Karel Knalpijp en de ondergang van Polare

Beweringen en bewijzen

Het is met boekhandels gegaan zoals met scholen. Om efficiënter en productiever te werken, moesten ze opgaan in steeds grotere eenheden, maar toen dat proces eenmaal zijn voltooiing naderde, begon het besef door te dringen dat men met het vernietigen van die kleinere eenheden ook een aanslag had gepleegd op wat ik voor het gemak maar even de menselijke maat noem.

Carel Bikkers 2

In dat licht bezien, is het helemaal geen ramp wanneer de boekhandelketen Polare ten onder gaat. In dat licht bezien boezemt het optreden van de twee Polare-commissarissen, Cor Molenaar en Carel Bikkers, geen enkel vertrouwen in. Hun noodkreet dat met het verdwijnen van Polare “de culturele diversiteit” wordt aangetast, is over de grens van het hypocriete.

In feite doet zo’n grote boekhandelketen niets anders dan het wegconcurreren van de kleinere boekhandels, zoals supermarkten dat uiteindelijk ook met kleine kruideniers hebben gedaan.

Ik twijfel er sterk aan of de belangen van het boek bij die twee Polare-commissarissen in goede handen zijn. Een daarvan, Carel Bikkers, heb ik van nabij meegemaakt. Bikkers was de baas bij Audax, dat onder meer het weekblad HP/De Tijd uitgaf. Naar analogie van Karel Bralleput (pseudoniem van Simon  Carmiggelt) werd hij Karel Knallepijp genoemd, of kortweg Karel Knalpijp. Zijn bijnaam had hij te danken aan zijn vorige baan: directeur bij Kwik-Fit.

Dat uitlaten en uitgeven twee totaal verschillende dingen zijn, is pas laat tot Bikkers doorgedrongen, want zelden heb ik zo’n botte olifant door de porseleinkast zien bonken. Het hoogtepunt van zijn getetter kwam op een dag dat hij het internet voor HP/De Tijd ontdekte. Henk Steenhuis, de toenmalige hoofdredacteur van HP/De Tijd, was er getuige van toen Bikkers de nieuwe strategie uitlegde. Bikkers zei: “Als er een wijf komt met nog grotere tieten dan Pamela Anderson, dan moet de website van HP/De Tijd dat als eerste brengen”.

Er viel ter redactie een stilte die Simon Carmiggelt als “oorverdovend” placht te beschrijven.

Enige furore maakte Bikkers ook op een Audax-personeelsfeestje, waarvoor hij – geheel volgens de smaak van de culturele diversiteit – zijn partijgenoot (VVD) Gordon had uitgenodigd. De zanger kwam echter te laat, en aangeschoten, zijn gage van tien ruggen ophalen, wat tot een opstootje leidde die nog door Omroep Brabant is verslagen. Uiteraard gun ik Carel Bikkers graag zijn eigen culturele voor- en afkeuren, maar ik vraag me toch af of hij de geschikte man is om ons boekenerfgoed te bewaren. Mij verbaast het in elk geval niet dat het onder zijn bewind met Polare even hard bergafwaarts is gegaan als destijds met HP/De Tijd.

Cor Molenaar

Cor Molenaar, de andere commissaris, maakt een meer serieuze indruk, maar als ik zijn verkooppraatjes bekijk die hijzelf op YouTube heeft gezet, dan moet het mij van hart dat dat je ook bij hem de liefde voor het boekenvak er niet vanaf druipt. Wel leer je hoe je een zeem leren lap moet verkopen, op welke straathoek je een nieuw filiaal van de Hema moet situeren, of hoe je een achteloze klant zo in kladden kunt grijpen dat hij toch nog jouw zaak binnentreedt, maar dat de wereld van het boek ook nog andere dimensies heeft dan marketing, consultancy en retail solutions, lijkt in het denken van Molenaar geen gemeengoed.

Ondanks het gejammer van Molenaar en Bikkers is het heel verstandig van het Centraal Boekhuis om niet langer met Polare in zee te willen. Pogingen van Polare om via persconferenties en media-optredens de schuld bij het CB neer te leggen, zijn erg doorzichtig. Wat het Centraal Boekhuis doet is gewoon een kwestie van verstandig financieel beleid, want je voelt aan je klompen dat de heren van Polare over een paar maanden weer op de stoep staan met een tekort van ettelijke miljoenen. Eigenlijk is het jammer dat – anders dan in de Verenigde Staten – managers in Nederland nauwelijks hoofdelijk aansprakelijk kunnen worden gesteld voor hun eigen falen. Ik bedoel maar: een jaar geleden kreeg de voorganger van Molenaar nog drie ton mee om op te rotten. Hoeveel boeken kun je daar niet van kopen?

Natuurlijk is het jammer wanneer voormalige Polare-winkels als Scheltema en De Slegte zouden verdwijnen. Ik kwam er graag. Maar het lijkt mij een zegen wanneer de boekenbranche weer in kleinere eenheden uiteenvalt. Met mensen aan het hoofd die een zekere liefde uitstralen voor hun vak. Voor wie een knalpot of een zeem leren lap niet hetzelfde is als een boek. Iemand die zegt: “Dit moet je lezen!”.

de Volkskrant, 12 februari 2014. Zie ook voor reacties.