Op een hotelkamer in Shanghai zat ik televisie te kijken, toen CNN het bericht bracht dat Google zijn Chinese versie op aandringen van de Chinese staat had gekuist. De Chinese internetgebruikers mogen van hun eigen regering niet alles opzoeken, maar als Google weigerde toe te geven, werd de hele site gesloten. Een vertegenwoordiger van Google vertelde met een treurig gezicht dat zijn bedrijf er tenslotte voor had gekozen zaken met China te blijven doen en dat men zich daarom had geschikt naar de wensen van de Chinese overheid. Hij kreeg een snier van de CNN-presentator, die fijntjes vermeldde dat Google nog geen maand tevoren een ferm standpunt had ingenomen tegen de Bush-regering, die om informatie had gevraagd over het internetgebruik van vermeende terroristen.
Maar Google wilde die niet geven. Tegen zo’n inbreuk van de privacy zou Google zich met alle juridische middelen verdedigen. “Waren ze in China ook maar zo principieel”, zei de CNN-presentator.
Het volgende zult u niet gezien hebben. Ten eerste omdat CNN voor elk continent een aangepaste variant uitzendt en ten tweede omdat u niet op een hotelkamer in Shanghai zat. Ja, zei de CNN-presentator, wij tonen u nu wat de Chinese internetgebruiker niet mag zien. Ik ging er eens recht voor zitten.
Toen ging mijn beeld op zwart.
Eerst dacht ik in mijn naïveteit nog dat het aan mijn toestel lag. Dus drukte ik op mijn afstandsbediening. Nee, aan mijn afstandsbediening lag het niet. Daarna dacht ik nog even dat ik gedroomd had, maar dat zou het toch ook niet zijn. Een uur later werd het item op CNN herhaald en ook de gebeurtenis herhaalde zich: weer viel mijn beeld uit. Ik zat in Shanghai en mocht iets niet zien, zo eenvoudig was het. Ergens in een Chinees gebouw met veel elektronica zat een censor, die precies op het juist moment het beeld kan uitschakelen. In de Verenigde Staten bestaat zo’n man (of vrouw) ook. Hij heeft vijftien seconden de tijd om een piepje te plakken over een vloek, of over woorden als shit en motherfucker. Amerika is nu eenmaal een puriteins land, maar in China gaan ze nog een stapje verder.
Gisteren meldden de persbureaus dat Yahoo, een ander internetbedrijf, een rol gespeeld zou hebben bij de arrestatie van een aantal Chinese dissidenten. Yahoo heeft volgens de toezichthouder Reporters Without Borders gegevens overhandigd waarmee bepaalde internetgebruikers konden worden geïdentificeerd. Dankzij die informatie mogen de dissidenten Li Zhi en Shi Tao respectievelijk acht en tien jaar in de gevangenis zitten.
De afgelopen maand heb ik kriskras door China gereisd, van Peking naar Shanghai en Xaimen, van Fuzhou naar Chongqing en Changsha, waar niet ver vandaan Mao is geboren. Ik heb duizenden kilometers afgelegd en kwam in steden met miljoenen inwoners, die namen droegen waarvan ik nog nooit had gehoord. Ik heb op een enorme vliegvelden rondgelopen waar geen krant te krijgen was, ook geen Chinese. The Harold Tribune heb ik in geen enkel krantenrek aangetroffen, ook niet in Shanghai, dat toch een internationale stad is met de grootste haven ter wereld.
Wel probeerde ik, waar ik kon, de Engelstalige regeringskrant Daily China te bemachtigen. In marmeren hotels met duizenden kamers was soms alleen maar een exemplaar verkrijgbaar van een paar dagen oud. De Daily China is een krant die premier Balkenende werkelijk zal plezieren, want hij bevat voornamelijk goed nieuws. De economie van China gaat recht omhoog, het aantal Aids-lijders in China is veel lager dan gedacht en een achthonderd jaar oude boom is met succes getransplanteerd naar nieuwe grond. Mooi zo, en gefeliciteerd.
Ik zag veel nieuw China en veel oud China en probeer nu mijn gedachten te ordenen.
Het Parool, 11 februari 2006