The Max Pam Globe » Averbach 85 jaar

Averbach 85 jaar

Schaken

Onlangs is de Russische grootmeester Joeri Averbach 85 jaar geworden. Hoewel hij niet meer speelt, is hij nog zeer actief. Hij reist veel en enkele keer geeft hij op het Max Euwe Centrum in Amsterdam een lezing.

Averbach heeft een turbulent leven achter de rug, dat begon toen zijn Duits-joodse vader trouwde met een Russin uit een overtuigd Grieks-orthodox gezin.

De Russische tak van de familie zag weinig in het huwelijk, aangezien Averbach als een atheïst werd beschouwd. Later zou Averbach zichzelf “een fatalist” noemen. Hij bedoelde ermee dat het leven hem vooral overkwam, en dat hij zich heeft neergelegd bij de verrassingen die zijn leven telkens een andere wending geven. Als het gaat om prestige in de schaakwereld is Averbach alleen te vergelijken met Euwe. Hij wordt alom gewaardeerd, niet alleen als schaker maar ook als mens.

Enige tijd behoorde Averbach tot de tien sterkste spelers ter wereld. Hij had een gedegen stijl, die stoelde op een enorme theoretische kennis. De grote aanvalsspeler Nezhmetdinov bijvoorbeeld, kreeg tegen Averbach geen voet aan de grond.

De onderlinge score: 8,5-0,5 voor Averbach.

Maar meer nog was hij een expert in het eindspel en op dat gebied heeft hij verschillende handboeken gepubliceerd. Nadat Averbach zijn actieve loopbaan had afgesloten, is hij nog jarenlang een gewaardeerd arbiter geweest.

Uiteraard is Averbach zeer goed op de hoogte van de geschiedenis van het Russische schaak. Hij heeft de tijd van de Grote Terreur meegemaakt en daarna de jaren dat “de patriarch” Botwinnik het schaakleven beheerste. Met grote belangstelling wordt dan ook uitgekeken naar Averbachs memoires, die nagenoeg zijn voltooid. Een klein voorproefje lazen wij onlangs op de site ChessCafe.com, waar Averbach uitgebreid door Taylor Kingston wordt geïnterviewd. Tot mijn verrassing kwam ik daarin mijn eigen naam tegen in verband met een kwestie die de schaakwereld nog steeds bezig houdt.

In 1991 zat ik in Brussel tegenover Botwinnik, terwijl Genna Sosonko als vertaler naast me zat. Ik vroeg toen aan Botwinnik wat er waar was van het gerucht dat Keres in 1948 geen wereldkampioen mocht worden. Keres was een Est, die tijdens de oorlog allerlei nazi-toernooien had gespeeld, en dat was de Sovjets natuurlijk een doorn in het oog. Botwinniks antwoord maakte veel los. Hij antwoordde dat Stalin destijds hoogstpersoonlijk de opdracht heeft gegeven om een zege van Keres te voorkomen, maar dat hij – Botwinnik – die gang van zaken verontwaardigd van de hand had gewezen.

Volgens Averbach zit het toch wat anders en heeft Botwinnik zijn eigen rol nobeler gemaakt. Ten eerste gelooft Averbach niet in zo’n opdracht van Stalin, eenvoudig omdat Stalin nauwelijks in schaken was geïnteresseerd. Stalins belangstelling gold vooral het worstelen. Daar kon je hem, als je tenminste durfde, voor wakker maken. Wel acht Averbach het denkbaar dat vanuit het tweede eschalon is bepaald dat Keres niet mocht winnen. Per slot liep er direct na de oorlog een arrestatiebevel tegen Keres, dat echter niet werd uitgevoerd omdat Keres een tijdje onvindbaar was. De zaak lag nogal gecompliceerd omdat ook Botwinnik zelf ook niet zo populair was bij de communistische partijtop. Botwinnik was joods en de partij had een duidelijk voorkeur voor Smislov, een raszuivere Rus.

Er staat nog veel meer belangwekkends in dat interview, maar er moet natuurlijk ook worden geschaakt.

Averbach-Zak (1947)
1. e2-e4 e7-e5 2. Pg1-f3 Pb8-c6 3. Lf1-b5 a7-a6 4. Lb5-a4 Pg8-f6 5. O-O Pf6xe4 6. d2-d4 b7-b5 7. La4-b3 d7-d5 8. d4xe5 Lc8-e6 9. c2-c3 Lf8-e7 10. Lc1-e3 O-O 11. Pb1-d2 Pe4xd2 12. Dd1xd2 Pc6-a5 13. Lb3-c2 Pa5-c4 14. Dd2-d3 g7-g6 15. Lc1-h6 Pc4xb2 16. Dd3-e3!

