De muis van Shannon

        De Nederlandse kranten hadden er natuurlijk weer geen aandacht voor, maar vorige maand is een groot man overleden. Ik heb het over Claude E. Shannon, die 84 jaar is geworden. Hoewel hij de Nobel-prijs dubbel en dwars had verdiend, liep hij deze onderscheiding mis omdat de informatica tot geen enkele Nobel-categorie behoort.
        Shannon is de geestelijke vader van de computerprogrammateur. Hij ontwierp circuits die met behulp van de beroemde enen en nullen in staat waren informatie te verwerken. Het begrip "bit" is van hem afkomstig. Hij was ook de man die een computermuis ontwikkelde. Zijn - toen nog - elektromechanische muis die hij Theseus noemde, was in feite de eerste machine die geacht werd te denken. Verder bleek zijn wiskundige beschrijving van informatie van onmisbaar belang voor telefoon- en internetsystemen, en ook heb ik me laten vertellen dat de CD-speler technologie bevat die nog door Shannon is bedacht.
        Toch heb ik naast bewondering voor hem ook een beetje een hekel aan hem. In zijn in 1948 geschreven standaardwerk A Methamatical Theory of Communication heeft Shannon namelijk al uiteen gezet hoe je het schaakspel zou kunnen gebruiken als model voor kunstmatige intelligentie. En zoals Shannon het heeft voorspeld zo is het ook gegaan - met als gevolg dat het schaakspel nu is gekraakt.
        Als schaker zeg ik daarom: dank u wel, mijnheer Shannon!
        Was het schaken vroeger een spel waar de gewone man huizenhoog tegen opkeek als een edele bezigheid voor genieën, tegenwoordig is sterk schaken iets dat in klein apparaatje zit. Iedere boerenlul kan het op zijn dressoir zetten en dan staat daar iets dat het met succes kan opnemen tegen een grootmeester. Kasparov heeft een paar jaar geleden al een match van Deep Blue verloren en onlangs werd de menselijke computerdoder John van der Wiel door ene Rebel Century 3.0 van het bord geveegd.
        Volgens de sterrenkundige Dap Hartmann, die ook veel van computerschaak weet, hebben de mensen dit echec helemaal aan zichzelf te danken. Jarenlang hebben de schakers niets anders gedaan dan al die informatici en programmeurs uit te lachen. En die hebben toen gedacht: dan zullen wij jullie eens een poepie laten ruiken. En dat hebben ze gedaan. Volgens Hartman was er niets gebeurd als de mensen onmiddellijk hadden gezegd "dat schaken is heel eenvoudig, maar jullie moeten de menselijke taal als model nemen". Dan was het schaken onaangetast gebleven en hadden al die informatici en programmeurs hun tanden op de taal kapot gebeten.
        Maar helaas is dat niet gebeurd. Hartelijk dank, mijnheer Shannon.

Folia, 16 maart 2001 © Max Pam