The Max Pam Globe
- Sinds 1998
- 26-04-2024
- @maxpam1 volgen © Max Pam
Zwart op wit: vertaald uit het Pe5xf7!?’s
Schaken
Wat in het verleden alleen was voorbehouden aan geweldenaren als Aljechin, Tarrasch en Kasparov, is nu ook tot stand gebracht door Paul van der Sterren.
De Nederlandse grootmeester (momenteel 55 jaar en met een rating van 2516) schreef over zijn carrière een boek van vijfhonderd pagina’s, dat ook nog eens op groot formaat is uitgegeven. Euwe, Timman en Donner, nee zelfs Bobby Fischer, heeft nooit zoiets monumentaals voor zichzelf weten op te richten. Zwart op Wit heet het boek van Van der Sterren, dat de ondertitel draagt: Verslag van een schakersleven, vertaald uit het Pe5xf7!?
Van der Sterren werd op zijn 33ste grootmeester, relatief oud. Hij speelde 25 keer mee in het Nederlands kampioenschap, dat hij in 1985 en 1993 ook won. Hij plaatste zich één maal voor de kandidatenmatches door in het interzonale toernooi van Biel als gedeeld tweede te eindigen. Het was de beste prestatie uit zijn loopbaan. In kwarfinales werd hij evenwel kansloos uitgeschakeld door Kamsky. Heel schaak minnend Nederland leefde toen mee, hoewel Van der Sterren zich nooit de status van Timman of Donner heeft verworven.
Daarna werd het minder en in 2001 stopte Van der Sterren helemaal met wedstrijdschaak. Tegenwoordig bezoekt hij de toernooien alleen nog als toeschouwer.
Hoewel ik mij afvraag wie dit boek gaat kopen, heb ik mij er zeer mee vermaakt. Van der Sterren is geen hemelbestormer, maar iemand die zich met horten en stoten naar boven heeft gewerkt. Eigenlijk is hijzelf nog het meest verbaasd als hij succes heeft of een partij speelt die de toets der kritiek kan doorstaan. Soms lijkt het wel of Van der Sterren pas werkelijk op zijn praatstoel komt te zitten als hij over zijn mislukkingen schrijft, over zijn zeperds en de zetten die hij over het hoofd heeft gezien. Ik ken weinig schaakboeken, waarin zoveel verliespartijen van de auteur zelf zijn opgenomen.
Het Nederlandse schaakleven komt uitvoerig aan bod in dit boek. Vooral met Hans Ree heeft Van der Sterren menig partijtje uitgevochten, en altijd met wisselende kansen. Het volgende duel beschrijft hij als “een val in de hel”. Van der Sterren is dichtbij de winst als wordt afgebroken – dat gebeurde toen nog. Maar zijn analyses in de pauze slaan nergens op en zo verliest hij zelfs nog. Bedenk dat computers toen nog erg zwak waren. Ook in dit boek maakt Van der Sterren geen gebruik van schaakprogramma’s en dat maakt Zwart op Wit tot een aangenaam nostalgische autobiografie.
Ree-Van der Sterren (1984)
1. d2-d4 Pg8-f6 2. c2-c4 e7-e6 3. Pg1-f3 d7-d5 4. Lc1-g5 Lf8-e7 5. Pb1-c3 h7-h6 6. Lg5xf6 Le7xf6 7. e2-e3 O-O 8. Dd1-c2 b7-b6 9. O-O-O Pb8-c6 10. h2-h4 Lc8-b7 11. a2-a3 Pc6-e7 12. Lf1-e2 g7-g6 13. Kc1-b1 Lf6-g7 14. c4xd5 Pf6xd5 15. Pc3xd5 Dd8xd5 16. Pf3-e1 Dd5-a5 17. Le2-f3 Lb7xf3 18. Pe1xf3 c7-c5 19. d4-d5 e6xd5 20. Td1xd5 Ta8-d8 21. Th1-d1 Td8xd5 22. Td1xd5 Da5-b5 23. Kb1-a2 Tf8-c8 24. h4-h5 g6-g5 25. g2-g4 Lg7-f6 26. Td5-f5 Db5-c6 27. Pf3-d2 Tc8-d8 28. Pd2-e4 Dc6-e6+ 29. Ka2-b1 Lf6-g7 30. Pe4-d2 c5-c4! 31. Pd2xc4 Td8-c8 32. b2-b3 b6-b5 33. Tf5xb5 De6xg4 34. Tb5-d5 Dg4xh5 35. Dc2-f5 Tc8-b8 36. Kb1-c2 Dh5-e2+ 37. Td5-d2 De2-e1 38. Pc4-d6 Tb8-f8 39. Df5-d5 De1-a1 40. a3-a4 Lg7-c3 41. Td2-d1 Da1-b2+ 42. Kc2-d3 Lc3-b4
Na een spannende strijd met wederzijdse rokades was deze stelling op het bord gekomen. Wit kan zich verdedigen, maar Van der Sterren optimistisch.
43. Pd6-f5 Kg8-h7?
Te optimistisch. Na 43. … Tc8 44. Ke2 is de strijd in volle gang.
44. Dd5-e4 Tf8-d8+??
Uiteraard had hij heel wat sterker 44. … Db3x+ kunnen doen.
45. Pf5-d6+!
Totaal over het hoofd gezien. Het is in één klap uit.
45. Kh7-g8 46. De4xb4 Db2xf2 47. Db4-d4 Df2-f3 48. Kd3-c2 Td8-d7 49. Df3-e5
en zwart gaf op. De revanche kwam nog hetzelfde jaar in het Nederlands kampioenschap.
