Beste Rik,
In een vorige brief schreef je dat “originaliteit in China niet erg op prijs wordt gesteld”. Ik ben er toen verder niet op ingegaan, maar die opmerking is wel blijven hangen. Ten eerste vroeg ik mij af op wat voort soort originaliteit je eigenlijk doelt. Nederlanders hoor je er vaak over klagen dat “iedereen boven het maaiveld de kop wordt afgehakt”. Kennelijk wordt originaliteit ook bij ons niet bijzonder gewaardeerd. Doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg, dat is ons motto.
Ik heb wel eens het idee dat originaliteit alleen nog vrij mag rondlopen in de reservaten van kunst en wetenschap. Voor de rest is het “de boel bij elkaar houden”, en dat is misschien al belangrijk genoeg in deze tijd van onrust.
Misschien verwijst je opmerking ook naar de kopieerlust van China. Vroeger werd dat verwijt altijd aan de Japanners gericht, maar sinds die auto’s maken die zelfs in Europa populairder zijn dan de Europese auto’s, hoor je daar niemand meer over. Toyota komt elk jaar met nieuwste snufjes.
Maar nu lees ik in NRC/Handelsblad – nee, niet bij jouw oud-leerling Bettine Vriesekoop – dat “Chinese diefstal de Duitse export kapot maakt”. Steen en been klagen de Duitsers – en niet al zij – over producten, patenten en merknamen die kosteloos door de Chinezen worden overgenomen: van helikopters, tot medicijnen en hele winkelformules. Het schijnt dat het hoofdkantoor in Zürich tot algemene ontzetting heeft ontdekt dat er in China zelfs een keten van Swissôtels bestaat!
Mij verbaast dat niet echt. Op weg naar het stadje Dazu moest ik een tijdje op een busstation wachten. Het viel mij op dat er twee merken bussen waren: een bus van Mercedes en bus van een Chinees merk dat – op een onbeduidend detail na – als twee druppels leek op die Mercedes.
De Duitsers zijn het nu zat en onlang heeft de Hamburgse douane 117 containers met vervalste producten in beslag genomen. Ook zijn er Duitse bedrijven die zich uit China terugtrekken, omdat zij zich het slachtoffer voelen van een rip-off. Hun investeringen zijn dankbaar geïncasseerd zonder dat zij daar één cent van hebben teruggezien. Een procederen in China heeft weinig zin.
Gelukkig is er ook goed nieuws. Wist je dat er plannen zijn om bij Schiphol een Chinees pretpark te bouwen? De stichting China Valley Europe wil voor de verwezenlijking een bedrag van 250 miljoen bijeenbrengen. Ik hoop dat het lukt, maar ik heb twee bedenkingen. Ten eerste moeten de investeringen voor een belangrijk deel uit China zelf komen. En ten tweede wordt China Valley Europe geleid door Jos van Kemenade, voormalig minister van onderwijs die met dank aan allerlei democratiseringsprocessen de originaliteit aan onze universiteiten bijna ten gronde heeft gericht.
Met hartelijke groet, Max.
Antwoord:
Beste Max,
Confucius zei dat zijn filosofie een voortzetting was van wat vroegere wijzen hem hadden geleerd en geen nieuw systeem. Hij was dus niet origineel maar conservatief, vooral op het gebied van het onderwijs, want hij was leraar van zijn vak. Dat nam niet weg dat hij ook erg pragmatisch was en iedereen aanmoedigde door kopiëren zoveel mogelijk te leren.
Dat geldt nog steeds. En zo kwam het, dat toen Taiwan zich in de jaren vijftig economisch begon te ontwikkelen, een enorme piraterij van Engelse wetenschappelijke boeken ontstond. Technische handboeken en naslagwerken waren overal voor een appel en een ei te koop en vrijwel iedere familie kon zich de Encyclopeadia Brittannica veroorloven! Toen daar internationale protesten over losbarstten, excuseerden de Chinezen zich, maar ze bezigden ook het enigszins gerechtvaardigde argument dat ze die, voor hun ontwikkeling broodnodige boeken, onmogelijk konden aanschaffen tegen de buitenlandse prijzen. Deze piraterij was een noodzakelijk kwaad, waarvoor begrip werd gevraagd.
Wat het kopiëren betreft van allerlei producten die voor het buitenland worden gemaakt, gaat die verklaring voor het huidige China niet helemaal, maar wel gedeeltelijk op. China moet nog veel van het buitenland leren. Daarom bevatten vrijwel alle overeenkomsten voor common ventures, die de productie van buitenlandse goederen in China zelf regelen, een clausule voor de overdracht van de betreffende technologie.
Dus kun je er staat op maken dat producten, die op deze aangekochte technologie gebaseerd zijn na een tijdje ook door de Chinezen zelf op de markt worden gebracht. Want, zo redeneren de Chinezen, wanneer een Amerikaanse firma hier in China voor een spotprijsje mooie sportschoenen fabriceert om die daarna voor veel geld in de VS te verkopen, moeten de Chinezen dan zelf ook die hoge prijs betalen? Vandaar dat je hier alle merkartikelen kunt krijgen en Chinese studenten tegenwoordig vaak leuker gekleed gaan dan vroeger. Vaak bezitten zij meer elektronische apparatuur dan Nederlandse studenten.
Ik begrijp dat Nederlandse bewindslieden onder de indruk zijn van de dynamische ontwikkelingen in China en dat ze graag meer van deze ondernemingslust in Nederland zouden willen zien. Vandaar China Valley Europe, en dan nog wel in de voormalige suikerfabriek van Halfweg. Leuk symbool! Vliegen vang je nu eenmaal meer met stroop dan met azijn.
Minister Wijn heeft benadrukt dat de economische betrekkingen tussen China en Nederland bepaald niet van gisteren dateren: “Al zo’n vier eeuwen geleden kwamen de onverschrokken kooplieden van de Vereenigde Oost-Indische Compagnie in aanraking met Chinese ondernemers in de provincie Fuijan aan de oostkust. Een levendig handelsverkeer was het resultaat”. Over de slechte naam van de VOC in China hadden wij het vorige week al. Wat denk je: komt er in China Valley een standbeeld van Jan Pietersz Coen of voor van Coxinga?
Met hartelijke groet, Rik
de Volkskrant, 4 december 2006