Beste Rik,
Je hebt me eens verteld dat je belangstelling voor het Verre Oosten is gewekt, toen je op je zeventiende van je moeder een boek kreeg over Japanse prenten. Of er ook erotische prenten in stonden, weet ik niet, maar ik kan mij goed voorstellen dat een jongen van zeventien gegrepen raakt door expliciete voorstellingen, waarbij geslachtsdelen van kolossale omvang de eerste viool spelen. Maar aan de andere kant wil ik je niet onderschatten en is je interesse puur cultureel geweest.
Niettemin wil ik het over erotiek en seks hebben, waarbij ik voor het gemak maar even van Japan naar China spring.
Voor een buitenstaander is China op het oog een tamelijk puriteins land. Mogelijk komt dat voort uit het communisme, dat altijd een kleinburgerlijk seksuele moraal voorstond, zodra het aan de macht kwam. Lange tijd was de officiële lijn van Peking dat bijvoorbeeld homoseksualiteit in China helemaal niet voorkwam en derhalve ook niet verboden hoefde te worden. Die ontkenning was op den duur natuurlijk niet vol te houden. Onlangs las ik dat er nu in China gay-bars zijn, maar dat die het erg moeilijk hebben.
De houding ten opzichte van prostitutie is ook zoiets.
Toen Fidel Castro op Cuba aan de macht kwam, was zijn eerste daad het opheffen van de bordelen als de gehate symbolen van Amerikaanse uitbuiting. Prostitutie bestond officieel niet meer. Maar toen ik in de jaren zeventig Cuba bezocht, liep ik nauwelijks een kwartiertje over straat of ik werd al aangesproken. Er is veel hypocrisie in de wereld. Een vriend van mij heeft buiten Praag een villa gekocht – met zwembad en tennisbaan – die vroeger dienst deed als het bordeel van de Tsjechische communistische partij. Bijna in elke kamer zijn douches met twee douchekoppen.
In mijn hotel in Peking werd ik ’s avonds gebeld door een lieftallige vrouwenstem, die vroeg of ik geïnteresseerd was in massage. Ik wist niet hoe ik dat op moest vatten. Ging het om echte massage, of was seks de bedoeling, of allebei? In de lobby van de grote hotels in China zitten meisjes tamelijk zedig te wachten op klandizie. Ze zien er niet zo uitdagend uit als bij ons, maar hun werkzaamheden lijken mij niet verschillend van wat wij kennen.
Speelt de staat in deze kwestie nog een rol, of wordt het helemaal aan de hotels overgelaten? Ik herinner mij dat aids aanvankelijk ook door de Chinese regering als niet-bestaand werd gebagatelliseerd, een standpunt dat men eveneens heeft losgelaten.
Prostitutie lijkt nu wereldwijd erkend te zijn als een onoplosbaar probleem, maar wist je dat de PvdA in Amsterdam het liefst de Wallen zou willen opheffen. Een nobel streven, dat niet gaat lukken.
Met hartelijke groet, Max.
Antwoord:
Beste Max,
In het boek over Japanse prenten dat ik van mijn moeder kreeg werden de erotische “shunga” nauwelijks genoemd en nog minder afgebeeld. In de Amsterdamse Spiegelstraat werden zulke plaatjes destijds ook niet aan scholieren verkocht. Pas later, in Parijs, werd ik door een medestudente aan de Ecole du Louvre met deze kunst bekend gemaakt.
China is Japan niet en de Chinese erotische kunst is heel anders dan de Japanse. De Chinese is liefelijker, vol humor, zonder agressiviteit. Ik hoef hier niet de lofzang zingen over de Chinese seksualiteit, want dat heeft Robert van Gulik – ja, de schrijver van die boekjes over rechter Tie – al gedaan. Zijn Sexual Life in Ancient China (1961) geeft een sympathiek beeld van de Taoïstische tradities op seksueel gebied. Voor taoïsten is de gemeenschap van yin en yang niet alleen heilig, maar bovendien goed voor de gezondheid. Helaas heb je ook Confucianisten. Die moeten niets hebben van deze vrijheid- blijheid, maar houden vast aan een strakke patriarchale moraal, waarin alle seks die niet uitsluitend gericht is op het verwekken van mannelijk kroost ten enen male als verwerpelijk wordt beschouwd.
De ironie van het lot wil dat ik nu aan Chinese universiteit ben verbonden, waar deze confucianistische zedenleer nog helemaal aan de orde is. Wel is men tegenwoordig wat soepeler over relaties tussen jongens- en meisjesstudenten. Paartjes mogen hand in hand over de campus lopen, iets waarvoor ze voordien onmiddellijk werden weggestuurd. Wat docenten betreft: daar blijft alles bij het oude. Ieder persoonlijk contact met vrouwelijke studenten en collega’s wordt onmiddellijk aangegeven. Ook wat buiten de universiteit gebeurd, is aan sociale controle onderworpen, want meer nog dan de dominee of pastoor bij ons dient een onderwijskracht in China een onberispelijke levensloop te volgen. Een van mijn collega’s werd eens betrapt toen hij een salon voor voetmassage binnenging. Dat berokkende hem de grootste narigheden.
Ik ben dus slecht ingelicht over de prostitutie in China. Fuzhou heeft geen rosse buurt. Er is een straatje waar homoseksuelen elkaar ontmoeten. Vroeger was Fuzhou beroemd om zijn homocultuur. Er was een tempel waar de heilige Hu Tianbao, schutspatroon van homoseksuelen, werd vereerd. Nu is de cultus verplaats is naar een Boeddhistisch klooster.
Waar precies, dat kon men mij niet zeggen.
De Amsterdams walletjes zijn daarentegen zeer bekend, en geen Chinees zal Amsterdam bezoeken zonder daar een kijkje te gaan nemen. Eerst lijkt het leuk, maar bij het zien van zoveel Aziatische vrouwen in de vitrines komt al gauw de vraag op: “Hoe zijn die daar gekomen?”. Het antwoord is dat velen van hen niet uit vrije wil in deze vorm van prostitutie zijn beland. Aan die wantoestand moet beslist zo gauw mogelijk een einde worden gemaakt.
Hartelijke groet, je Rik.
de Volkskrant, 12 november 2006