Twee jaar geleden wandelde de toenmalige minister Ronald Plasterk geheel uit vrije wil het Academisch Ziekenhuis binnen om even later in de MRI-scanner te worden geschoven. De bedoeling is dat psychologen en neurowetenschappers in zijn ziel gaan kijken.
Plasterk krijgt een aantal plaatjes te zien, variërend van een vrijend paartje tot een man met een pistool aan zijn hoofd. Niet alle plaatjes zijn even extreem.
Er wordt bijvoorbeeld ook een eenvoudig broodje kroket getoond. Aan de hand van de scan kan men vaststellen op welke plaatjes de minister het heftigst scoort en of de associaties die bij hem worden opgeroepen positief dan wel negatief zijn.
Wat bij Plasterk onmiddellijk opvalt, is dat zijn hersenen niet zo vreselijk enthousiast reageren als er plaatjes langskomen die te maken hadden met zijn voormalig werk als moleculair bioloog. De Caenorhabditis elegans, de worm waarnaar Plasterk een carrière lang onderzoek heeft gedaan, laat hem tamelijk koud.
Daarentegen veren de hersenen van Plasterk helemaal op als hij een plaatje van Obama krijgt te zien. Obama scoort zelfs twee keer zo hoog als een portie frieten. Dat is een superscore, zeker als u weet hoezeer Plasterk een zak patat weet te waarderen. Volgens de onderzoekers heeft Obama voor Plasterk de status van een popster.
Daar kan nog aan worden toegevoegd dat de hoge score voor Obama weinig te maken heeft met het feit dat de Amerikaanse president een politicus is van een progressieve, enigszins linkse signatuur. Joop den Uyl, toch een voorman van de beweging waartoe ook Plasterk zich rekent, scoort maar gemiddeld. Wim Kok doet het nog slechter in het brein van Plasterk. De PvdA-premier van de paarse kabinetten I en II roept even weinig gevoelens op als een paraplu of een haardroger.
Dat onderzoek, en nog meer veel meer, staat beschreven in De vrije wil bestaat niet, het pas verschenen boek van neurowetenschapper Victor Lamme. Ik kan het van harte aanbevelen. Wat er niet in staat, is dat Lamme aan de lijsttrekkers van de politieke partijen heeft gevraagd of zij bereid waren ook zo’n scan te ondergaan. Helaas waren de lijsttrekkers heel wat minder sportief dan Plasterk: zij wilden niet.
Vanaf vandaag gaan die lijsttrekkers formeren en dat zou wel weer eens maanden kunnen duren
Een onbegrijpelijk gebrek aan nieuwsgierigheid naar de eigen geest en extra jammer nu de formatie voor de deur staat.
Drie weken lang zijn wij als burger lastig gevallen met een campagne die over zoiets vaags als ‘de inhoud’ moest gaan. Wij zijn met rapporten en cijfers om de oren geslagen. Dat is vast reuze belangrijk geweest, maar in de geschiedenis van de mensheid spelen ook andere zaken mee.
Het is waar: de klassenstrijd, het imperialisme en kolonialisme, de verheffing van de arbeider, de neergang van de aristocratie en de opkomst van democratieën, de functie van het geld en het bankwezen, de crises en de wereldoorlogen die daar uit zijn voortgekomen, al die factoren hebben ongetwijfeld een stempel gedrukt op ons leven, maar tegelijkertijd moet toch ook worden vastgesteld dat de loop van de geschiedenis uiteindelijk wordt bepaald door het neusje van Cleopatra. Als dat neusje niet zo aantrekkelijk was geweest, was Caesar niet verliefd geworden, was het Romeinse Rijk nooit gevallen en hadden wij nu in Nederland nog Latijn gesproken. Om maar een paar eenvoudige verbanden te noemen.
Daarom is het zo betreurenswaardig dat de lijsttrekkers hebben geweigerd zich aan een hersenscan te onderwerpen. Vanaf vandaag gaan die lijsttrekkers formeren en dat zou wel weer eens maanden kunnen duren. Nederland heeft een hopeloze traditie op dat gebied, want wat pleegt eruit te komen? Een kabinet waarin Van Agt en Den Uyl niet met elkaar overweg kunnen, of Wouter Bos en Balkenende elkaar wel kunnen schieten. Alleen in het Nederlands bestaat het woord ‘vechtkabinet’.
Maar stel nu eens dat van al die lijsttrekkers zo’n hersenscan was genomen. Dan konden wij onmiddellijk vaststellen wie goed met wie kan opschieten en wie je maar beter niet bij elkaar in één kabinet moet zetten. De voordelen van zo’n aanpak zijn enorm. De formatie zal kort zijn en overleggen met het staatshoofd is niet meer nodig. Er komt een regering waarin de ministers elkaar respecteren en niet langer naar het leven staan. Zo’n regering kan meteen gaan regeren en zal in staat zijn met grote voortvarendheid zaken aan te pakken, die als gevolg van de persoonlijke tegenstellingen zo lang zijn blijven liggen.
Kortom, benoem Victor Lamme tot formateur.
de Volkskrant, 10 juni 2010. Zie ook voor reacties.