Luisteren naar Bobby Fischer is geen pretje

Schaken

Bijna 45 minuten geluisterd naar de stem van Bobby Fischer, en het was geen pretje. Fischer, die nu een jaar op IJsland woont, werd geïnterviewd door het radiostation Utvarp Saga. Je hoort een schorre stem, erg Amerikaans, maar niet zo opgewonden als in eerdere vraaggesprekken. Op internet zag ik een foto van de inmiddels 63-jarige Fischer, genomen in de radiostudio: een oude man met grijs vlasbaardje.

Hij heeft een blauw spijkeroverhemd aan en draagt een baseballpet of zonneklap op het hoofd. Hij balt een vuist. Steeds meer begint hij te lijken op de boze buurman uit Ja zuster, nee zuster.
Bobby Fischer.jpg
Het hele interview is onder meer te beluisteren op www.chessbase.com. Hulde voor degene die in staat is het 43 minuten vol te houden, want Fischer berijdt weer eens zijn oude stokpaardjes. Hij gaat te keer tegen de Sovjet-Unie, tegen de joden die naar wereldheerschappij streven en tegen “de terroristen” van de regering Bush. Aan het slot prijst Fischer nog even het regiem in Noord-Korea. Het meest interessante deel is waar Fischer spreekt over de oude schaakmeesters en getuigt van zijn bewondering voor Capablanca.

Maar het grootste deel van het interview sprak Fischer over zijn sores met de Zwitserse bank UBS. Bobby is er zeer verbolgen over dat de UBS zijn rekening heeft opgeheven en de 2,4 miljoen dollar die daar op stond, heeft overgemaakt naar IJsland. De voormalige wereldkampioen vermoedt dat de Amerikanen – Fischer staat in de VS nog steeds op een zwarte lijst – daar achter zitten, en hij zal daar wel gelijk in hebben. Ongetwijfeld vreest Fischer dat het voor de Amerikaanse regering makkelijker is beslag te leggen op zijn vermogen als dat buiten Zwitserland verkeert.
In zekere zin zit Fischer op IJsland gevangen en bij het verlaten van dat land zal hij er altijd verdacht op moeten zijn niet gearresteerd te worden door de lange arm van Uncle Sam. Fischer kan zelfs niet naar Mainz, waar het schaakfestival Chess960 een jaarlijkse traditie lijkt te worden. Chess960 is de variant die Fischer in 1996 ontwikkelde en die ook wel Fischer’s Random Chess of Fullchess wordt genoemd. In Fischers variant is de plaats van de stukken niet van te voren vastgelegd, maar wordt per partij bepaald. Er zijn in het totaal 960 verschillende beginstellingen mogelijk.

Volgens Fischer was deze ingreep nodig, omdat de theorie inmiddels zo ver is ontwikkeld dat de schaker nauwelijks nog zijn eigen creativiteit hoeft aan te spreken. “Het oude schaak is te beperkt”, heeft Fischer gezegd, “stel je eens een kaartspel voor, black jack bijvoorbeeld, waarbij de dealer je elke keer dezelfde hand geeft. Wat is daar nou aan?”.

Die vergelijking gaat nogal mank, maar dat neemt niet weg dat het Chess960 zich een zekere populariteit heeft verworven. Het Chess960 van 2006 was zelfs een media-event met rockmusici, soapsterren en beroemde fotomodellen. Bij die laatste categorie hoort inmiddels ook de Australische Arianne Caolli, die tijdens de Schaakolympiade in Turijn opzien baarde, omdat er om haar werd gevochten. Na het incident werd de Britse grootmeester Gormally door zijn teamcaptain onmiddellijk naar huis gestuurd. Momenteel is Arianne de vriendin van Levon Aronian, de schaaknummer drie van de wereld. In Mainz werd zij vergezeld door eigen televisieploeg, zo lees ik in het blad Computerschaak.

De aanwezigheid van zijn vriendin deed Aronian overigens goed in Mainz. De Armeniër won met 5-3 een tweekamp Chess960 van Anand. Voor de computers vormt deze schaakvariant geen speciaal probleem. In de exhibitiepartijen waren topgrootmeesters kansloos tegen de computers. De arme Radjabov werd twee maal tegen Shredder weggetikt en Svidler wist tegen het programma Spike één van de twee partijen remise te maken.

Radjabov-Shredder (La1, Tb1, Kc1, Dd1, Te1, Lf1, Pg1, Ph1).

Diagram1Radjabov-Shredder.jpg

1. Pg1-f3 e7-e5 2. e2-e4 b7-b5 3. c2-c4 Pg8-f6 4. Dd1-c2 b5xc4 5. Lf1xc4 Tb8-b6 6. b2-b3 d7-d5 (Het is even kijken, maar dit pionoffer is al meteen een harde klap voor wit.) 7. e4xd5 La8xd5 8. Pf3xe5 Lf8-a3+ 9. La1-b2 Ld5xc4 10. Dc2xc4 Ph6-g6 11. d2-d4 La3-b4 12. Te1-d1 Pf6-e4 13. Kc1-c2 Pe4-d2 14. Pe5xf7 Pd2xc4 15. Pf7xd8 Te8-e2+ 16. Kc2-d3 Pg6-f4+! en opgegeven, want 17. Kc4x Tc2+ loopt mat.

