Bernie Brillstein: "Het probleem is ook dat de netwerken vol zitten met de mensen die nooit beslissingen durven nemen. Lafheid is troef bij de omroepen".

    Op Willshire in Beverly Hills, niet ver van Sunset Boulevard, vindt men het kantoor van Brillstein-Gray Entertainment. Als de liftdeuren opengaan, ontvouwt zich een marmeren ruimte met in het midden een vierkante balie. Aan een van de muren hangt een surrealistisch schilderij. Wij zien een rij mannen, allen keurig in het pak met das, maar zonder hoofden. Even later, als wij een lange gang zijn doorgelopen, zitten wij tegenover Bernie Brillstein - 69 jaar, gezet, grijs en baardig, de oprichter van Brillstein-Gray Entertainment. Ooit noemde hij zichzelf "de dikke Kenny Rogers", maar dat is niet zijn meest gebruikte bijnaam. Vroeger heette hij "de koning van Hollywood", tegenwoordig vaker "de grootvader van Hollywood".
    Het Amerikaanse amusement zou ondenkbaar zijn zonder Bernie Brillstein. Hij werkte voor Elvis Presley en was de personal manager van onder meer John Belushi, Gilda Radner, Garry Shandling, Richard Dreyfuss, Danny Aykroyd en Brad Pitt. Hij maakte naam én fortuin als producent van wereldwijd verkochte televisieseries: Saturday Night Live, de Muppet Show, Seifeld, Alf en de Soprano's. Ook produceerde hij met zijn Brillstein Compagny verschillende speelfilms, waaronder The Blues Brothers en natuurlijk Dangereus Liaisons met Glen Close en John Malkovich in de hoofdrollen.
    Vorig jaar schreef Brillstein samen met copywrighter David Rensin zijn biografie Where Did I Go Right?, dat de veelzeggende ondertitel meekreeg: "You're No One in Hollywood Unless Someone Wants You Dead". Brillsteins boek zit vol joodse humor, wat betekent dat ruzies en vetes met overtuiging en spot worden uitgevochten. Het is ook een boek over vrouwen. Over zijn moeder, die hem op haar sterfbed verbood naar Hollywood te gaan, zodat zijn vader hem apart moest nemen om hem toe te fluisteren: "Ga! Wil je anders net zo'n mislukkeling worden als ik". En over zijn eerste maîtresse, een getrouwde vrouw met wie hij een speciale telefoonlijn onderhield, tot hij een keer een mannenstem hoorde zeggen: "No. This is Mister Sweethart, you sonofabitch". Ooit zei hij eens: "Uiteindelijk gaat Hollywood over pussy".
    Toen ik deze zomer in Los Angelos was, overwoog ik dat je nooit weet hoe een koe een haas vangt. Ik belde zijn agency en hij kwam nog aan de lijn ook. De volgende dag zaten wij in zijn kantoor. Vanuit zijn vitrine kijkt Kermit de kikker op ons neer.
- In uw boek schrijft u dat het ontdekken van talent eigenlijk uw belangrijkste bezigheid is geweest.
    "Ja, daar gaat het allemaal om. Ik heb nogal wat geluk gehad, maar in de eerste plaats is het toch een kwestie van instinct. Je herkent talent of je herkent het niet. Het is niet iets dat je kunt leren. Als ik naar een theater ga en ik zie een acteur dan voel ik meteen of het iets is. Het moet ook live zijn. Het is bij mij ook een fysieke kwestie: ik begin onmiddellijk te zweten. Jim Henson, dat was mijn instinct, want ik hield helemaal niet van poppentheater. Hij kwam op kantoor met die poppen en ik zag iets dat mij deed lachen. Iets tragisch. Ik had toen nog helemaal geen idee dat hij over de hele wereld beroemd zou worden als het genie achter de Muppets, maar hij bracht mij toen aan het lachen en dat was goed genoeg voor mij".
