Jonathan Tasini en het intellectueel eigendom

    Hoewel mijn actiebereidheid niet groot is, ben ik mij via het internet lid geworden van de National Writers Union, de Amerikaanse vakbond voor schrijvers en freelance-journalisten. De NWU is de vakbond van Jonathan Tasini, die vorige week een eclatante overwinning heeft behaald op de Amerikaanse uitgevers en databanken. Met zeven rechters voor en twee rechters tegen bepaalde het Hooggerechtshof dat artikelen, foto's en illustraties niet zonder toestemming digitaal mogen worden hergebruikt.
    De uitspraak is een persoonlijke triomf voor Tasini, die in 1993 een vergoeding van de New York Times eiste, toen die krant artikelen van hem op cd-rom zette. Naast de New York Times heeft Tasini ook nog Time\Warner, Times\Mirror Compagny, Lexis Nexis en University Microfilms Inc aangeklaagd, maar de uitspraak is een klap voor alle uitgevers. Het Hooggerechtshof opende namelijk de mogelijkheid dat Tasini een vergoeding kan vragen voor misbruik in het verleden. Wie weet tot welke bedragen er in de Amerikaanse sue-cultuur veroordeeld wordt, begrijpt dat de Amerikaanse media niet bepaald blij zijn met de uitspraak van het Hooggerechtshof.
    Onmiddellijk na de uitspraak riep Tasini op tot overleg, maar vooral The New York Times reageerde zuur. Volgens de NYT verdwijnen artikelen van freelancers nu noodgedwongen uit de archieven en wordt daarmee "de historische werkelijkheid" aangetast. De krant opende een telefoonnummer en website-adres, waar freelancers zich kunnen aanmelden wanneer zij willen dat hun artikelen in de databanken blijven. In feite vraagt de NYT daarmee zijn eigen medewerkers afstand te doen van al hun rechten.
    Tasini heeft de tegenactie van de NYT "hypocriet" genoemd. "In het tijdperk van Napster, is dit een overwinning voor het intellectuele eigendom", heeft hij eraan toegevoegd. Een enorme belediging voor The New York Times, die daarmee op een lijn wordt gesteld met de muziekdiefjes van Napster. Volgens Tasini is het ook niet nodig dat de artikelen worden verwijderd. Het enige wat nodig is, is een eerlijke vergoeding voor het gebruik van andersmans werk. Mocht de historische werkelijkheid worden aangetast dan is de NYT daar zelf verantwoordelijk voor. Het is, aldus Tasini, alsof iemand die een brood steelt de bakkers verantwoordelijk houdt voor de honger in de wereld.
    De uitspraak van het Amerikaans Hooggerechtshof kan internationaal grote gevolgen hebben, ook voor Nederland waar krantenuitgever PCM in een soortgelijk conflict is gewikkeld met haar medewerkers. Het was ook niet helemaal toevallig dat de Volkskrant en NRC\Handelsblad de uitspraak in de Tasini-zaak in het allerkleinste formaat brachten. Vooral de houding van de Volkskrant is erg grappig. Toen Tasini in 1997 een aanvankelijke nederlaag kreeg te slikken, wijdde de Volkskrant er een groot stuk aan, nu het uiteindelijk op een overwinning voor Tasini is uitgelopen, doet de krant het af met een paar regeltjes.
    De Tasini-uitspraak is voor Nederland interessant, omdat de databank Lexis Nexis erbij betrokken is. Veel werk van Nederlandse freelancers zit in de digitale archieven van Lexis Nexis. Het is daar gekomen, omdat de PCM-bladen het aan Lexis Nexis hebben verkocht. Onlangs heeft de Nederlandse rechter PCM opgelegd dat de Nederlandse freelancers inzage moeten krijgen in het contract dat PCM met Lexis Nexis heeft gesloten en uit dat contract blijkt nu dat PCM rechten aan Lexis Nexis heeft verkocht die zij helemaal niet bezit.
    Theoretisch is nu het volgende traject mogelijk. Nederlandse freelancers verenigen zich en zoeken in Amerika met behulp van de National Writers Union een no-cure-no-pay-advokaat om Lexis Nexis aan te klagen. Komt het tot een veroordeling dan kan Lexis Nexis de schade volledig op PCM verhalen. Dat is het doemscenario dat PCM in het uiterste geval boven het hoofd hangt als zij niet tot overeenstemming weet te komen met de freelancers.
    Overigens is Tasini een auteur met een grote reputatie. Hij schreef onlangs een boek over de wereldeconomie, getiteld They Get Cake, We Eat Crumbs, the real story behind today's unfair economy. Het is een nimmer voorbijgaand lied: de kruimels van de cake moeten groter. Wij willen ook cake.

FEM de Week, 30 juni 2001