja, want na 29. ... Td6 komt 30. Kb2! weer in het geding.

30. Ta7xb7 Dd5-c4

Wederom een cruciaal moment. De tekstzet verliest geforceerd, maar ook 30. ... Td6 31. Tb6!! - wederom briljant - 31. ... Tb6x 32. Kb2! was onvoldoende. Niettemin verklaarde Topalov dat hij na de partij toch nog een ontsnapping had gevonden: 30. ... The8! 31. Tb6 Ta8 32. Le6!! - omdat onmiddellijk 32. Kb2 De5! niet gaat - 32. ... Te6x 33. Te6x Dc4!! 34. Dc4x bc4x 35. Tf6x œc3+! 36. Kc3x Ka3x en zwart zou in dit eindspel remisekansen hebben. Inderdaad een ingenieuze variant, maar het zou mij niet verbazen als Kasparov er nog iets op weet te vinden.

31. Dc3xf6 Ka4xa3

Hij moet wel. Na 31. ... Td1+ 32. Kb2 Dd4+ 33. Dd4x Td4x 35. Tf7x staat het
eindspel zeer onaangenaam, ondanks de extra kwaliteit. Zwart moet voortdurend rekening houden met de manoeuvre Lh3-e6-b3.

32 Df6xa6+ Ka3xb4 33. c2-c3+ Kb4xc3 34. Da6-a1+ Kc3-d2 35. Da1-b2+ Kd2-d1 36. Lh3-f1!!



Ongelooflijk! Een stille zet in deze stelling, maar het is de knock-out, omdat 36. ... Df1x
37. Dc2+ Ke1 38. Te7+ tot totale vernietiging leidt.

36. ...Td8-d2

Op 36. ... Td3 was ook 37. Td7 gevolgd.

37. Ta7-d7! Td2xd7 38. Lf1xc4 b5xc4 39. Db2xh8 Td7-d3 40. Dh8-a8! c4-c3 41. Da8-a4+
Kd1-e1 42. f3-f4 f7-f5 43. Kb1-c1 Td3-d2 44. Da4-a7 en zwart gaf op.         

Overigens was Kasparov niet de enige die die bewuste tevreden rondliep. De dag tevoren had Manuel Bosboom, een namelijk een opmerkelijk succesje gescoord in het Blitz-toernooi. Natuurlijk had Kasparov ook daar de eerste prijs van vijf duizend gulden binnengehaald, maar tot ieders verbazing had hij toch ook één vluggertje verloren.

Kasparov-Bosboom
1. e2-e4 c7-c5 2. Pg1-f3 d7-d6 3. c2-c3 Pg8-f6 4. Lf1-d3 Lc8-g4 5. Ld3-c2 g7-g6 6. h2-h3 Lg4xf3 7. Dd1xf3 Lf8-g7 8. O-O O-O 9. Df3-d1 Pb8-c6 10. d2-d3 Ta8-b8 11. Pb1-d2 b7-b5 12. a2-a3 Pf6-d7 13. Pd2-f3 Pd7-e5 14. Pf3xe5 Lg7xe5 15. Lc1-e3 Dd8-b6 16. Kg1-h1 Le5-g7 17. f2-f4 a7-a5 18. Dd1-c1 b5-b4 19. Lc2-a4 Tf8-c8 20. Ta1-b1 Db6-a6 21. c3-c4 Pc6-d4 22. Dc1-d2 Tb8-b6 23. f4-f5 Da6-b7 24. Le3xd4 Lg7xd4 25. La4-b5 e7-e6 26. f5-f6 Kg8-h8 27. Dd2-g5 Db7-c7 28. Tb1-e1 Dc7-d8 29. Te1-e2 Dd8-f8 30. a3-a4 Tc8-d8 31. b2-b3 h7-h6 32. Dg5-h4 Kh8-h7 33. Tf1-f3 d6-d5 34. e4-e5 d5xc4 35. Lb5xc4 Ld4-c3 36. Te2-e4 Td8-d4 37. Tf3-f4 Tb6-b8 38. Te4xd4 Lc3xd4 39. Tf4-e4 Tb8-d8 40. Dh4-f4 Ld4-c3 41. h3-h4 h6-h5 42. g2-g4 h5xg4 43. Df4xg4 Df8-h6 44. Kh1-g2 Td8-d4 45. h4-h5 Dh6-d2+



46. Dg4-e2 Dd2-g5+ 47. Kg2-f1 g6xh5 48. Te4xd4 Lc3xd4 49. Dd2-e4+ Kh7-h6 50. De4-a8 Dg5-g1+ 51. Kf1-e2 Dg1-e3+ 52. Ke2-d1 De3-g1+ 53. Kd1-e2 Dg1-h2+ 54. Ke2-d1 Ld4-c3 55. Da8-h8+ Kh6-g5 56. Dh8-g7+ Kg5-f4 57. Dg7-h6+ Kf4xe5 58. Dh6-g5+ Ke5-d6 59. d3-d4 c5xd4 en het genie gaf op.
 "Zo," zei Bosboom, "tegen Kasparov leid ik nu met 1-0, laat hem dat maar eens inhalen".


© Max Pam