- De eerste stand-up comedian die u zag was Lenny Bruce.
    "Ja, die vond ik geweldig. Ik zag hem in Carnegy Hall. Het sneeuwde nota bene die avond en ik ging met mijn beste vriend naar het theater. Wat me verbaasde, was dat hij de dingen waar ik met vrienden grapjes over maakte gewoon op de bühne zei. Dat was bevrijdend en schokkend. Hij had de guts dat te doen. Niemand durfde het. Hij praatte over homo's, over zwarten, over de Amerikaanse middenklasse. Luid en bruusk. In 1947, dat was spectaculair. Tegenwoordig mag iedere comedian smerige taal uitslaan, iedereen mag zich vrij uitdrukken, maar dat kon toen nog helemaal niet. Al die comedians staan bij Lenny Bruce in het krijt".
- U schrijft dat het nu eigenlijk allemaal te groot en te massaal is geworden.
    "De verschillen met vroeger zijn inderdaad enorm. Ik ben in nachtclubs begonnen. Daar kwamen ze allemaal. Sinatra, Ray Charles, The Surpremes. Tegenwoordig wordt alles in een groot stadion gepropt met 45.000 mensen. Veiligheidsagenten staan voor je neus. Je kijkt naar een optreden dat je het beste kunt zien op een groot scherm. Wat is het plezier daarvan? Het eigenaardige is dat mensen het eigenlijke optreden helemaal niet meer willen zien, maar dat ze slechts deel willen uitmaken van de menigte. Dat vind ik verschrikkelijke ontwikkeling".
- Maar uw werk gaat toch ook over geld?
    "Helemaal niet. Mijn werk gaat over talent. Ik probeer wel geld te verdienen, en veel, maar dat is secondair. Geld is nooit mijn drijfveer geweest. Nooit! Ik ben in de postkamer begonnen voor 32 dollar per week. Ik ging elke avond naar het theater van het geld dat ik had gespaard. Ik hield van showbusiness. Later kreeg ik zo'n visitekaartje dat ik agent was voor William Morris. Geweldig! Je kwam er nachtclubs mee binnen, voor niets. Je ging naar shows, voor niets. Je kreeg vrouwen, voor niets. Je maakte deel uit van een grote illusie".
- In uw boek zegt u: je hebt show en je hebt business.
    "Precies! En die moet je scherp uit elkaar houden. Je kunt een advocaat inhuren om de contracten op te stellen. Daar is niets aan. Wij vertegenwoordigen Brad Pitt. Wat wij vooral niet in de eerste plaats moeten doen, is er voor te zorgen dat Brad Pitt zijn geld krijgt. Heus, ze geven hem zijn geld wel, met bakken tegelijk! Maar wat wij wel moeten doen, is er voor te zorgen dat hij het juiste script krijgt. Zorg ervoor dat hij hot blijft als Brad Pitt".
- Richard Dreyfuss is bij u weggelopen.
    "Tsja, en nu hij weg is, heeft hij alleen maar het verkeerde materiaal uitgezocht. Dat is dus zijn probleem. Het is altijd moeilijk trouw te blijven in deze business. Als iemand je vijf miljoen biedt en een ander zegt: "Doe dat niet, dat is niet goed genoeg voor jou", dan moet je sterk in je schoenen staan. Het is heel moeilijk om vijf miljoen dollar naast je neer te leggen. Het is een subtiele balans. Je moet echt geloof in iemands talent hebben om hem af te raden zulke enorme bedragen geld aan te nemen. Trouwens, iedereen vindt altijd dat er veel te veel wordt verdiend in showbusiness, en dat geldt ook voor mijzelf!".
- U vertegenwoordigde John Belushi. Zijn drugsgebruik is dodelijk geweest .
