De stropdas

Chinese brieven

Beste Rik,
In de krant las ik dat Wolters Kluwer als eerste buitenlands bedrijf een boekhandel in China gaat openen. Kluwer heeft een vergunning gekregen om direct aan klanten te leveren, dus zonder tussenkomst van Chinese instanties. In oktober wordt de eerste winkel in Peking geopend.
Kluwer gaat samenwerken met China Law Press, een kleine uitgeverij die binnenkort vast heel groot zal zijn. Het zou voornamelijk gaan om boeken over belastingzaken en wetgeving, zowel in het Engels als in het Mandarijns, maar ik neem toch aan dat ze ook boeken gaan importeren om weer in hun winkels te verkopen. Dat importeren van boeken doe jij ook voor de bibliotheek die je in Fuzhou aan het opzetten bent.

Als je terugkijkt op je eigen ervaringen, heb je dan enig idee voor welke problemen Kluwer zal komen te staan? Kijkt een een censor mee en hoe moet ik me dat voorstellen? Bovendien kan ik mij ook nauwelijks indenken dat een gerenommeerd bedrijf als Kluwer een loopje gaat nemen met auteursrechten en copyrights, dus ik vraag me af of China in de toekomst verdragen dienaangaande gaat ondertekenen en naleven. Het zou natuurlijk geweldig zijn als dr. Cees Nooteboom in de toekomst een toer door het enorme Chinese taalgebied kan maken om de vertalingen van zijn boeken te promoten en voor te lezen. Zie jij dat er binnenkort van komen?

Volgens een ander bericht, uit de New York Times, krijgen scholieren uit Shanghai het komend jaar heel anders geschiedenisles. In plaats van de gebruikelijke lessen over de dynastieën en de communistische revoluties komen er lessen over economie, technologie en globalisering. In de nieuwe boeken is Bill Gates belangrijker dan Mao, die maar één keer wordt genoemd. Ook aan Wall Street, ooit een vermaledijd centrum waar beleggers bij grote koersdalingen uit de ramen sprongen, wordt veel aandacht besteed. Maar dat is nog niet alles, Rik. Er komt een aparte les over de geschiedenis van de stropdas!

Eerlijk gezegd is dat wel het laatste wat ik had verwacht. Voor mij persoonlijk is de stropdas iets dat je verplicht draagt op doorgaans saaie bijeenkomsten. Ik zou hem nog het meest willen vergelijken met de vlecht, die Chinezen verplicht moest dragen van de Engelsen. Of vergis ik mij? Voor mij geeft de das alleen maar je tegenstanders de gelegenheid om je zonder omhaal op te hangen en ik heb mij er dan ook altijd over verbaasd dat de schrijver Willem Frederik Hermans nooit zonder stropdas de straat op ging.

Op internet vond ik dat das terug te voeren is op het woord krawatte, dat weer afstamt van Kroaat. Het waren Kroatische huursoldaten die rond 1630 voor het eerst die rare dassen droegen om hun nek. Sindsdien heeft de stropdas een ware triomftocht doorgemaakt. In een warenhuis in Peking heb ik een hele mooi van zijden gekocht.
Hartelijke groet, Max

Antwoord:

Beste Max,

Ja, iedereen dacht dat die stropdas door de Kroaten was uitgevonden. Die zijn daar trouwens niet weinig trots op. Kijk maar op de website www.croata.hr, “from the homeland of the first necktie!”.
Maar wat blijkt nu? De stropdas komt oorspronkelijk uit China! De 7.500 terracotta soldaten uit het graf van de eerste Chinese Keizer (259-210 voor onze jaartelling) hebben bijna allemaal een sierlijk dasje om, dat over hun maliekolder hangt. Waarschijnlijk alleen voor de deftigheid. Dat moet nu aan de Chinese scholieren onderwezen worden.

Terra cotta soldaten.jpg

Verder zijn die soldaten stuk voor stuk mannetjesputters die keurig in het gelid staan om op het eerste bevel de vijand te gaan vernietigen. In het keizerrijk van Qin heerste strenge discipline; alles ging er volgens de wet. De keizer wild geen gezeur meer over medemenselijkheid, vergeving, en dergelijke. De Confucianistische boeken werden verbrand en vervolgens liet hij de ook de geleerden zelf levend begraven. Iedereen werd geacht die boeken te vergeten en zijn keizerlijk wetboek te bestuderen.

Het kan niet toevallig zijn dat je juist nu over Kluwer schreef. Ik wil deze zeer respectabele firma natuurlijk niet met de grote tiran van het oude China vergelijken, maar toch hebben ze allebei iets met wetboeken. Het Kluwer-verhaal begint in 1882 met de uitgeverij Samson, die aan de behoefte aan gedrukte wetteksten en wetscommentaren ging voldoen. Nu gaat Kluwer dat mooie werk, dat in Nederland al zoveel goede vruchten heeft afgeworpen, in China voortzetten.
Wat Nederlandse auteurs betreft die in China hun boeken promoten: dat is al in volle gang. Niemand minder dan prof.dr. Mineke Schipper was onlangs in Peking om daar haar nieuwe bundel van vijftienduizend spreekwoorden over vrouwen te introduceren. Volgens haarzelf was het publiek uiterst geboeid. Wat zal dat dan zijn als dr. Cees Nooteboom hier uit zijn werk komt voorlezen!

Of je bij zo’n gelegenheid een stropdas om wilt doen, hangt van jezelf af. Wat is een das? Een stukje gedrapeerde stof, een overblijfsel uit de tijd dat vrije mensen lange gedrapeerde mantels en toga’s droegen, in plaats van die beklemmend genaaide en geknoopte kleren van nu. Een restje vrijheid dat wappert als je hard loopt en in de soep gaat hangen als je niet oppast. Maar nu zijn er nog maar weinig mensen die begrip hebben van dassen. We weten het niet meer, en dat schaadt dan weer ons zelfvertrouwen. Dat was ook het probleem van Hermans. Zoals veel van onze intellectuelen had hij moeite met zichzelf en vooral met het feit dat hij Nederlander was. Voor alle zekerheid deed hij dan maar een das aan, in de stille hoop dat hij in Parijs voor een Kroaat kon doorgaan.
De volgende keer over de vlecht en import van boeken.

Heel veel goeds, je Rik