Toen nieuw.

16. … Tf8-e8 17. Pf3-d4 Dd8-d7 18. f2-f4 Pb2-c4?

Hij had in elk geval 18. … c5 moeten doen.

19. De3-g3 c7-c5 20. f4-f5! c5xd4 21. f5xg6! h7xg6 22. Lc2xg6 Kg8-h8 23. Lh6-g7+!

Een mokerslag, die veel sterker is dan het verwachte 23. Lf7x Tg8!

23. … Kh8xg7 24. Lg6xf7+ Kg7-h8 25. Dg3-g6 Le7-f8

Een klein uitstel was: 25. … Lg5 26. Dh5x Kg7 27. Dg5x- en ook nu gaat het mat.

26. Dg6-g8 mat.

Euwe-Averbach (1953)
1. d2-d4 Pg8-f6 2. c2-c4 e7-d6 3. Pb1-c3 Lf8-b4 4. e2-e3 O-O 5. Lf1-d3 d7-d5 6. Pg1-f3 c7-c5 7. O-O Pb8-c6 8. a2-a3 Lb4xc3 9. b2xc3 b7-b6

Was toen erg in de mode.

10. c4xd5 e6xd5 11. Pf3-d2 Lc8-e6 12. Lc1-b2 c5-c4 13. Ld3-c2 b6-b5 14. f2-f3 a7-a5 15. Tf1-e1 Dd8-b6 16. Pd2-f1 b5-b4 17. Dd1-d2 b4-b3 18. Lc2-b1 a5-a4 19. e3-e4 Pc6-e7 20. Pf1-g3 Kg8-h8 21. Te1-e2 Pf6-g8 22. Pg3-h5

Als de witte aanval niet doorslaat, staat hij verloren.

22. … f7-f5 23. Dd2-g5 Tf8-f7 24. e4xf5 Le6xf5 25. Lb1xf5 Pe7xf5 26. Ta1-e1 Db6-d8 27. Dg5xd8 Ta8xd8 28. Te2-e8 Td8xe8 29. Te1xe8 Tf7-e7 30. Te8xe7 Pg8xe7 31. Kg1-f2 Kh8-g8 32. g2-g4 Pf5-d6 33. Kf2-e3 Pd6-b5 34. f3-f4 Pe7-c8 35. f4-f5 Pc8-d6 36. Ph5-f4 Pb5xa3!

Een geweldige zet, die met harde hand elke tegenstand breek.

37. Lb2xa3

Hier is 37. Pd5x Pc2+ 38. Kd2 Pe4+ 39. Kc1 Pf2 40. Pb6 – 40. Pb4 Pb4x 41. cb4x Pd3+ 42. Kb1 Pb4x verliest. – 40. … Pd3+ 41. Kb1 a3 42. Pc4x a2 geen optie.

37. … Pd6-b5 38. La3-c1 Pb5xc3 39. Pf4-e2 Pc3-b1! 40. Pe2-c3 en wit gaf het tegelijkertijd op.

Averbach-Platonov
1. c2-c4 c7-c5 2. Pg1-f3 Pb8-c6 3. e2-e3 e7-e6 4. Pb1-c3 Pg8-f6 5. d2-d4 d7-d5 6. a2-a3 Pf6-e4 7. Lf1-d3 Pe4xc3 8. b2xc3 Lf8-e7 9. O-O O-O 10. Lc1-b2 b7-b6 11. c4xd5 e6xd5 12. d4xc5! Le7xc5 13. Dd1-c2 h7-h6 14. c3-c4 d5xc4 15. Ld3xc4 Kg8-h8 16. Dc2-e4 Lc8-b7 17. Tf1-d1 Dd8-c8 18. Lc4-d3 f7-f5 19. De4-h4 Dc8-e6 20. Ld3-c4 De6-g6 21. Td1-d7 Lc5-e7 22. Td7xb7!

Een effectief dameoffer.

22. … Le7xh4 23. Pf3xh4 Dg6-g5

Evenmin hielp: 23. … Dh7 24. Ld5! Tac8 25. Le6 Tce8 26. Lf5x Tf5x 27. Tg7x T b5 28. Pg6+ Dg6x 29. Tg6x+ Tb2x 30. Th6x+ Kg7 31. Tc6x met winst.

24. f2-f4 Dg5-g4 25. Ld3-e2 en zwart gaf op, want 25. … Dg4x 26. Lg7x+ Kg8 24. Lc4+ mag evenmin baten.

Het Parool, 10 maart 2007