Het zijn turbulente dagen voor het idealisme, en dan bedoel ik niet in de eerste plaats de gelijknamige filosofische stroming, maar de dromen die mensen koesteren voor een betere toekomst en een betere wereld.
Overal strijden mensen voor hun idealen, maar helaas zijn er ook mensen die zo onsportief zijn om die idealen tegen te werken. Mogelijk hebben die tegenwerkers zelf ook idealen, die weer door anderen worden tegengewerkt. Het resultaat is meestal een hoop onrust, waarvan je je kunt afvragen of de mensheid ermee is geholpen.
Bertrand Russel heeft opgemerkt: “Het lot van de idealist schijnt te zijn dat hij zijn doel slechts kan bereiken met middelen die zijn idealen vernietigen”. En inderdaad, over geen onderwerp wordt met zoveel cynisme gesproken als over idealen.
Telkens wanneer er weer zo’n hooggestemd ideaal in een diep graf is getuimeld, laat de cynicus zich graag horen. “Waarom toch dat vreemde woord idealen gebruikt?”, vroeg de toneelschrijver Ibsen zich af, “wij hebben toch ons eigen woord leugens”.
Ik wil uw fijne woensdagmorgen niet bederven, maar voorbeelden van de strijd der tegengestelde idealen liggen voor het opscheppen. Vermoedelijk heeft u het Noorse blad Dagen niet gelezen, maar daarin stond onlangs een bericht over de herdenking van de Kristalnacht. Zoals u weet vond die plaats in de nacht van 9 op 10 november 1938. In heel Duitslands werden honderden synagogen en Joodse winkels vernield. Daarbij werden ruim 800 Joden gedood. De Kristalnacht gaf het zionisme een enorme push en zette veel Joden aan tot emigratie.
Ook in Noorwegen wordt de Kristalnacht herdacht, maar dit jaar heeft de Noorse anti-discriminatie groep SOS Racisme opgeroepen om zionisten te weren bij de herdenking. Zionisme is racisme, en de kolonisten in Israël handelen net als destijds de nazi’s. Volgens Dagen gaat de groep echter veel verder op hun website en wil men geen Israëli’s en eigenlijk helemaal geen Joden bij de herdenking. Misschien dat Dries van Agt dat een enorm idee vindt, maar ik moest er wel even over nadenken. Juden nicht erwunscht bij de herdenking van de Kristalnacht, ik weet niet hoe dat bij u zit, maar bij mij wringt er iets. Ik zou natuurlijk kunnen formuleren wat er wringt, maar er is meer te doen.
Neem bijvoorbeeld de foto gisteren in de Volkskrant van de executie van Syrische mannen door IS. Het stuk gaat vooral over de Britse beul Nasser Muthana en de Franse beul Mauxime Hauchard. De Brit studeerde medicijnen, hetgeen erop duidt dat hij idealen bezat om de mensheid te genezen van allerlei kwalen. De Fransman is volgens eigen zeggen niet naar Syrië gegaan, omdat een imam hem dat heeft aangepraat.
“Uit onderzoek blijkt”, aldus deze krant, “dat veel jihadi’s helemaal niet arm of gefrustreerd zijn, maar op zoek naar een hoger doel waaraan een mensenleven – inclusief hun eigen leven – ondergeschikt wordt gemaakt”. Dat idealisme, dat streven naar een hoger doel, vind je trouwens ook bij Peter Kassig, de Amerikaanse hulpverlener die bij diezelfde executie juist werd onthoofd.
De strijd der idealen heeft deze maand ook Nederland bereikt dankzij het zwartepietendebat, waarvan ik mij had voorgenomen er nooit over te schrijven. Maar dat is niet vol te houden, nu tijdens de intocht van Sinterklaas op grote schaal arrestaties zijn verricht. Voor- en tegenstanders winden zich op over de ruggen van de kindertjes. In Almelo mishandelde “een 31-jarige Zwartepietenhater”, ongetwijfeld uit idealistische motieven, een meisje van vijftien die als Zwarte Piet was verkleed. De politie meldt dat het incident zich voordeed in de Rosa Luxemburgstraat – een straat genoemd dus naar een idealiste, met wie het ook niet goed mee is afgelopen. Rosa Luxemburg werd in 1919 door politieke tegenstanders vermoord en haar lijk werd in het kanaal gegooid.
Of neem het recente stuk in NRC/Handelsblad over het vrijwilligerstoerisme. Vol idealen en goede bedoelingen reizen jonge westerlingen af naar verre oorden, waar hun drang naar avontuur haaks komt te staan op de behoeften van de lokale gemeenschappen. Vrijwilligerswerk is een lucratieve industrie geworden, waaraan slimme types een dikke boterham verdienen. “Het is een zeepbel van nobel klinkende initiatieven en projecten”, aldus de krant.
Volgens doemdenker Marcel van Dam gaat deze wereld naar de ratsmodee door de opwarming van aarde, meer ik denk dat de strijd der idealen eerder zal ontploffen, met als cynisch eindresultaat dat de Voetbalbond FIFA een alles overheersende wereldregering zal vormen. J.J. Voskuil zei het al: “Geen grote gevaar voor je zielenrust dan onbaatzuchtige idealisten”.
de Volkskrant, 19 november 2014