Telegram

    In september - stop - stopt de post - stop - met het telegram - stop.
    Jammer. In mijn leven zijn er nogal wat uitvindingen bijgekomen, maar zelden ging er eentje af. De uitvinding van Marconi bestond al meer dan vijftig jaar, toen de televisie in mijn leven haar intree deed. Ik was nog jong genoeg om het spannend te vinden als de gordijnen werden gesloten om het blauwe scherm te laten oplichten in een donkere kamer. Op communicatiegebied verschenen daarna de computer, de fax en de e-mail. De fax heb ik altijd een onvolmaakt apparaat gevonden. Bij de eerste faxen liep regelmatig het velletje papier eruit en ook later bleef het behelpen. Je wist eigenlijk nooit zeker of je boodschap wel was aangekomen. Het telegram zou de fax overleven, dacht ik, maar het is anders gegaan.
    Ik heb nogal wat telegrammen verstuurd. Er is zelfs een tijd geweest dat ik verslaafd was aan het versturen van telegrammen. 's Ochtends een mooie korte tekst verzinnen, naar het postkantoor hollen, de tekst samen met de loketbeambte doornemen, versturen en dan maar afwachten hoe er op je boodschap werd gereageerd. Je stelde je voor hoe drie uur later een postbode zou aanbellen, aan de andere kant van de stad of aan de andere kant van de wereld, en dat iemand verrast zou opendoen om zenuwachtig dat kartonnetje open te scheuren.
    Het mooie van een telegram is dat het de schijn van urgentie heeft, maar dat de inhoud helemaal niet urgent hoeft te zijn. Ik kan dat weten, want de meeste telegrammen heb ik verstuurd in een staat van verliefdheid. Daarvan wilde ik elke dag getuigen op een manier die duidelijk maakte dat er geen minuut te verliezen was. Alles was ik hoor zoemt zachtjes Leonoor. Alles wat ik zie fluistert Leonie, mijn waanidee is Dorothé, ik houd van jou Venessa en ik hoop ook vise versa. Dat soort teksten, een man zou ze niet moeten opschrijven, maar als het om de liefde gaat, moeten wij meedogenloos eerlijk zijn jegens onszelf. Hier sta ik - stop - ik kan niet anders kan. Het werkte overigens wel, want het wordt vrijwel altijd op prijs gesteld een telegram te ontvangen van iemand die speciaal voor jou zijn (of haar) best heeft gedaan. Toch blijft het oppassen. Ik heb ook wel eens iemand een telegram gestuurd, die bij het in ontvangst nemen dacht: "O, Jezus, mijn moeder is dood".
    Een speciaal moment was altijd het overleg met de loketbeambte. Die was verplicht jouw tekst nog een keer herhalen: "Het was heerlijk met jou Marcelle, mijn pijlsnelle gazelle". Soms kwam er aan de andere kant van het luikje commentaar los. Dan krabde de lokettist zich achter zijn oor en zei: "Moet dat nou?". Jazeker, verstuurt u maar. Lokettistes, ook wel lokettières genaamd, hadden er duidelijk meer plezier in dan de lokettisten. Soms luidde de conclusie: "Dat rijmt niet, mijnheer", en werd mij de suggestie gedaan voor een verbetering.
    Uiteraard is het telegram niet alleen geschikt voor prettige boodschappen. Zo ken ik een vrouw die het onaangename dat zij niet in iemands gezicht wil zeggen wel moeiteloos per telegram durft te versturen. Tot zij op een keer de tekst "val dood" wilde doorgeven. Helaas werd dat zinnetje werd niet door de lokettist geaccepteerd. "Als de ontvanger bij het lezen van die tekst inderdaad dood valt, is de post verantwoordelijk", zei hij. Ter plekke moest een nieuwe tekst bedacht worden en na enig overleg werd het: "Je bent een lul". Dat mocht wel. Het was de tijd van de eerste 06-lijnen, dus tegen een onwelvoeglijk woord kon de post moeilijk bezwaar maken.
    Het telegram ligt eruit. Vergeleken bij de e-mail stelt het ook niets meer voor. Vorig jaar werden er in Nederland nog maar negentig duizend telegrammen verstuurd, een minuscule druppel vergeleken bij de miljoenen e-mails die er dagelijks worden gewisseld. Zelf heb ik het telegram de laatste jaren ook behandeld als een verstoten minnares, maar soms verlang ik weer naar haar. Zo langdradig als de e-mail pleegt te zijn, zo kort van stof was het telegram. E-mail is purgeren, woordkakkerij, om met de winnaar van de Prijs der Nederlandse Letteren te spreken. Het telegram is de kunst van de economie. Geen goede kunst misschien, maar toch. In memoriam - stop - mijn telegram - stop - condoleances van je grote vlam - stop - maxpam - stop.

NRC\Handelsblad, 29 juni 2001