DE MATCH OM DE WERELDTITEL SCHAKEN

PARTIJ 8 EN 9 (21 en 22 oktober 2000)

JOHN HENDERSON EN DE DEADBRAINGAMES

        De aankomst bij de River Side Studios, waar Gari Kasparov en Vladimir Kramnik hun tweekamp spelen, veroorzaakt een kleine schok. De buitendeur hangt los in zijn hengsels en ook binnen is het een afgetrapte boel. Er was ons de aanwezigheid beloofd van grote sterren als Madonna en Mike Tyson, maar het is leeg in de ruimte die het midden houdt tussen een kantine en een cafetaria. In de hoek zit een eenzame bezoeker vreugdeloos naar zijn bord soep te staren, om met Carmiggelt te spreken.
        Dat is hier in Londen wel anders geweest. In 1985 speelden Karpov en Kasparov in het zeer gerenommeerde Park Lane Hotel Margaret Thatcher kwam toen persoonlijk in haar blauwe robe en met haar legendarische handtas de tweekamp openen. Aan de overkant logeerde FIDE-president Campomanes in de Ritz. Journalisten die het met hun eigen ogen hadden gezien, vertelden dat Campomanes onder zijn bed een grote koffer bewaarde, geheel gevuld met dollars en Zwitserse franken. In 1995 kruisten Kasparov en Short de degens in het Savoye Theatre, ook nog zeer sjiek, maar toen was de FIDE al buiten de deur gezet en had Raymond Keene, journalist en zakenman, de organisatie in handen genomen.
        Vergeleken met het Park Lane Hotel en de Savoye is de River Side Studios niet meer dan een haastig aangepast buurthuis. De verveloze deur waarachter zich de perskamer moet bevinden, is nog gesloten. Ook dat is wel eens anders geweest. Tijdens de match in 1972 tussen Fischer en Spasski leek de 24 uur geopende perskamer een maand lang het centrum van de wereld. Wat wel is gebleven, zijn de rellen die kennelijk altijd bij een grote schaakmatch horen. De dag voor mijn aankomst werd de schaakjournalist John Henderson door een gespierde bodyguard uit het perscentrum verwijderd. Dat gebeurde op last van de organisator, het bedrijf Braingames, dat de kritische artikelen van Henderson beu was.
        "Je schrijft die rotzooi van je maar buiten dit gebouw!", had toernooidirecteur Keene hem nageroepen, terwijl Henderson naar buiten zeilde.
        De hardhandige verwijdering van Henderson verwekte grote beroering bij zijn collega journalisten. Al jaren reist Henderson de wereld rond, van het ene schaaktoernooi naar het andere. Hij werkt voor CNN, het dagblad The Scotsman en is medewerker van Chess Centre, de beste schaaksite op het internet. Zo'n man kwak je niet zomaar op straat.
        Even later zit ik in de ondergrondse op weg naar de andere kant van de stad, naar Easton Road, waar het redactielokaal is gevestigd van Chess Centre. Ik heb geluk. Beneden in de kelder zit John Henderson, verstopt tussen dozen vol boekén en schaakcomputers, op zijn laptop een nieuw stuk te tikken over de machinaties van Braingames.
        Henderson is nog geheel ontdaan. Nee, hij zal er niet zijn als vanmiddag de achtste partij begint. Hij wil niet het risico lopen om in elkaar geslagen te worden. Hij toont mij nu ook de verontwaardigde brieven die CNN en The Scotsman aan de bazen van Braingames hebben gestuurd. De Britse vereniging van journalisten gaat zich er binnenkort ook mee bemoeien, maar een officieel antwoord is tot dusver uitgebleven. Braingames heeft slechts laten weten dat "Henderson zich in woord en gebaar heeft misdragen tegenover het personeel". Niemand heeft daar echter iets van gehoord en getuigen van de misdragingen zijn er evenmin.
        Voor CNN en The Scotsman, legt Henderson uit, is hij werkzaam als een gewone verslaggever, maar voor de website permitteert hij zich satirische grappen. Henderson: "Zeker is dat Braingames contracten heeft opgesteld die heel slecht in elkaar zitten. Zo dacht men dat de rechten op analyses van de spelers waren vastgelegd, maar dat bleek helemaal niet het geval. Dat het allemaal zo knullig is geregeld, komt ongetwijfeld omdat het bedrijf Suzanne Martin in de hand heeft genomen, een vrouw die voor deze tweekamp nog nooit een schaakbord had gezien. Zij weet totaal niets van schaken. Ik heb daar een klein grapje over gemaakt - Deadbraingames. God, wat waren ze daar verbolgen over."
        Het steekt Henderson dat uitgerekend in Engeland, het land dat zichzelf toch bij uitstek beschouwt als een land van de zelfspot, een journalist wordt verwijderd vanwege satirische stukjes. "Maar eigenlijk kunnen die Engelsen niks hebben. Als Schot word je vaker geconfronteerd met grappen over jezelf," zegt hij. Zo viel ook Hendersons beschrijving van Raymond Keene en arbiter Eric Keene bij Braingames in minder goede aarde. Henderson noemde de toernooibonzen Hardy & Hardy, vanwege hun dikbuikigheid, voortgekomen uit de behoefte om zwaar te tafelen in fijne restaurants. "Maar," zegt Henderson nu, "omdat ze zich zo mager getoond hebben ten aanzien van de vrijheid van meningsuiting, zal ik ze voortaan Laurel & Laurel noemen."
        Het lijkt geen kwalificatie die de verzoening dichterbij brengt. Ook Hendersons opmerkingen over de opzichtige gele lijn die men heeft getrokken om fotografen, journalisten en ander crapuul op afstand te houden, zijn evenmin bedoeld om de sfeer tussen organisatoren en pers te laten opklaren. Op de vraag of Kasparov een teken van ongenoegen heeft willen geven door in de zevende partij na elf zetten met wit remise aan te bieden, reageert Henderson ontwijkend. "Het zou natuurlijk een hele eer zijn wanneer Kasparov op die manier voor mij opkomt, maar eerlijk gezegd is dat het laatste wat ik wil. Daar is deze match veel te belangrijk voor. Het gaat om de wereldtitel, niet om een paar bobo's die geen gevoel voor humor hebben."
        Met een handdruk van solidariteit nemen we afscheid. Terug in de toernooizaal ben ik nog juist op tijd voor de achtste partij. Maar nog voor dat de spelers op de bühne verschijnen, doet Keene een kleine aankondiging. Mocht de achtste net als de zevende partij in een korte remise eindigen, dan heeft de organisatie een alternatief programma in petto. Grootmeesters staan klaar om het publiek, in dat geval met vluggertjes te vermaken. Een schrale troost als je twintig pond hebt betaald voor een plaats en nog eens vijf pond voor oordopjes waarmee je wat licht commentaar van Keene zelf kunt vernemen. Maar het is niet nodig. De achtste partij eindigt pas na 38 zetten in remise, omdat Kasparovs voordeel niet ver genoeg reikt voor de winst. Beide spelers beantwoorden nietszeggend een paar nietszeggende vragen van het publiek.
        Na afloop loop ik Eric Schiller tegen het lijf en ik vraag hem wat hij vindt van de affaire-Henderson.
        "Laat het ophouden!," roept hij uit, "ik ben nu arbiter, maar ik ben ook perschef van schaaktoernooien geweest. Ik ben een Amerikaan, ik ben een patriot, ik verdedig de vrijheid van meningsuiting boven alles, nog nooit is er iemand bij mij uitgegooid, maar hier kan ik persoonlijk niets aan doen."
        Even verderop kom ik Suzanne Martin tegen. Ik vraag haar of John Henderson kan terugkeren. "Zeker," zegt ze, "als hij zijn excuses aanbiedt."
        Excuses voor wat?
        "Voor verbaal wangedrag," zegt ze en ze holt weg.

