Eenzaam en alleen in het heden

Boeken etc

Eenzaam heden
Naema Tahir
Uitgever: Prometheus
Sterren: * *

Twee jaar geleden kwam Naema Tahir als een Sheherazade het Nederlandse literaire wereldje binnendansen met haar verhalenbundel Kostbaar bezit. Op exotische muziek deinde zij als een Oosterse schone, die zich terdege bewust is van haar erotische uitstraling en die daarbij ook nog eens intelligent en grappig was. Op de televisie viel Jeroen Pauw als een blok voor haar en veel kijkers deden hetzelfde, gezien de exploderende oplagecijfers. Bij Naema Tahir leek alles op zijn plaats te vallen. Naast al deze positieve eigenschappen bleek zij ook nog eens iemand te zijn, die met succes was geïntegreerd in de Nederlandse samenleving. Haar ouders verlieten Pakistan en …
kwamen aanvankelijk in Engeland terecht, waar haar vader als postbode werkte.

Maar toen Naema een jaar of tien was verhuisden de Tahirs naar Nederland, waar het gezin zich settelde in Etten-Leur, of all places. Ook al werd zij voor een paar jaar naar Pakistan teruggestuurd, zij voltooide haar opleiding in ons land. Zij werd juriste. In die hoedanigheid bereisde zij alle uithoeken van Europa, wat haar kennelijk toch niet helemaal bevredigde. In haar tweede boek, de roman Eenzaam Heden, toont zij haar ambitie om schrijver te worden.

Eenzaam heden.bmp

De buitenkant van het schrijversschap heeft Naema Tahir in elk geval onder de knie. Marjoleine de Vos, die voor NRC/Handelsblad avond aan avond voor de televisie zit, noteerde vorige week: “Eigenlijk zou je er zo iemand bij moeten hebben als schrijfster en juriste Naema Tahir, die bij elk nieuw boek meteen in alle tv-programma’s verschijnt, ook in België (gisteravond in De laatste show) en dan een geweldige overtuigende présence heeft. De vorige keer was ze seksueel bevrijd, daar ging haar boek toen over, deze keer is ze geïntegreerd, daar gaat het nieuwe boek over”.
Beter valt de Werdegang van Naema Tahir niet samen te vatten. Het is echter nog de vraag of geïntegreerd zijn net zo goed verkoopt als seksueel bevrijd zijn.

Hoewel de publiciteitsmachinerie tegenwoordig van groot belang is, zal het in de literatuur uiteindelijk niet van de buitenkant, maar van de binnenkant moeten komen. Uit de titel van haar roman kun je afleiden, dat Tahir ook dat begrepen heeft. Eenzaam heden bestaat onmiskenbaar uit literaire entiteiten. Hoe zou deze combinatie van gevoelens en tijd in het Engels klinken?

Lonely Present?

Ik zie een wolf voor me, die ’s nachts huilt tegen de maan. Het zou ook een wolvin kunnen zijn.

In elk geval zet Tahir al direct op de eerste pagina’s zwaar aan met een scène waarin een meisje zich ter aarde werpt, omdat zij zich verbonden meent met de grond die zij niet alleen kussen maar zelfs eten wil. Een van metaforen zwangere wereld opent zich en de lezer – maar misschien is dat typisch Hollands – lijkt te moeten vrezen voor een nieuw staaltje literatureluur. De eerste pagina’s druipen van de pathetiek en het duurt even voordat die wegebt en wij kunnen overgaan tot de gewone gang van zaken.

Die speelt zich af in Londen, waar Dina Mohajar woont met haar Pakistaanse ouders. Ze is ongeveer net zo oud als de Naema Tahir, die in Etten-Leur haar voetstappen heeft gezet. Dinja’s vader is een echte emigrantenvader. Hij droomt van zijn geboorteland en als de omstandigheden anders waren, zou hij zeker teruggaan. Hij is de man die zich in een vreemd land vastklampt aan zijn eigen land. De namen van zijn kinderen bijvoorbeeld verwijzen naar de namen van de stichters van Pakistan. Een deel van zijn geld stuurt de vader ook terug naar zijn achtergebleven familie, al valt dat op den duur niet vol te houden.

Dina’s moeders is anders. Zij vertegenwoordigt de emigrant, die juist wil blijven in de nieuwe wereld. Die een baan wil zoeken, die het nieuwe geld wil verdienen, die wil wortelen. Maar zij vertegenwoordigt ook de emigrant, die nog niet tot succes geroepen is, omdat de hindernissen te hoog zijn.

Als Naema Tahir met lichtheid de zwaarte van het gewone leven beschrijft, is zij op haar best. Wil zij meer zeggen, dan krijgt haar stem ogenblikkelijk iets galmends. Het gewone leven is een leven met vader, moeder, broertje Jinnah en zusje Raana. En met het buurjongetje. En ook nog met een onduidelijk zusje, dat plotseling uit Pakistan overkomt als een ongewenst overblijfsel uit een verhouding die vader kennelijk heeft gehad met een andere vrouw. Dit zusje Jahanara is de hilarische noot in het boek. Ze komt uit Pakistan met lange nagels en op stilettohakken, en zij heeft geen idee wat haar in Groot-Brittannië te wachten staat. Het zal ook duidelijk zijn dat haar aanwezigheid door moeder nauwelijks wordt gewaardeerd. De conflicten tussen moeder en Jahanara leiden tot hartverscheurende taferelen, en het is uiteindelijk maar goed dat het hart van Jahanara naar Pakistan blijft verlangen, want anders was de confrontatie tussen deze twee vrouwen niet met een sisser afgelopen.

Maar Dina is uit een ander hout gesneden dan Jahanara. Zij is vastbesloten in de nieuwe wereld te aarden. Zij beseft dat zij nergens bij hoort, omdat haar ouders nergens bij horen, maar zij ziet die omstandigheid eerder als gunstig teken dan als een uitdrukking van slachtofferschap. Wat dat betreft past Eenzaam heden helemaal in deze tijdgeest. Ik zie volle zaaltjes voor me, waar de schrijfster voorleest en waar na afloop in beschaafde sfeer wordt gesproken over het vraagstuk van de integratie.

Helaas is Eenzaam heden stilistisch bepaald niet vlekkeloos. Er staan te veel alinea’s in als deze: “Moeders eerste blijk van stevige afkeer van mij, en het is een weinig fraaie herinnering, was op een druilerige november middag. Het motregende. Boven in de slaapkamer lagen Jannah en ik tegen moeders kleermakerszit ruggelings op het tweepersoonsbed, waar vader zelden met moeder sliep omdat hij een eervolle slaapplek op de neplederen bank in de achterkamer beneden verkoos, waarop hij liever moeder eens per jaar vreselijk plichtmatig zou pogen te bevruchten”.

Kreun, kreun.

Een prachtig voorbeeld van een zin, waarin iemand veel te veel wil zeggen. Om het bovendien in de Nederlandse literatuur nog onbevooroordeeld te laten motregenen, moet je als schrijver alle registers kunnen bespelen.

Maar zo ver is Naema Tahir nog lang niet.

HP/De Tijd, 18 januari 2008