Dalai Lama en zijn fan Miss Tibet

Chinese brieven

Beste Rik,

Weer veel reacties over Tibet. Helaas ben ik er nooit geweest. Het is een land dat zeer tot de verbeelding spreekt, want ik hoor er nooit anders over spreken dan met sympathie.

Maar eerst iets anders.

Het is natuurlijk prachtig dat de wereld zich tegenwoordig openbaart voor iedere avontuurlijke geest. Waar Marco Polo een half leven voor nodig had, bereiken wij met een eenvoudig vliegticket, een hotelkamer en een gids.

Over globalisering hoor je mij niet klagen, maar er kleeft wel een nadeel aan. Ik wil hier niet de ouwe zak uithangen, maar ik herinner mij nog dat bij Brasschaat een slagboom stond opgesteld en een douanehuisje. Als kind zat ik met mijn zusje achterin de auto als wij de grens naderden. We kregen nauwkeurige instructies: vriendelijk kijken en vooral niet beginnen over die slof sigaretten die onder de stoel was weggestopt. Het had altijd iets spannends en het gaf een aangenaam “buitenlandgevoel”.

Miss Tibet2.jpg
(Miss Tibet-verkiezingen)
Inderdaad werden de mensen en hun gewoonten steeds gekker naarmate je verder van Nederland verwijderd raakte. Nog voel ik de afkeer toen ons gezin voor het eerst werd geconfronteerd met Franse schimmelkaas. Dat mensen zoiets smerigs konden eten! Wij kregen het geserveerd in restaurant, en wij wilden niet tonen dat wij het niet lustten. Mijn moeder heeft de kaas stiekem in een servet gewikkeld, is op kousenvoeten naar de wc gegaan en heeft het doorgespoeld.Toch waren mijn ouders niet kleinburgerlijk.

In Nederland is Franse kaas, na Spaanse sherry, ingeburgerd geraakt door Albert Heijn. Uitstekend zou je zeggen, maar nu kan overal in Europa precies dezelfde camembert – merk President – kopen. Als gewone toerist eet je in Amsterdam niet veel anders dan in Praag of Parijs. Ik kom erop, omdat het schokkende bericht ons bereikte dat de Amerikaanse koffieketen Starbucks maar liefst twintig duizend cafés wil gaan openen in China.

Koffie in het theeland China!

Koffie in het land waar thee een ceremonieel is, een levensgewoonte en wat niet al. Je hebt daar theewinkels, zoals wij kaaswinkels hebben. Straks ga je me nog vertellen dat de Chinezen ook kaas gaan eten. Ik heb altijd begrepen dat Chinezen een afkeer hebben van zuivelproducten en dat zij vinden dat wij, kaaseters en melkdrinkers, stinken.
Ik las trouwens ook dat Chinezen inmiddels behoren tot de belangrijkste importeurs van Franse topwijnen. De Chinese miljonairs schijnen de prijzen van de grote Bourgognes en Bordeaux tot enorme hoogten op te stuwen. Voor flesje Cheval Blanc wordt zo een inkoopsprijs van zeshonderd euro neergeteld, en dat gaat met dozen tegelijk. Naast Laftitte-Rotschild heb je nu ook het in Frankrijk gebottelde Zhang-Lafitte. Veel van die wijnen moeten vijftien jaar liggen eer ze op dronk te zijn. Ik heb het gevoel dat de wereld er dan heel anders uitziet, maar misschien nog meer hetzelfde.


Antwoord:

Beste Max,

Mijn eerste reis ging naar België. Het was 1947 en bij Roosendaal moest je uit de trein om je bagage laten inspecteren. Ik ondervond Gent en de Gentenaren als een exotische ervaring. Vandaag moet je veel verder om dat nog te voelen. Ik woon in Fuzhou, en als er niet overal opschriften in het Chinees waren, dan kon je je net zo goed in Amerika wanen. Mijn Chinese vrienden vatten dat op als een compliment. Je kunt hier nu ook camembert krijgen, van hetzelfde merk – en koffie. Niemand houdt ervan, maar het is modern.

Tibet is nog een van die plekken waar alles anders is. De gigantische bergen, de wijde hoogvlakten, de deels nog nomadische bevolking, het Boeddhisme en de inheemse Bon religie maken dat het land erg tot de verbeelding spreekt.
De Tibetanen houden vast aan hun tradities. Onlangs deed Dalai Lama nog een beroep op Kentucky Fried Chicken om Tibet te sparen. Boeddhisten zijn tenslotte vegetariërs. De Dalai Lama zelf is een reïncarnatie van de meedogende Boddhisattva Avalokitesvara. Als hij sterft moet zijn collega Panchen Lama, die een wedergeboorte is van de Boddhisattva Amitabha, gaan zoeken in welke kind de Dalai Lama zich nu heeft gereïncarneerd.

Als de Panchen Lama gestorven is, moet de Dalai Lama een nieuwe aanwijzen. Het is een leuk systeem, dat wij in het Westen ook wel eens mogen proberen als we een nieuwe president of minister-president nodig hebben. Want deze grote lamas zijn natuurlijk ook belangrijke politieke figuren. Daarom moesten ze ook altijd door de keizer van China worden goedgekeurd. Toen in 1989 de tiende Panchen Lama plotseling stierf, wees de huidige Dalai Lama in 1995 als zijn reincarnatie een jongen aan, genaamd Gedhun Choekyi Nyima. De Chinese autoriteiten waren het daar principieel mee oneens, en benoemden een ander kind tot opvolger – Gyancain Norbu. De door de Dalai Lama aangewezen jongen werd in bewaring genomen.

Miss Tibet.jpg

Iemand die zich het lot van deze jongen aantrekt is de, in 2004 tot Miss Tibet gekroonde studente Tashi Yangchen, een verkiezing die in India werd gehouden. Die schoonheidswedstrijd werd trouwens nogal bekritiseerd. Het rondlopen in badpakken, zo liet de entourage van de Dalai Lama weten, druiste in tegen de Tibetaanse zeden. Verder werd het betreurd dat er geen Mister Tibet schoonheidswedstrijd was, want volgens het Boeddhisme is de man ver verheven boven de vrouw. Alleen mannen kunnen het Nirvana binnengaan.

We zien wel vaker dat politieke bewegingen die grote inspanningen hun land onafhankelijk en vrij hebben gemaakt, met de emancipatie van vrouwen nog moeten beginnen. Hopelijk is de Dalai Lama daar nu al mee bezig. Want ik zou het best aardig vinden als Tashi Yangchen of haar dochter zijn opvolger zou worden.

Hartelijke groet, Rik

de Volkskrant, 6 november 2006