Foto: Garcia.
Klerenkast van Braingames sommeert John Henderson met pet op te rotten.

        Gari Kasparov is er ook het afgelopen weekeinde niet in geslaagd zijn achterstand op Vladimir Kramnik goed te maken. Zowel de achtste partij van afgelopen zaterdag als de negende partij van gisteren eindigde in remise, zodat Kramnik nog altijd een voorsprong heeft. Met meer dan de helft van de partijen gespeeld, leidt hij met 5-4.
        Het meest opmerkelijke was nog dat zwart in beide duels duidelijk beter stond, overigens zonder dat er werkelijk sprake kon -zijn van de volle winst. In de achtste partij was het eindelijk eens Kasparov die zijn tegenstander met een nieuwtje verraste. In een Nimzo-Indiër bracht de wereldkampioen een tijdelijk pionoffer, maar dat bleek een goede investering te zijn, die later materiaal opleverde. Genoeg was het niet, al beklaagde Kasparov zich er een dag later over dat zijn 35ste zet een zet 'met vijf uitroeptekens' was geweest. Hij zou er het punt mee hebben weggesmeten. Kramnik, die naast hem zat toen de wereldkampioen dit aan het publiek vertelde, begon meteen te protesteren. "Mijn secondanten hebben aangetoond dat het ook bij het beste spel van zwart remise is; ' zei hij beslist. Kasparov mopperde wat, maar bracht er weinig substantieels tegenin.
        Het is trouwens opvallend hoe uitgebalanceerd Kramnik zich gedraagt. Hij is altijd keurig in het pak. Het lijkt wel of de beide rivalen daarover iets hebben afgesproken. De ene dag verschijnt Kasparov in het donker en Kramnik in het licht, de volgende dag is het omgekeerd. Kramnik zit er bij alsof hij alles onder controle heeft. Een dergelijk gedrag zou je bij zo'n jonge speler niet zo verwachten, maar Kramnik heeft ook iets ouwelijks: een man van vijftig in een lichaam van een jongen van vijfentwintig. Kasparov voelt zich daarentegen niet op erg zijn gemak. Hij is slecht in vorm en het lijkt wel of hij voorvoelt dat hij gaat verliezen. Toch heeft hij onlangs nog gezegd dat hij zou willen dat zijn zoontje, die nu drie is, hem nog bewust als beste van de wereld zal meemaken.
        In de negende partij maakte Kasparov maar weinig klaar tegen de Berliner-variant waarmee Kramnik zo veel succes heeft. Alras kwam zwart goed te staan en ft. met een zucht van verlichting slaagde Kasparov er toch nog in de partij naar remise of te wikkelen. Opnieuw ging het publiek teleurgesteld naar huis. De organisatoren doen er maar weinig aan van deze match een bruisend schaakfestijn te maken. Is de partij afgelopen, dan gaan in de perskamer direct alle lichten uit. Het ontbreekt er nog aan dat organisator Raymond Keene hoogst persoonlijk in pyama de ruimte binnenkomt met de mededeling: "Heren, wij gaan sluiten!"
        Braingames heeft eigenlijk alles op het internet gezet. Men verwacht kennelijk dat daar het grote geld zit, omdat in de toekomst steeds minder op een houten bord, maar steeds meer op een computerdisplay gespeeld zal worden. Kortom, schaken zonder dat de tegenstanders elkaar nog zien. Op het hoogste niveau wordt dat de dood in de pot. Wat u zegt: Deadbraingames.

