Der Stellvertreter
De recente uitspraken
van kardinaal Simonis hebben het onderzoek naar het zwijgen van paus
Pius XII (1876-1958) over de jodenvervolging door de nazi's in een
stroomversnelling gebracht. Volgens kardinaal Simonis, die het weer
heeft gehoord van de toenmalige huishoudster van Pius XII, heeft de
paus in 1942 een brief geschreven waarin hij de vervolgingen openlijk
veroordeelde.
De vraag is echter wat
er met deze brief is gebeurd. Waarom is deze brief nooit bij de Duitse
autoriteiten aangekomen? Waarom heeft deze brief geen sporen
nagelaten? Hoe is deze brief zoek geraakt en waarom heeft niemand deze
brief van der Stellvertreter gevonden, laat staan gelezen?
Het is natuurlijk niet
voor niets dat kardinaal Simonis juist op dit moment met zijn
verklaring naar buiten treedt, want al enige tijd circuleren
verschillende theorieën over het gedrag van paus Pius XII en zijn
verdwenen brief. Een van de belangrijkste theorieën, aangehangen
door de meeste kerkhistorici, is de volgende.
Op een dag in 1942 was
paus Pius XII het optreden van de nazi's volkomen zat. Hij ging aan
zijn pauselijke tafel zitten en schreef de bewuste brief, waarin hij
de vervolgingen in de zwaarste termen veroordeelde. Daarna dronk de
paus anderhalf glas miswijn. Terwijl de paus daar aan zijn pauselijke
tafel zat, raakte hij ervan overtuigd dat zijn brief geen uitstel meer
kon verdragen. Deze brief was zo belangrijk dat hij onmiddellijk moest
worden verstuurd!
Wat er toen in het
Vaticaan is gebeurd, is daar nimmer meer herhaald. Plotseling stond de
paus op en hij eiste dat hij naar de pauselijke auto zou worden
gebracht. Dat is zeer ongebruikelijk. Normaal gesproken wordt eerst de
pauselijk chauffeur geroepen, maar daar wilde Pius XII dit keer niets
van weten. Met de brief in de hand beende hij met grote stappen naar
de pauselijke garage, waar twee auto's klaar stonden: een alfa
en een omega.
De paus besloot de
alfa te nemen, een verlengde cabriolet, die ook wel als de voorganger
van de pausmobiel wordt beschouwd. Alle tegenwerpingen van zijn staf
ten spijt, nam de Pius XII plaats achter het stuur en gaf gas. Maar
helaas. Onbekend met de machine die hij onder zich had, moet de paus
op dit ogenblik de rode raceknop hebben ingedrukt, die zo'n sportieve
auto als de alfa nu eenmaal bezit. Met een ongekende kracht sprintte
de auto weg en hoewel de paus onmiddellijk zijn voet op de rem zette,
kon hij toch niet verhinderen dat de wagen uit zijn koers raakte en de
trappen van het Vaticaan afstuiterde.
Beneden kwam de auto
tot stilstand tegen een pilaar, waar de motor in brand vloog. Gelukkig
kon de paus nog juist op tijd door de een groepje aangesnelde
bisschoppen uit het wrak gered worden. De paus hield aan het ongeval
een flinke hoofdwond over en aanvankelijk herinnerde hij zich ook
niets meer van het gebeurde, maar dankzij de goede zorgen van de
nonnen herstelde hij voorspoedig. Er bleef echter een zwart gat in
zijn geheugen: die brief. Van de brief is ook niets meer
teruggevonden. Vermoedelijk is hij bij de motorbrand geheel in rook
opgegaan. De Zwitserse garde, die de auto later nog uitgebreid heeft
onderzocht, heeft zelfs geen snipper van de brief kunnen redden. Het
spreekt vanzelf dat deze ervaring voor de paus zo traumatisch was dat
hij niet meer in staat is geweest een nieuwe brief te schrijven.
Tot zover deze
theorie, die door verschillende gerenommeerde kerkhistorici wordt
aangehangen. Er zijn natuurlijk ook nog andere theorieën, maar
zij worden over het algemeen minder plausibel geacht. Zo is er een
theorie die beweert dat de brief uiteindelijk niet werd gepost, omdat
de wekker van Pius XII niet op tijd is afgelopen. Daarnaast circuleren
er verklaringen over een dichte brug en een bananenschil, terwijl de
theorie waarbij de jonge Marlyne Monroe betrokken schijnt te zijn, nog
nadere uitwerking behoeft.
Over de theorie van
kardinaal Simones kunnen wij daarentegen kort zijn. Die bevordert het
zinloos straatgeweld.
NRC\Handelsblad, oktober 1998 |