    "Ik heb me daar heel lang beroerd onder gevoeld. Ik was gek op hem. Hij was het jongetje dat altijd alles deed wat niemand durfde. En hij kwam er ook altijd mee weg, want uiteindelijk moest iedereen om hem lachen. Hij was een soort Elkerlyk, iedereen herkende zich in hem. Ik heb vaak gewild dat ik van zijn overmatig drugsgebruik had geweten, maar ik was toen naïef. Ik had voor die tijd nooit iemand ontmoet die heroïne gebruikte. Ik was ook totaal verrast toen ik ervan hoorde. Ik wist alleen dat hij in zijn broek scheet voor naalden, hij was er fobisch voor".
- Bob Woodward schreef een boek over Belushi, waarin hij een zeer negatief beeld schetst van Hollywood.
    "All President's Men is een geweldig boek, maar het boek over John is heel benepen. Woodward heeft nooit begrepen hoe Hollywood werkt. Hollywood is gebaseerd op geld, dat wil zeggen dat niemand uit zichzelf drugs geeft aan een acteur. Dat doet geen studio. Als de verzekeringsmaatschappijen daar achter komen, word je film niet meer verzekerd en kun je het schudden. Denk je nou echt dat de mensen die John goed kenden - Dan Aycroyd en ikzelf - zouden toelaten dat hij zichzelf vermoordde? Dat is belachelijk. Woodward heeft me uitgebreid geïnterviewd maar ik hij geloofde geen woord geloofde van wat ik zei. Hij had zijn verhaal al klaar: hoe Hollywood John Belushi vermoordde".
    "Toen ik zijn boek las, vond ik zeker dertig ernstige fouten. Dat hij zo weinig feiten gecheckt had, schokte me. Ik kom er helemaal niet zo slecht vanaf, maar het is zo verkeerd wat hij schrijft. John zou ook aan de drugs geweest zijn, als hij in Chicago had gewoond en een zakenman was geweest. Hij was nu eenmaal een excessief persoon. Het was niet de showbusiness waardoor hij aan de drugs raakte. Hij gebruikte drugs al lang daarvoor, al toen hij op high school zat. Ik denk nog vaak aan hem. Ik zat naast de lijkenzak toen zijn lichaam in het vliegtuig naar zijn geboorteplaats werd vervoerd. Zijn broer werkt nog steeds voor ons. Een harde werker, een goeie acteur, een beetje zoals John. Weet je dat John achttien jaar na zijn dood nog steeds hot is? Daar ben ik wel trots op. Hij is in mijn tv-shows, Animal House en Saturday Night Live, begonnen met een nieuwe vorm van komedie".
- Nu heb je Jay Leno en Dave Letterman? Wie is beter?
    "Leno is een stand-up comedian, die de erfenis van Johnny Carson heeft overgenomen. Dat is heel moeilijk. Die show heeft meer dan 25 jaar gedraaid, van 11.30 tot 12.30. Dat is geen televisie meer, that's habit. Letterman heeft er iets nieuws aan toegevoegd: cynisme. Maar zijn ratings blijven achter bij Leno, al komt hij dichterbij".
    "Ze doen allebei goed wat ze moeten doen, maar het is heel zwaar. Vijf dagen per week. Oh, my God. Elke avond naar huis, al repeteren voor de show van morgen en dan valt er een gast uit. En tenslotte komen er drie gasten, waarvan er twee onverdraaglijk saai zijn. Verschrikkelijk, alsof je in de hel zit. Maar ze kunnen het. Ze kunnen het omdat zij in wezen zulke bizarre persoonlijkheden zijn. Letterman gaat met een vulpen spelen. Dat ga je doen om door de tijd heen te komen. Jay Leno zou twaalf dagen per week werken als het kon. Na de show gaat hij nog eens naar de Comedy Store om live nieuw materiaal uit te proberen. Hij is geboren als een stand-up comedian. Hij is alleen maar gelukkig als hij grappen kan maken voor een publiek in de zaal. Zo begint zijn programma ook. De rest is vulsel. Kijk naar zijn ogen. Als een gast hem verveelt, is er geen focus. Niets".