Svidler-Spike (Zelfde beginstelling als in de vorige partij.)
1. d2-d4 b7-b5 2. Pg1-f3 La8xf3 3. e2xf3 e7-e6 4. Dd1-d2 Ph8-g6 5. 0-0-0?! (Voor rokeren zijn speciale regels. Hier springt de koning naar c1 en gaat de toren naar d1.) 5. … c7-c6 6. Kc1-b1 Pg8-f6 7. Ph1-g3 Pf6-d5 8. Pg3-e4 Lf8-b4 9. c2-c3 Lb4-e7 10. g2-g3 Dd8-b6 11. Td1-c1 0-0 (En nu gaat de koning naar g8 en de toren naar f8.) 12. h2-h4 Pg6-h8 13. b2-b3 a7-a5 14. h4-h5 a5-a4 15. b3-b4 a4-a3 16. f3-f4 f7-f5 17. Pe4-c5 Db6-a7 18. Lf1-d3 Ph8-f7 19. Dd2-e2 Le7xc5 20. d4xc5 Da7-a8 21. Ld3-c2 Da8-b7 22. Lc2-b3 Kg8-h8 23. De2-f3 Pf7-h6 24. Df3-e2 Db7-c8 25. Tc1-d1 Ph6-g4 26. f2-f3 Pg4-h6 27. Kb1-c1 Dc8-b7 28. De2-d3 Tf8-f7 29. Kc1-d2 Ph6-g8 30. Kd2-e2 h7-h6 31. Ke2-f2 Pg8-f6 32. Te1-h1 Tf7-f8 33. Dd3-d2 Db7-a7 34. Dd2-d4 Tb8-b7 35. Lb3-c2 Da7-b8 (Svidler gaat alle schepen achter zich verbranden.) 36. Td1-b1 Db8-e8 37. c3-c4?!

Diagram2Svidler-Spike.jpg

(Ja, hier zal het van moeten komen, maar de computer laat zich natuurlijk niet wegspelen.) 37. … b5xc4 38. Dd4xc4 De8-b8! 39. La1-e5 Tb7xb4! 40. Tb1xb4 Db7xb4 41. Dc4xb4 Pd5xb4 42. Lc2-b3 Tf8-a8 43. Th1-d1 Pb4-a6! 44. Le5-d4 Pf6xh5 45. Lb3-c4 Ta8-a7 46. Td1-b1 Pa6-c7 47. Ld4-e5 Pc7-d5 48. Tb1-b8+ Kh8-h7 49. Lc4-b3 Ph5-f6 50. g3-g4 f5xg4 51. Lb3-c2+ g7-g6 52. Lc2-e4 g4xf3 53. Le4xf3 Kh7-g7 en door wit opgegeven.

Svidler-Aronian (La1, Pb1, Tc1, Kd1, Te1, Lf1, Pg1, Da1).

Diagram3Svidler-Aronian.jpg

1. b2-b3 b7-b6 2. e2-e4 e7-e5 3. Pg1-f3 f7-f6 4. Lf1-c4 Lf8-c5 5. Dh1-f1 Pg8-e7 6. 0-0-0 (Verwissel de koning en Tc1 van plaats.) 6. … Pb8-c6 7. Lc4-a6 Tc8-b8 8. La6-c4 Dh8-f8 9. Pb1-c3 Pc6-d4 10. Pf3xd4 Lc5xd4 11. Kc1-b1 Pe7-c8 12. f2-f4 Pc8-d6 13. Lc4-d3 b6-b5 14. Pc3xb5 Pd6xb5 15. Ld3xb5 Ld4xa1 16. Kb1xa1 e5xf4 17. Df1-d3 Df8-d6 18. Dd3xd6 c7xd6 19. Lc4-d3 f6-f5 20. e4xf5 La8xg2 21. Te1-g1 f4-f3 22. Ld3-f1 0-0?! (En nu met de koning op g8 en de toren op f8) 23. Lf1xg2 f3xg2 24. Tg1xg2 Tf8xf5 25. Tg2-g4 Kg8-f7 26. Ka1-b2 g7-g5 27. Tg4-d4 Tb8-b6 28. h2-h4 h7-h6 29. h4xg5 h6xg5 30. Td1-h1 Kf7-g7 31. c2-c4 d6-d5 32. c4-c5 Tb6-c6 33. b3-b4 d7-d6 34. c5xd6 Tc6xd6 35. a2-a4 a7-a6 36. Kb2-c3 Td6-b6 37. b4-b5 a6xb5 38. a4-a5 Tb6-c6+ 39. Kc3-b4 Tc6-c4+ 40. Td4xc4 b5xc4 41. a5-a6 Tf5-f8 42. Kb4-c5 Kg7-g6 43. a6-a7 g5-g4 44. Kc5xd5 Tf8-a8 45. Th1-a1 g4-g3 46. Kd5-c6 Kg6-f5 47. Kc6-b7 Ta8xa7 48. Ta1xa7 Kf5-e4 49. Ta7-a3! Ke4-f4 50. Ta3-c3 en zwart gaf op wegens 50. … g2 51. Tc1 Kf3 52. Kc5 en zwart komt in alle varianten te laat.

Het Parool, 11 november 2006