De zaak Tibet

Chinese brieven

Beste Rik,

Je hebt nogal wat negatieve reacties binnen gekregen naar aanleiding van je opmerking over “Tibetaanse fanatiekelingen” die met gevaarlijk voor eigen leven per se naar de Dalai Lama aan de andere kant van de grens willen. Een lezer meldt “met verbijstering” kennis te hebben genomen van je standpunt en een ander vindt jouw kwalificatie van “Tibetanen die hun land ontvluchtten om te ontsnappen aan de stelselmatige onderdrukking van China” ronduit “schandalig”.

Tibet is een heikel punt en ik had die opwinding wel verwacht. Allereerst is er de Dalai Lama. Zoals alle spirituele leiders uit het oosten is hij erg populair in het westen. Een tijdje terug gaf hij in het Stedelijk een receptie, waarop tout Amsterdam aanwezig was. De huidige Dalai Lama straalt geweldloosheid uit, vriendelijkheid en zeker ook standvastigheid. Dat is allemaal erg sympathiek, maar of hij ook een wijs mens is, zou ik niet durven zeggen.

Er is een gezelschapspelletje waarbij de vraag luidt: wat zou je doen als je de minister-president was, de paus, president Bush, Pieter Broertjes, Anders Moberg, Beatrix of Fidel Castro? Ik zou altijd antwoorden “onmiddellijk aftreden!”, eenvoudig omdat ik zulke verantwoordelijkheden niet dragen kan.

Wat zou ik doen als ik de Daila Lama was?

Het moet toch iets vreemds zijn wanneer je als kind wordt uitgezocht om geestelijk (en politiek) leider van een land te worden. Een vrije wil word je eigenlijk al na je geboorte ontnomen, want het lijkt me geen eenvoudige opgave om zo’n situatie op een gegeven moment op te staan en te zeggen: “Ik ben de Dalai Lama niet, houd op met in mij te geloven!”.
Alleen Khrishnamurti heeft ooit zoiets gedaan.

Bij de Daila Lama heeft het er tenslotte toe geleid dat mensen hun leven wagen om bij hem in de buurt te komen. Of hij zijn volgelingen afraadt zoiets te doen, is mij onbekend. Maar ik neem aan dat jouw fanatieke Tibetanen ook vluchten, omdat zij de Chinese knechting niet kunnen accepteren. Hoe erg is die? En in hoeverre is de Chinese claim juist dat Tibet altijd een deel van China is geweest? Ik houd niet van historische claims die ver teruggaan, want op die manier wordt bij staten en mensen het idee bestendigt dat zij het recht hebben op een of ander beloofd land.

Wat is er eigenlijk tegen een Tibet voor de Tibetanen?

Volgens de correspondent van deze krant, die onlangs Tibet bezocht, is er ook nog de zogenaamde Panchen Lama, de beoogde opvolger van de huidige Dalai Lama, een jongen van zestien nog, die wordt voorbereid om als een soort zetbaas van Peking in het zadel te worden gezet. Volgens de correspondent hebben de meeste Tibetanen de hoop op een vrije staat inmiddels opgegeven, of wordt zoiets alleen maar uit angst gezegd?

Met hartelijke groet, Max

Antwoord:

Beste Max,

De Dalai Lama is zeer zeker een van de grootste – zo niet de grootste – geestelijke leiders van onze tijd. Ik heb zelf in 1976 de eer gehad hem te ontmoetten in het stadhuis van Parijs, toen Chirac hem daar ontving. Als een ding zeker is, dan is het wel dat de Dalai Lama zijn landgenoten niet aanspoort om illegaal de grens naar Nepal te passeren om bij hem in India te komen. In tegendeel. Het boeddhisme, en de Dalai Lama, zijn tegen alle geweld en fanatisme. Steeds zoekend naar wederzijds begrip, had de Dalai Lama ook een goede verstandhouding met Mao Zedong. Volgens het boeddhisme is je opofferen om anderen te redden soms geoorloofd. Je leven, en dat van je familieleden, op het spel te zetten omdat je beslist naar Dharamsala wil, druist daarentegen in tegen alles waar het boeddhisme voor staat.

Mao en Dalai Lama en Panchen Lama.jpg
(Panchen Lama, Mao en Dalai Lama)

Ik ben Tibet zeer toegedaan en me bewust van al het leed dat daar is geschied. Maar het is niet mogelijk om Tibet ten opzichte van het traditionele China te beschouwen als een “ander land”. Tibet was wel degelijk een deel van het Chinese keizerrijk. Niet alleen was het daar sinds 1400 een integraal deel van, maar al eerder gedurende de Yuan dynastie (1271-1368) golden de Tibetanen als medewerkers van de Mongolen die in die tijd de hegemonie over Han Chinezen uitoefenden.

De Tibetaanse kwestie is opgekomen aan het einde van de 19e eeuw als gevolg van het Engelse kolonialisme. Op een goed moment proclameerde het perfide Albion een soort protectoraat over Tibet, iets waar de zwakke Chinese regering toen niets tegen kon doen.

Na het uitroepen van de Chinese republiek in 1912 hebben de Tibetanen, de geestelijke leiders zowel als de Tibetaanse adel, steeds vrijwillig deelgenomen aan de regering van China, maar omdat China onder de warlords min of meer uiteenviel, is het niet tot werkelijke politieke integratie gekomen.

Tijdens de burgeroorlog die aan de communistische zege van 1949 voorafging, werden overal in China autonomiebewegingen door de CIA gesteund en bewapend. Dat was ook het geval was bij de Tibetaanse onafhankelijkheidsbeweging, die ongetwijfeld gelijk had met het argument dat historisch China wel suzereiniteit had over Tibet maar geen soevereiniteit, en dat Tibet daarom recht had op autonomie. Maar aan de andere kant is het begrijpelijk dat de republiek van 1949 niet een door de Amerikanen bewapende beweging in Tibet kon accepteren, en wilde ingrijpen. Als ik kijk naar al die territoriale brandhaarden in het Verre Oosten, dan zie ik dat ze vrijwel allemaal erfenissen zijn van het Westerse imperialisme. En daar lig ik nou wel eens een nacht over wakker.

Volgende week over de Panchen Lama.

Hartelijke groet, je Rik