- De kijkcijfers blijven het grote issue.
    "Altijd! Toen ik begon, moest je 35 procent van de kijkers hebben. Dat was nattevingerwerk en het is nog steeds nattevingerwerk. Ik wist niet of de Muppet-show het zou doen. Wie wist dat? Ze vertelden me dat je de Muppet-show vooral niet 's nachts moest uitzenden. Het heeft tenslotte anderhalf jaar geduurd voordat het aansloeg. Toen ik in de business kwam, geloof het of niet, werden er 39 shows per seizoen besteld. Plus13 herhalingen, dat is 52 weken. Daar kon een producent op draaien. Nu zijn het er 6. Soms zelfs maar 4. Maar geen enkele show kan zich op die manier bewijzen. Niemand heeft meer de guts om een show zichzelf te laten ontwikkelen. Dat is heel droevig, maar de adverteerders willen boter bij de vis".
- Heeft u ooit een slecht geweten gehad over een van uw producties?
    "Ik heb genoeg mislukkingen meegemaakt, maar slecht geweten heb ik niet. Ik geloof in mijn eigen smaak. Ik heb een geweten, ik heb kinderen en ik heb een familie. Ik heb niet nog meer geld nodig om op nog grotere voet te leven. Sommige mensen vinden The Soprano's verwerpelijk. Het is gaat over killing, vinden ze. Nee, het gaat over mensen die af en toe een moord plegen. Het gaat over relaties. Ik heb wel shows gemaakt die ver beneden de maat waren, maar dat was niet opzettelijk. Het werd gewoon niets. Ik heb een show gedaan met de Zappa-familie. Het resultaat was verschrikkelijk".
- Frank Zappa is een genie.
    Ja, maar hij is dood. En die show deed ik met zijn kids. Ik baseerde het op hun leven, dat heel bizar was. Alleen: het werkte niet".
- U schrijft dat de netwerken tegenwoordig vooral meer van hetzelfde willen.
    "Natuurlijk willen ze dat. Dat is de reden dat er tegenwoordig 53 sitcoms (sitiuation comedies) op dezelfde tijd worden uitgezonden. Die beginnen allemaal in de keuken of in de zitkamer. Eerst een dialoogje: blablabla, pruttel, pruttel, pruttel. De deur gaat open en de deur gaat dicht. Ze komen binnen en ze gaan naar buiten. Ze komen binnen en ze gaan naar buiten. Er zijn wel goed sitcomes, maar de meeste zijn erg vervelend. Op die manier leid je nooit meer goede tekstschrijvers op".
- Je hebt nu de hype van de reality-shows. Big Brother is zelfs een Nederlandse uitvinding.
    "Daar heb ik een hekel aan. Ik wil mijn leven niet leiden als een voyeur. Ik wil geëntertaind worden. Ik wil die rotzooi niet. Het interesseert me geen bal. Het aanstellerij onder het mom van werkelijkheid. Ik wil echte mensen zien".
- Heeft u een verklaring voor het succes van Survivor, Big Brother en dat soort programma's?
    "Iedereen is verveeld met al die andere soorten van televisie. Dat is uiteindelijk de kern. Het is een puur negatieve verklaring. Hoeveel sitcoms kun je zien? Hoeveel crimi's? Hoeveel politieseries? Dus als er iets nieuws is, gaat het publiek kijken. Maar uiteindelijk zegt Big Brother iets over ons gebrek aan creativiteit bij de programmamakers. Heb je het schilderij gezien dat hier hangt als je binnenkomt? Mannen in pakken met dassen zonder gezichten. Dat schilderij vertegenwoordigt voor ons het gevecht dat wij voeren met de netwerken en de studio's. Dassen maar geen gezichten. Dorheid, gebrek aan creativiteit. Ze gaan achter iedere hype aan, daar aan herken je ze. Als een reality-show scoort…iedereen een reality-show. Je ziet op den duur alleen nog maar programma's waarvan die mensen willen dat je ze ziet".
