The Max Pam Globe
- Sinds 1998
- 25-04-2024
- @maxpam1 volgen © Max Pam
De ongelooflijke talenten van Mark Taimanov
Schaken
Af en toe word ik erop aan gesproken dat ik een oudere vader ben, die op zijn 53ste nog een zoon heeft gekregen. In het gezelschap is er dan altijd wel iemand die zo behulpzaam is je voor te rekenen dat je te oud bent om nog samen te voetballen, of dat je je zoon niet meer zult meemaken als hij tot het minister-presidentschap is geroepen.
Het zij zo, maar er is altijd baas boven baas!
Op de site Chess in Translation – Russisch schaaknieuws in het Engels – staat een lang en opmerkelijk artikel over Mark Taimanov, de Russische grootmeester die onlangs 85 jaar is geworden.
Veel schakers en niet-schakers zullen zich de naam Taimanov herinneren als de man die in 1971 verpletterend met 6-0 door Bobby Fischer werd verslagen.
Maar Taimanov is veel meer dan alleen Fischers kanonnenvlees. In alle opzichten heeft hij een geweldig leven gehad. Sterker nog: hij heeft nog steeds een geweldig leven! Op latere leeftijd is Taimanov hertrouwd met een aantrekkelijke jonge vrouw. En zo is hij op zijn 81ste nog vader geworden. Niet zo maar een vader, maar een vader van een tweeling. De site toont een foto, waarop wij een gelukkige Taimanov zien, die in de keuken zijn tweeling aan het voeren is. De vader heeft er echt zin in, dat kun je wel zien. Hem krijgen ze er niet onder!
De consequentie van Taimanovs late ouderschap is dat zijn kleinkinderen ouder zijn dan zijn eigen kinderen. Bovendien zit er tussen zijn eerste en zijn laatste kind 57 jaar. Ik ken niemand die hem dit na heeft gedaan.
Taimanov mag destijds verschrikkelijk van Fischer hebben verloren, hij was in vele opzichten een geweldig talent. Naast zijn grootmeesterschap als schaker, heeft hij ook bekendheid verworven als concertpianist. En dan heb ik het nog niet over dat Taimanov als klein jongetje filmacteur is geweest. Hij moest in de film een muziekwonder spelen, zij het niet op de piano – wat zijn instrument was – maar op de viool. De jonge Mark nam een paar vioollessen en bewoog zijn armen zo elegant dat zelfs Isaac Stern, toen hij later de film zag, dacht dat het echt was.
Op YouTube is Taimanov te horen.
Als het hoogtepunt in zijn leven beschouwt Taimanov het duet dat hij samen speelde met zijn toenmalige vrouw Lyubov Bruk en dat door Philips en Steinway werd opgenomen in de serie: Great Pianists of the Twentieth Century. Daarmee stond Taimanov ineens te midden van de giganten Rubinstein, Rachmaninov, Horowitz en Gilels. Ik bedoel maar: als wij zijn vermogen om kinderen te verwekken meetellen dan is Taimanov geen dubbel-, maar een trippeltalent.
Dit is een schaakrubriek en ik zou dus aandacht kunnen besteden aan de twee varianten (in het Nimzo-Indisch en in het Siciliaans), die naar Taimanov zijn genoemd. Maar toch wil ik liever nog een keer terugkomen op die ene grote tragedie die Taimanov is overkomen: zijn nederlaag tegen Fischer. Over die traumatische gebeurtenis heeft Taimanov een boek geschreven: I was Fischer’s Victim – ik was Fischers slachtoffer. In dat boek vertelt Taimanov wat hem overkwam, toen hij destijds in Rusland terugkeerde. Zijn titels werden hem ontnomen, hij werd gekort op zijn salaris en hij mocht niet meer naar het buitenland. Bovendien werd hij vervolgd omdat hij getracht had het verboden boek van Solztjenitzin de Sovjet-Unie binnen te smokkelen.
Overigens luidde een schakersgrap uit die tijd dat Solztjenitzin bij het verlaten van de Sovjet-Unie was aangehouden, omdat men in zijn koffer een exemplaar van Taimanovs boek over het Nimzo-Indisch had aangetroffen.
Taimanov vertelt nu dat Fischer zijn boek heeft gelezen en hij het een goed boek vond. Fischer gaf ook toe dat die 6-0 de werkelijke verhoudingen niet weergaf. Eenmaal op een achterstand gezet, moest Taimanov in elke partij risico’s nemen, met alle gevolgen van dien. Vaak wordt vergeten dat Taimanov in Buenos Aires 1960 toch een keer bijna van Fischer had gewonnen. Dat gebeurde in een spannende partij, waar Fischer na 75 zetten een moeilijk lopereindspel moest verdedigen.