Van der Sterren-Ree (1984)
1. d2-d4 Pg8-f6 2. c2-c4 g7-g6 3. Pb1-c3 Lf8-g7 4. e2-e4 d7-d6 5. f2-f3 0-0 6. Lc1-e3 a7-a6 7. Dd1-d2 c7-c6 8. a2-a4 a6-a5 9. Lf1-d3 Pb8-a6 10. Ta1-d1 e7-e5 11. Pg1-e2 Pa6-b4 12. Ld3-b1 e5xd4 13. Pe2xd4 Dd8-e7 14. 0-0 Tf8-d8 15. Le3-g5 De7-c7??
Zwart stond al niet goed, maar dit is verschrikkelijk.
16. Dd2-f4! Dc7-e7 17. Df4-h4 Td8-e8 18. e4-e5!
Van der Sterren: “De grote afrekening begint”.
18. … d6xe5 19. Pc3-e4 e5xd4 20. Lg5xf6 De7-e6 21. Tf1-e1 Lc8-d7 22. Lf6xd4 Lg7xd4+ 23. Td1xd4 Kg8-g7 24. Te1-d1 Ld7-c8
Wat een beroerde stelling!
25. Kg1-h1 h7-h6 26. Pe4-d6 Te8-f8 27. Te1-d1 De6-d7 28. Te1-e7 g6-g5 29. Df4-e4
en zwart gaf op.
Van der Sterren: “O zoetste aller wraken!”.
Van der Sterren-Gelfand (1989)
1. Pg1-f3 Pg8-f6 2. c2-c4 g7-g6 3. Pb1-c3 Lf8-g7 4. e2-e4 d7-d6 5. d2-d4 O-O 6. Lf1-e2 e7-e5 7. O-O Pb8-c6 8. d4-d5 Pc6-e7 9. Pf3-d2 a7-a5 10. a2-a3 Pf6-d7 11. Ta1-b1 f7-f5 12. b2-b4 Kg8-h8 13. f2-f3 f5-f4 14. c4-c5 a5xb4 15. a3xb4 d6xc5 16. b4xc5 Pd7xc5 17. Pd2-c4 b7-b6 18. Lc1-a3 Lc8-a6 19. Le3xc5 b6xc5 20. Dd1-c2 c7-c6 21. Pc4-b6 La6xe2 22. Pc3xe2 Ta8-b8 23. d5-d6?!
Mooi, maar Van der Sterren zag al bij het uitvoeren dat 23. Dc5x sterker was.
23. … Pe7-d5?
Na 23. … Dd6x 24. Tbd1 Pd5! 25. Pd5x cd5x 26. Td5x zal het wel remise worden.
24. e4xd5 Tb8xb6 25. Dc2xc5 Tb8xb1 26. Tf1xb1 c6xd5 27. Dc5xd5 e5-e4 28. f3xe4 Dd8-f6 29. Tb1-f1 Df6-e5?
Beter: 29. … Td8!
30. d6-d7 Tf8-d8 31. Tf1-c1! De5-b2 32. Kg1-h1?
Mogelijk was 32. Tc8 Db1+ 33. Kf2 Db6+ 34. Dc5!
32. … Lg7-f6?
Niet 32. … De2x 33. Dg5! en wit wint, maar 32. … f3! houdt zwart overeind.
33. Dd5-c6! g6-g5 34. Tc1-d1 Lf6-e5 35. Dc6-e6 Db2-b5 36. De6-e7 Db5-b8 37. De7xg5 Le5-g7 38. h2-h3 Db8-c7 39. Dg5-e7 Lg7-f8 40. De7–f6+ Lf8-g7 41. Df6-e6 h7-h6 42. De6-e8+ Kh8-h7 43. Pe2xf4 Dc7xf4 44. De7xd8 Lg7-e5 45. Dd8-e7+ Kh7-g6 46. De7xe5
en zwart gaf op. En dan te bedenken dat de zwartspeler binnenkort met Anand om de wereldtitel speelt.
Van der Sterren-Hübner (1993)
1. d2-d4 d7-d5 2. Pg1-f3 Pg8-f6 3. c2-c4 d5xc4 4. Pb1-c3 c7-c6 5. a2-a4 Lc8-f5 6. e2-e3 e7-e6 7. Lf1xc4 Lf8-b4 8. O-O Pb8-d7 9. Pf3-h4 Lf5-g6 10. h2-h3 Lg6-h5 11. Dd1-b3 a7-a5 12. Pc3-a2 Lb4-d6 13. Db3xb7 Ta8-b8 14. Db7-a6 Pf6-e4 15. g2-g3 Dd8-g5 16. Da6xc6 Pe4xg3 17. f2xg3
Niet slecht, maar 17. Pg2! was nog sterker.
17. … Dg5xg3+ 18. Dc6-g2 Dg3xh4 19. e3-e4 Ld6-g3 20. Lc4-b5 g7-g5 21. Pa2-c3 Th8-g8 22. Pc3-e2 Lg7-c7 23. Ta1-a3 g5-g4 24. Lc1-f4 Lc7xf4 25. Pe2xf4 Ke8-e7 26. Kg1-h2 Pd7-f6 27. e4-e5 g4-g3+ 28. Kh2-g1 Pf6-d7 29. Dg2-c6 Tg8-d8 30. Dc6-d6+ Ke7-e8 31. Pf4xe6 Dh4xh3 32. Pe6-g7 mat!
De slotstelling verdient een diagram. Misschien wel de belangrijkste overwinning uit de carrière van Paul van der Sterren.
Schaakrubriek Het Parool , 29 oktober 2011