    "Het probleem is ook dat de netwerken vol zitten met de mensen die nooit beslissingen durven nemen. Lafheid is troef bij de omroepen. Het enige dat ze willen is hun baantje houden. Ze zijn bang, want het gaat vaak over veel geld. Dus als iets mislukt, hebben ze liever dat iemand anders verantwoordelijk is. Een film of een tv-serie maken kost al snel honderd miljoen dollar. Dan moet je ook nog eens vijftig miljoen winst produceren. Kortom, je moet een beslissing van 150 miljoen dollar nemen. Als die verkeerd uitpakt, heb je spoedig geen baan meer. Dus je neemt geen beslissing. Je laat het aan iemand anders over. Daarom bellen bazen van netwerken ook nooit terug. Ze zijn veel te bang dat iemand ze herinnert aan hun verantwoordelijkheid".
- Zou u niet u eigen omroep willen hebben?
    "Als ik 25 was…ik heb wel mijn een filmmaatschappij gehad. Dat was fantastisch, maar er kwam een einde aan toen de maatschappij werd opgekocht door Warner Brothers. Ik vond dat vreselijk. Ik heb mij er nooit bij neer kunnen leggen. Uiteindelijk heb ik heb mijzelf weer uitgekocht. Mijn vrijheid terug! Het heeft me miljoenen gekost, net als bij een scheiding".
- U schrijft: uiteindelijk gaat Hollywood toch over pussy.
    "Hahaha! Als je een boek schrijft dan denk je niet: is dit wel voor honderd procent waar. Het moet ook leuk zijn. Maar het is waar! Als je in Hollywood rondkijkt, zie je dat de meeste mannen niet bepaald good looking zijn. Right? Maar de meeste agenten, producenten, en studiohoofden gaan toch in de business om op de een of andere manier een aantrekkelijke vrouw aan de haak te slaan. Waar anders kun je zulke mooie vrouwen te ontmoeten? In Hollywood, basic! En de vrouwen gebruiken het om vooruit te komen. Wat dacht je? Toch bereikt slechts een enkeling de top. Ik ken maar heel weinig vrouwen die via het bed de top hebben bereikt. Ik ken wel heel wat vrouwen die via het bed halfweg zijn gekomen".
- En zonder humor gaat het niet.
    "Nee, zonder humor gaat het niet. Daarom zitten er ook zo veel joden in het entertainment. Dat is de waarheid. Humor zit in de genen. Ik heb vijf kinderen, waarvan er twee zijn aangenomen. Die twee hebben dezelfde opvoeding gehad, maar geen gevoel voor humor. In ieder geval niet datzelfde gevoel voor humor als die drie kinderen die mijn genen hebben. Versta me goed. Mijn aangenomen kinderen zijn aardige, lieve, intelligente kinderen, maar geen gevoel voor humor. Dat kan je iemand niet leren. Dat lukt niet. Ik heb met leden van Britse Koninklijk Huis naar een film mogen kijken. Ze lachten precies op de verkeerde moment en om precies de verkeerde komieken. Het was gewoon gênant. Maar waar wat kun je er aan doen, als je geen gevoel voor humor hebt? Hoe leer je iemand een grap te maken? Leg het me uit en ik verover de wereld. Je bent er mee geboren of niet, ik meen het. Hoeveel mensen hebben gevoel voor humor? Nou? Heel weinig, vind je ook niet? Daarom heb ik heb een geweldig leven, ik lach!"
- So, what did you do right?
    "Wat ik goed gedaan heb, is te begrijpen waar ik goed in was. Ik begreep dat ik moest verkeren tussen mensen die me aan het lachen konden krijgen. Als ze mij aan het lachen konden krijgen, hadden ze misschien ook de rest van de wereld iets te bieden. Want als ik de grap begrijp, is er een kans dat ook anderen die zullen begrijpen".

HP\De Tijd, 9 september 2000