De mythe van de Stradivarius doorgeprikt

Beweringen en bewijzen

Volgens het Amerikaanse tijdschrift PNAS is de mythe van de Stradivarius doorgeprikt. Het stond ook gisteren in deze krant. Het geluid van een klassieke viool uit de tijd van Stradivarius en Guarneri klinkt niet beter dan dat van moderne violen. Nieuw onderzoek heeft die uitkomst bevestigd.

Viool

Tien prijswinnende violisten kregen een blinddoek om en daarna een viool in de handen om op te spelen. Nieuw gebouwde violen werden “minstens zo vaak” uitgekozen als klassieke violen. Bij een eerder onderzoek in 2010 kwam een Stradivarius zelfs als slechtste uit de bus. Gelukkig voor de eigenaar is toen niet bekend gemaakt om welk instrument het ging, zodat hij bij verkoop zijn miljoenen kan blijven vragen.
De uitkomst is verbazingwekkend, omdat miljoenen muziekliefhebbers honderden jaren hebben geloofd dat de Stradivarius een eenzame bergtop is in de vioolbouw. Aan de andere kant is de uitkomst helemaal niet verbazingwekkend. Bijna alles wat gebouwd kan worden, is door de moderne technologie verbeterd, dus waarom zou dat niet gelden voor een viool? Als men een bobslee kan ontwerpen die een duizendste van een seconde sneller gaat, dan moet het toch ook mogelijk zijn een viool te bouwen die net iets mooier klinkt dan alle voorgaande violen.

Het addertje onder het gras zit het natuurlijk in het begrip “mooi”, dat minder meetbaar is dan “snel”.  Over niets kun je zo naar hartenlust twisten als over smaak. Ondanks de uitkomsten van het onderzoek denkt beroepsvioliste Cecilia Benardini toch dat haar oude violen “een soort extra ziel” hebben. Ze voelt het en wie zal haar tegenspreken?

 

Wijnproeven

Ik heb iemand gekend die een bedrijf leidde, dat zich had ingekocht bij een groot champagnehuis in Noord-Frankrijk. Een keer per jaar ging hij erheen om deel te nemen aan een grote wijnproeverij. Maar tot zijn teleurstelling proefde hij de verschillen niet, die hem door de sommeliers werden voorgehouden. Om hem heen werd driftig meegeknikt, maar hij kreeg het gevoel dat hij verkeerde in een wereld van een keizer zonder kleren. Sindsdien dronk hij nooit meer dure wijnen. Wel kon hij met smaak vertellen over dat onderzoek, waarbij men de ene fles wijn los in de achterbak van een auto gooide en er een jaar lang mee door Frankrijk hobbelde. De andere fles daarentegen werd liefdevol verzorgd en precies op de juiste temperatuur bewaard. Vervolgens werd de ene wijn zonder plichtplegingen geopend, terwijl de andere geheel volgens de voorschriften van
de wijnencyclopedie werd gedecanteerd. Bij een blinddoektest proefden de kenners het ververschil niet.

Zo’n test is de grote angst voor alle smaakhandelaren. Toen Frénk van der Linden tijdens een interview met Heineken-baas Karel Vuursteen een kleine biersmaaktest wilde doen, wist die niet hoe snel hij zich uit de voeten moest maken. Toch blijft vooral het wijn drinken met mythes omgeven. Rode wijn drinken is goed voor het hart. Een mens wordt creatiever bij het drinken van één of twee glazen wijn, seks en een enkel glaasje gaan trouwens heel goed samen, sociale wijndrinkers zijn gelukkiger – je kunt het allemaal vinden op internet.

Elke zichzelf respecterende krant heeft tegenwoordig een wijnkenner in dienst, die je precies vertelt waar je topwijnen kunt kopen onder een tientje. Er hangt een hele cultuur rond “het betrouwbare wijnadvies”. Sinds enige tijd handelen kranten zelf in wijnen om hun lezers in hun gevoel te bevestigen dat de ware genieter middenin het leven staat. Zo snijdt het mes – er hoort ook een stukje Franse kaas bij! – aan twee kanten. Terwijl de sigarettenlobby zo af en toe nog onder vuur ligt, zo weet de wijnlobby zich met het grootste gemak te handhaven. Met dank aan Frankrijk en aan onze gebrekkige smaakpupillen.

In 1917 schreef Sigmund Freud een essay met de titel Die Zukunft einer Illusion. Freud heeft daarbij vooral de religie op het oog, maar wat hij schrijft gaat ook op voor onze behoefte om, tegen beter weten in, aan allerlei mythes vast te houden. Ons brein lijkt die illusies nodig te hebben, al was het alleen maar om het leven dragelijk te maken. Wanneer wij via onze zintuigen niet meer kunnen genieten, waarom leven wij dan nog? Een mens kan dan net zo goed dood zijn. Voor wie het lichaam uitsluitend beschouwt als een machine die voedsel verteert tot stront, is er op den duur geen lol meer aan. Ons lichaam is ook een machine die illusies genereert. We weten alleen nog niet hoe dat werkt.

de Volkskrant, 9 april 2014