Iedereen dacht het verloren voor hem was. Maar plotseling begon Fischer heel snel te spelen. Hij speelde niet alleen heel snel, maar ook nog heel sterk. Fischer vond de enige weg naar remise. Na afloop vroeg Taimanov hoe het mogelijk was dat Fischer praktisch zonder na te denken zulke sterke zetten had gevonden, waarop Fischer met een brede grijns antwoordde: “Ik hoefde niets te vinden. Een paar jaar geleden heeft u samen met Averbach een uitvoerige analyse van dit eindspel gepubliceerd in Shahkmaty, en herinnerde ik mij de varianten daaruit nog heel precies”.
Zo gooide Taimanov ook toen zijn eigen glazen in.
Het ging overigens om deze stelling met Taimanov achter de witte stukken.
De vraag is of wit zijn pion ongeschonden aan de overkant krijgt.
76. Lb4-c3 Lg3-d6 77. Kc4-d5 Ld6-e7 78. Lc3-d4 Le7-b4! 79. Kd5-c4 Lb4-a5! 80. Lb4-c3 La5-d8 81. b3-b4 Kg4-f4!
Wanneer Fischer 81. … Kf5 82. Kd5 had gespeeld, was hij terecht gekomen in de slotstelling van de partij Capablanca-Janowski, New York 1917. Janowski had hier opgegeven vanwege de variant: 82. … Lb6 83. Ld4 Lc7 84. b5 Ld8 85. Kc6 Ke6 86. Lb6 Lg5 87. Lc7 Le3 88. Ld6 Lf2 89. Lc5 Lg3 90. b6 Lf4 91. b7 Lg3 92. Lb6 Lb8 93. Lc7 La7 94. Kb5 Kd7 95. Ka6 en wit wint. Daarbij had Janowksi echter volkomen over het hoofd gezien dat zwart toch remise kan maken met: 82. … Kf4! 83. Ld4 Kf3! 84. b5 Ke2! 85. Kc6 Kd3 86. Lb6 Lg5 87. Lc7 Le3 88. Ld6 Kc4! en wit komt niet verder met zijn pion. Deze vondst van Taimanov en Averbach had Bobby goed in zijn oren geknoopt.
82. b4-b5 Kf4-e4 83. Lc3-d4 Ld8-c7 84. Kc4-c5 Ke4-d3! 85. Kc5-c6 Kd3-c4! 86. Ld4-b6 Lc7-g3 87. Lb6-a7 Lg3-c7!
en remise overeengekomen.
De volgende partij is pikant. Fischer had zijn titel niet verdedigd en Karpov was zonder slag of stoot wereldkampioen geworden. Een paar jaar later speelde Karpov tegen Taimanov, die dus met 6-0 door Fischer was verslagen.
Karpov-Taimanov (1977)
1. e2-e4 c7-c5 2. Pg1-f3 Pb8-c6 3. d2-d4 c5xd4 4. Pf3xd4 a7-a6 5. c2-c4 e7-e5 6. Pd4-b3 Pg8-f6 7. Pb1-c3 Lf8-b4 8. f2-f3 0-0 9. Lc1-e3 0-0 10. Ta1-c1 b7-b6 11. Lf1-d3 Lb4-c5 12. Dd1-d2 Lc8-e6 13. Pb3xc5 b6xc5 14. 0-0 Pc6-d4
Beter was eerst 14. … Tb8
15. Pc3-d5! Pf6-d7
Helaas, want 15. … Pd5x 16. cd5x Ld7 17. b4! is goed voor wit.
16. f3-f4 Ta8-b8 17. f4-f5 Le6xd518. c4xd5 Dd8-b6 19. Tf1-f2 f7-f6 20. Tc1-c4 a6-a5 21. Tc4-a4 Tb8-a8 22. Dd2-e1 Ta8-a7
Volgens Taimanov was 22…. Tfb8! 23. b3 Dc7 24. Ld2 Tb4! sterker.
23. b2-b3 Tf8-a8 24. Tf2-b2
En nu niet 24. Ld2 Pb3x! 25. ab3x Db3x en zwart wint.
24. … Db6-c7 25. Le3-d2 Pd7-b6! 26. Ta4xa5 c5-c4! 27. Ld3-f1 Ta7xa5 28. Ld2xa5 Dc7-c5 29. La5xb6 Dc5xb6 30. Kg1-h1 c4xb3 31. a2xb3 g7-g6 32. f5xg6 h7xg6 33. b3-b4 Kg8-g7 34. b4-b5 f6-f5! 35. e4xf5 Pd4xf5 36. Tb2-b3 Db6-d4 37. b5-b6?
Zet alles op alles, maar nodig was het preventieve 37. Tb1.
37. … Ta8-a1! 38. Tb3-b1
Nu hielp 38.De2x Dd5x al niet meer.
38. … Pf5-g3+!! en Karpov gaf het op.
Zowel na 38. hg3x Ta8! als na 38. Dg3x Tb1x is het uit.
Het Parool, 25 februari 2011