Protest, vuur en Bernhard Wientjes

Beweringen en bewijzen

Onlangs zei Herman Finkers bij Pauw & Witteman dat alle mensen diep in hun hart gelovig zijn, ook atheïsten en andere godloochenaars. De opvatting van Finkers hoor je vaker, maar zelf ben ik eerder geneigd het tegenovergestelde te denken: diep in hun hart geloven al die gelovigen helemaal niet.

kruisiging.jpg

Afgelopen Pasen hebben dertig vrome Filippinno’s zich aan het kruis laten nagelen, om op die manier iets van het lijden van Jezus te kunnen ervaren. Dat het spektakel georganiseerd wordt door het Filippijnse ministerie van Toerisme maakt wantrouwig, maar dat de deelnemers aan de kruisiging ook zijn opgeroepen voor een tetanusinjectie geeft je het idee dat gelovigen zelfs tijdens de meest intieme aanbidding toch een oogspleetje open houden voor de werkelijkheid.

Er is een theorie – ik ben vergeten van wie – die zegt dat elke organisatie, club of institutie bestaat uit drie groepen: de preciezen, de rekkelijken en de afvalligen. De preciezen willen dat alle regels zo nauwkeurig mogelijk worden gevolgd. Zij zijn de regelneven en de controleurs. De rekkelijken kan het allemaal niet zo veel schelen – als het salaris maar op tijd wordt betaald en als er aan andere sociale verplichtingen wordt voldaan. De afvalligen daarentegen mopperen voortdurend en zouden het liefst breken met de organisatie.

Op uw werk, in het voetbalveld of bij postzegelverzamelaars of academici, overal kom je die drie archetypen tegen. Van bijna iedereen is snel te herkennen tot welke groep hij (of zij) behoort. De groep van rekkelijken is het grootst, ongeveer tachtig procent. Die van de preciezen en afvalligen moeten het elk doen met zo’n tien procent.

Uiteraard geldt deze indeling ook voor religies. De meeste gelovigen zijn rekkelijk en daarom helemaal niet geneigd als hysterici de straat op te gaan. Wanneer geboorte, dood en feestdagen maar volgens bepaalde rituelen worden afgehandeld, zal de eigenlijke inhoud van het geloof hun verder een zorg zijn. Volgens het ene geloof loop je rechts om een totempaal en bij het andere geloof juist linksom. Bij het ene geloof wordt geen varkensvlees gegeten, bij het andere geloof geen rundvlees. Van belang is niet wat verboden wordt, maar dat er überhaupt iets verboden wordt.

Deze inzichten spelen mee bij de beoordeling van de ophef rond de Deense cartoons en de film Fitna. De rellen over de Deense cartoons braken pas uit maanden na publicatie. Inmiddels is duidelijk dat verontwaardiging is geregisseerd door overheden en instanties, die daar om verschillende redenen van dachten te profiteren. Religie is niet alleen een kwestie van geloof en vertrouwen, maar ook van macht en belangen.

Dat het na de vertoning van Fitna veel rustiger bleef in de islamitische wereld, kan er mee te maken dat autoriteiten er dit keer veel minder belang bij hadden om de preciezen en de rekkelijken te mobiliseren. Misschien zijn zij op de juiste wijze door Balkenende en zijn minister van Buitenlandse Zaken aangesproken – waarvoor hulde! – maar ook is het mogelijk dat de islamitische overheden even te weinig voordelen zagen in het bestormen van Nederlandse ambassades en het verbranden van Nederlandse vlaggen.

Door ervaring leert men – bij ons, maar ook in Indonesië, Egypte en Pakistan.

Wientjes.jpg

Dat brengt ons bij de vraag bij in hoeverre Wilders verantwoordelijk gesteld kan worden voor de schade die het Nederlands bedrijfsleven heeft geleden door Fitna. De heer Bernhard Wientjes, voorzitter van de werkgeversorganisatie VNO-NCW, wil dat juridisch laten uitzoeken. Namens de portemonnee van het Nederlands bedrijfsleven heeft Wientjes de film van Wilders scherp veroordeeld. In een interview met het Financieele Dagblad spreekt Wientjes van “een gruwelijke en beledigende film”, terwijl uit datzelfde interview blijkt dat hij de film nog moet zien. De heer Wientjes was er ook erg voor om namens de portemonnee van het Nederlandse bedrijfsleven te verbieden.

Roken.jpg

Telkens als ik de heer Wientjes zo moreel hoogstaand bezig zie, moet ik denken aan die documentaire van Cherry Duyns, waarin rokers met longkanker bij de tabaksindustrie op zoek gaan naar financiële schadeloosstelling. Dat viel beslist niet mee, want het zijn taaie procedures die al jaren duren. Niettemin denk ik dat het veel eenvoudiger moet zijn het verband aan te tonen tussen longkanker en roken dan tussen Fitna en de daaruit vloeiende schade voor het Nederlandse bedrijfsleven.

Verbrande vlag.jpg

Ik stel voor dat de heer Wientjes zich eerst eens inzet voor de slachtoffers van de tabaksindustrie en dat hij, als die zaken bevredigend zijn geregeld, terugkomt met zijn miljardenclaim voor de verwerpelijke Wilders.

Het Nederlands bedrijfsleven en de moraal, je zou er bijna ontroerd bij raken. Moet die anti-jood verklaring nog getekend worden en hoe zit het met de vervuiling door Shell in Nigeria? Nieuwe perspectieven doemen op. Ik weet niet of het zo is, maar als Hollandia – de firma die matzes en jodenkoeken produceert – de laatste tijd te kampen heeft met teruglopende omzetten, dan zou ik daar graag Gretta Duisenberg en Dries van Agt verantwoordelijk voor stellen. Aanklagen!
Toch vrees ik dat het met die plannen van Wientjes niks wordt, net zo min als met die onzin van Wilders.

de Volkskrant, 3 april 2008