De milde kindermepper

Boeken etc

Galerie Onvolmaakt
Ebele Wybenga
Uitgeverij: De Bezige Bij
Sterren: *

Onlangs schreef ik in mijn schaakrubriek in Het Parool over Zaven Andriasian. Wie is Zaven Andriasian? Zaven Andriasian is een Armeense schaker van achttien jaar. Men beschouwt hem als een talent, en terecht, want in 2006 werd hij jeugdwereldkampioen. Je wordt niet zo maar jeugdwereldkampioen en het is ook niet voor niets dat de wereldschaakbond de jeugdwereldkampioen automatisch de grootmeestertitel verleent. Dit jaar werd Zaven Andriasian uitgenodigd voor de Essent Vierkamp in Hoogeveen, een zware krachtmeting met gelauwerde grootmeesters.

Zaven, de grote belofte, moet met een optimistisch gevoel zijn uitnodiging hebben aangenomen. Zijn trainer zal hebben gezegd dat dit een mooie gelegenheid voor hem was om zich te bewijzen. Een paar weken geleden vond de vierkamp plaats.

Zaven Andriasian scoorde 0 uit 6. Hij werd roemloos laatste.

De score van 0 uit 6 geeft in de schaakwereld een magische uitslag weer. Bobby Fischer won ermee van Taimanov en knakte daarmee definitief Taimanovs carrière. Taimanov kwam niet meer terug. Nu vreest men dat zoiets ook wel eens Andrasian zou kunnen overkomen. Wie 0 uit 6 op zijn erelijst heeft staan, kan moeilijk nog de illusie koesteren dat hij eens het allerhoogste zal bereiken: wereldkampioen.

Van oudsher bestaan er wonderkinderen in de muziek, de wiskunde en in het schaken. Aan hen vergaapt de gewone sterveling zich graag, maar niet altijd loopt het even goed af met wonderkinderen. Vaak kunnen ze de druk niet aan, die hun directe omgeving op hun schouders heeft gelegd. Wonderkinderen kunnen zeer mislukt en zeer verbitterd eindigen, als zij niet goed worden begeleid.

Omdat wonderkinderen commercieel interessant zijn, probeert men op allerlei terreinen wonderkinderen te creëren. In het voetbal bijvoorbeeld, waar tegenwoordig zesjarige kinderen al een contract bij Manchester United kunnen krijgen. Ook in de literatuur staan uitgevers te trappelen om hun nieuwe auteurs zo jong mogelijk te lanceren. Talloos zijn de jonge veelbelovende schrijvers, van wie later nooit meer is gehoord. Wie herinnert zich niet de jonge Cor Vos, die in 2000 bij de Bezige Bij debuteerde met de roman Lydia? Ik vrees dat u zich dat niet meer herinnert. Lydia moest een hype worden, maar het viel anders uit en nadien is er niet veel meer van Cor Vos vernomen. Zou hij nog schrijven?

Inmiddels heeft de Bezige Bij een nieuw jeugdig talent gevonden. Hij heet Ebele Wybinga en hij schrijft al sinds hij lezen kan, onder meer in Bright en Spunk, het internetblaadje voor jongeren van NRC/Handelsblad. Verder heeft hij een column in Adformatie over reclame en imago. Kortom, de twintigjarige Ebele Wybinga heeft zich in de media al een plaats veroverd, waarop menige oudere collega jaloers kan zijn. Intussen heeft Wybinge ook zijn eerste roman geschreven: Galerie Onvolmaakt, uitgegeven door de Bezige Bij.

Ebele Wiebenga.jpg

Het recenseren van romans, geschreven door jonge auteurs, is een doorgaans een ondankbare aangelegenheid. Anders dan bij in de muziek, de wiskunde of het schaken is er voor het schrijven van literatuur, naast de beheersing van techniek, ook enige levenservaring vereist. En daaraan ontbreekt het grotendeels bij jongere schrijvers. Je moet wel een zinderend talent zijn, blakend van ambitie en levenswijsheid, om op je twintigste als auteur naam te kunnen maken. Is dat niet het geval dan komt de criticus voor een onaangename keus te staan: óf optreden als kindermepper, óf tegen beter weten in een bemoedigend woordje te spreken.

Mees Blaeu, twintig jaar oud, is de hoofdpersoon in Galerie Onvolmaakt. Bij zo’n naam zakt je de moed al in de schoenen. Oranje, Blanje, Blaeu. Mees stelt zich op als een handige uitbater van de jeugd, dat wil zeggen dat hij jongeren inhuurt die bij allerlei instanties gaan vertellen wat er zou leven in het jongerencircuit. De ingehuurde jongeren kwekken af, vertonen slappe filmpjes, terwijl de ouderen – weer bijgepraat – enthousiast in de handen klappen. Het verhaaltje doet in de verte denken aan Cicero Consultants van Hofland, waarin het ook de bedoeling is geld te verdienen aan opdrachtgevers, die maar wat worden wijsgemaakt.

In zijn postmoderne levensgevoel wil Mees ook nog een ander artistiek ideetje aan de man brengen. Klanten kunnen een leeg doek huren, waar een jonge kunstenaar dan af een toe wat op kalkt of aan toevoegt. Zoiets half-conceptioneels schijnt nog niet bedacht te zijn en Mees is er reuze trots op. Het verkopen van lucht is in de literatuur een oud thema, dat schrijvers als Gogol en Elsschot naar grote hoogten heeft doen reiken. Maar helaas komt Wybinga niet in de buurt van een onderhoudende roman. Wat hij schrijft is nog niet spannend genoeg, en evenmin zijn de vertellijnen coherent. Aandoenlijk is het soms wel, bijvoorbeeld als de twintigjarige ondernemer gewoon afhankelijk blijkt van zijn ouders, die tot de nouveau riche te behoren. Dat levert ons nogal wat bespiegelingen op over dure huizen en auto’s.

Galerie Onvolmaakt is al “een portret van een generatie” genoemd. Begrijpelijk, want voor een hype kunnen woorden niet groot genoeg zijn. Maar als onverhoopt toch iets waar mocht zijn van die slogan, dan moet wel worden gezegd dat de bewuste generatie er een is, die elke rebelsheid mist. God, wat zijn dat allemaal een keurige jongelui, die voor Mees werken. Ze morsen wel eens wat verf op de grond, maar voor de rest hebben ze nooit ruzie met hun ouders en werken zij hard aan hun carrière. Pensioenvoorzieningen hebben ze nog net niet getroffen, maar zij lezen al NRC/Handelsblad en ook weten zij dat je iets bij VN en De Groene in de bus moet gooien als je verder wilt komen in het leven.

Streetwise, dat wel, maar eerder wise in de Beethovenstraat dan op de Nieuwendijk of op het August Allebéplein.Bij het lezen van Galerie Onvolmaakt kreeg ik soms het gevoel dat Jan Cremer voor niets heeft geleefd. Vrijen doen ze bij Wybenga ook niet, wel dromen over geld verdienen.

Het lijkt me onredelijk om Wybenga meteen af te schrijven, maar je kunt er moeilijk om heen dat De Bezige Bij dit debuut te vroeg heeft gelanceerd. Laat Ebele eerst eens flink spuiten & slikken, laat hem daarna mislukken als kunstenaar en reclameman, laat hem daarna nog eens verwoestend ruzie maken met zijn ouders, laat hem talloze meisjes (en jongens) neuken op een afgetrapte zolder, om hem pas dan een triomfantelijke comeback te laten maken met een tweede boek.

HP\De Tijd, 16 november 2007