Kramnik-Kasparov (8)
1. d2-d4 Pg8-f6 2. c2-c4 e7-e6 3. Pb1-c3 Lf8-b4 4. Dd1-c2 0-0 5. a2-a3 Lb4xc3+ 6. Dc2xc3 b7-b6 7. Lc1-g5 Lc8-b7 8. f2-f3 h7-h6 9. Lg5-h4 d7-d5 10. e2-e3 Pb8-d7 11. c4xd5 Pf6xd5 12. Lh4xd8 Pd5xc3 13. Ld8-h4 Pd3-d5 14. Lh4-f2 c7-c5 15. Lf1-b5 Tf8-d8 16. e3-e4 Pd5-c7

Een nieuwtje. Eerder was 16. ... Pe7 gespeeld.

17. Lb5xd7 Td8xd7 18. d4xc5 f7-f5 19. c5xb6 a7xb6 20. Pg1-e2 f5xe4 21. f3xe4 Lb7xe4 22.0-0 Td8-d2 23. Pe2c3 Le4-b7 24. b2-b4 Ta8-f8 25. Ta1-a2 Td2xa2 26. Pc3xa2 Pc7-d5 27. Lf2-d4 Tf8-a8 28. Pa2-c3 Pd5xc3

Hier werd 28. ... e5!? als gevaarlijk alternatief gegeven.

29. Ld4xc3 Ta8xa3 30. Lb2-d4 b6-b5 31. Tf1-f4 Ta3-d3 32. Tf4-g4 g7-g5

Door de wereldkampioen betreurd. Beter zou a 32. ... Td1+ zijn geweest.

33. h2-h4 Kg8-f7 34. h4xg5 h6xg5 35. Kg1-f2 Te3-d2+

Nu wordt het meteen remise.

36. Kf2-e3 Td2xg2 37. Tg4xg2 Lb7xg2 38. Ld4-e5

en remise, want ondanks de twee pluspionnen kan zwart niet doorbreken.


Kasparov-Kramnik (9)
1. e2-e4 e7-e5 2. Pg1-f3 Pb8-c6 3. Lf1-b5 Pg8-f6 4. 0-0 Pf6xe4 5. d2-d4 Pe4-d6 6. Lb5xc6 d7xc6 7. d4xe5 Pd6-f5 8. Dd1xd8+ Ke8-d8 9. Pb1-c3 h7-h6

Ongetwijfeld had Kasparov een nieuwtje in gedachten, maar het is weer Kramnik die als eerste afwijkt. Tot dusver speelde hij 9 . ... Ld7, met twee maal remise.

10. Tf1-d1+ Kd8-e8 11. h2-h3 a7-a5 12. Lc1-f4 Lc8-e6 13. g2-g4 Pf5-e7 14. Pf3-d4 Pe7-d5 15. Pc3-e2 Lf8-c5 16. Pd4xe6 f7xe6 17. c2-c4 Pd5-b6 18. b2-b3 a5-a4 19. Lf4-d2 Ke8-f7 20. Ld2-c3 Th8-d8 21. Td1xd8

Kasparov vond dat hij nooit de d-lijn had mogen opgeven. Vanaf nu staat zwart duidelijk beter.

21. ... Ta8xd8 22. Kg1-g2 Td8-d3


23. Ta1-c1 g7-g5 24. Tc1-c2 a4xb3 25. a2xb3 Pb6d7 26. Tc2-a2 Lc5-e7 27. Ta2-a7 Pd7-c5 28. f2-í3 Pc5xb3 29. Ta7xb7 Pb3-c1 30. Pe2xc1 Tc2xc3 en remise.