The Max Pam Globe » De gekke wereld van Larry Evans

De gekke wereld van Larry Evans

Schaken

Als jongeman vloog ik in 1971 samen met Hans Ree naar San Fransisco om een schaakreis door de Verenigde Staten te maken. Wij werden van het vliegveld afgehaald door grootmeester Larry Evans en zijn vrouw Ingrid.

Dat was in alle opzichten een opzienbarend echtpaar. Evans was Amerikaan met Indiaans bloed, een man met baard en zwarte manen, terwijl Ingrid een hoogblonde Duitse bleek te zijn van een adembenemende schoonheid. Ze leek het meest op Nina van Nina & Frederik, het zongduo dat in de jaren vijftig en zestig furore maakte in de Europese zaterdagavondshows.

Ik werd dan ook wanhopig verliefd op Ingrid, maar had uiteraard geen schijn van kans.

Wel zo prettig natuurlijk, want wij waren daar om te schaken.

Larry Evans bleek een ontzettend leuke man, vol prachtige verhalen over het Amerikaanse schaakleven. Bij alles wat hij zei hingen wij aan zijn lippen, want Evans was goed bevriend met Bobby Fischer. Hij trad op als ghostwriter, toen Bobby er maar niet in slaagde zijn later klassiek geworden boek My Sixty Memorable Games te voltooien. Ook had een schaakrubriek in Chess Review, dat hij gebruikte om allerlei vondsten van Fischer aan de wereld door te geven. Een tijdje was hij ook Fischers secondant, maar toen Bobby in 1972 op IJsland om de wereldtitel speelde, was hij er niet bij. Hij vond dat het secondantschap niet te verenigen was met zijn journalistieke werk voor het televisiestation CBS.

Het was de tijd dat Fischer ondergedoken scheen te zitten bij een of andere religieuze sekte in Pasedena. Af en toe liet Fischer wel eens iets horen, maar ook Evans wist eigenlijk nooit precies waar hij zat. Ik herinner mij ook nog dat wij op een avond bij de televisie aanschoven, omdat Fischer in de Dick Cavett Show zou verschijnen.

Niemand geloofde dat Fischer echt zou komen, maar verdomd: hij zat er!

Het was de laatste keer dat Fischer vrijwillig voor een camera zou verschijnen, maar op die avond was hij nog erg aimabel. Fischer vertelde honderd uit, onder meer over zijn rivaal en vijand Samuel Reshevsky. Die was niet erg populair onder zijn Amerikaanse schaakcollega’s. Reshevsky werd alom gerespecteerd om zijn schaakprestaties, maar omdat hij soms opviel door weinig sportief gedrag, werd hij ook gemeden.

In de concurrentiestrijd tussen Fischer en Reshevsky was Evans volledig op de hand van Fischer. Ook Evans zelf had het regelmatig aan de stok gehad met Reshevsky, maar in 1963 had hij op een aardige wijze wraak had genomen. Evans liet toen de volgende partij zien, waarvan het slot een luid gelach veroorzaakte bij de omstanders. Chess Review noemde de partij, gespeeld tijdens het Amerikaans kampioenschap van 1963: “De grootste Schwindel van de eeuw”.

Evans-Reshevsky

1. d2-d4 Pg8-f6 2. c2-c4 e7-e6 3. Pb1-c3 Lf8-b4 4. e2-e3 c7-c5 5. Lf1-d3 O-O 6. Pg1-f3 d7-d5 7. O-O d5xc4 8. Ld3xc4 Pb8-d7 9. Dd1-e2 a7-a6 10. a2-a3 c5xd4 11. a3xb4 d4xc3 12. b2xc3 Dd8-c7 13. e3-e4 e6-e5 14. Lc1-b2 Pd7-b6 15. Lc4-b3 Lc8-g4 16. Ta1-a5

Nog sterker was 16. Lc3!

16. … Ta8-c8 17. c3-c4 Pb6-d7 18. h2-h3 Lg4xf3 19. De2xf3 Tf8-e8 20. Tf1-d1 Tc8-a8 21. c4-c5 Ta8-d8 22. Lb3-a4 Te8-e7 23. Td1-d6 b7-b5 24. La4-c2 Pd7xc5!

Reshevsky verdedigt zich als een ware held en weet meer dan overeind te blijven.

25. Td6xd8+ Dc7xd8 26. Df3-e3 Pc5-d7 27. De3-d3

Want pas nu kwam hij er achter dat 27. Ta6x Dc8! helemaal niet kan.

27. … Dd8-b6 28. Lb2-c1 h7-h6 29. Lc1-e3 Db6-b7 30. f2-f3 Pd7-b8 31. Ta5-a2 Te7-d7 32. Dd3-a3 Kg8-h7 33. Kg1-h2 Db6-c7 34. Lc2-d3 Pf6-h5 35. Ta2-c2 Dc8-d8 36. Ld3-f1 Td7-d1 37. Tc2-c1 Td1-d6 38. Da3-a2 Dd8-f6 39. Tc2-c7 Pb8-d7 40. Tc7-a7 Ph5-f4 41. Da2-c2 h6-h5 42. Dc2-c8 Td6-d1 43. Lf1xb5 Df6-g5 44. g2-g3 a6xb5 45. Ta7xd7 Td1-e1 46. Td7xf7 Te1xe3 47. h3-h4 Te3-e2+ 48. Kg1-h1 Dg5xg3?

Geweldig, hij trapt erin!

49. Dc8-g8+!! Kh7xg8 50. Tf7xg7+

En remise, want zowel na 50. … Kg7x als na 50. … Dg7x is het pat, terwijl wit na 50. … Kf8 51. Tf7+ over een dolle toren beschikt.

Evans vertelde dat Reshevsky na 48. … Dg3x+ al zijn hand uitstak om het volle punt te incasseren. Maar de hand van Evans ging niet naar Reshevsky’s hand, maar naar de witte dame. Reshevsky moest even slikken en lachte toen zuur. Toen had hij zichzelf weer in de hand en mompelde slechts één woord: “Stomkop!”.

Dit verhaal kwam ik weer tegen toen ik deze zomer toen ik in de Verenigde Staten op vakantie was. Bij Barnes & Noble vond ik de geschiedenis beschreven in Evans’ laatste boek: This Crazy World of Chess. De titel wordt aangeprezen met de slogan: “Als je dit controversiële boek hebt gelezen, bezie het schaken nooit meer op dezelfde manier!”.

Het boek van Evans is precies zoals ik hem destijds heb ontmoet: liefderijk, geestig en altijd goed ingevoerd. Over Fischer vertelt hij verschillende wederwaardigheden en anekdotes die ik niet kende, bijvoorbeeld dat Fischer schriftelijk aan de FIDE heeft laten weten dat hij de wereldtitel opgaf. De titel is hem dus niet ontnomen.

Ook de volgende twee partijtjes trof ik aan in This Crazy World of Chess. De eerste is de kortste nederlaag van Fischer en de tweede de mooiste overwinning door een onbekende speler, die ook altijd onbekend is gebleven.

Fischer-Burger (1963)

1. e2-e4 e7-e5 2. Pg1-f3 Pb8-c6 3. Lf1-c4 Pg8-f6 4. Pf3-g5 d7-d5 5. e4xd5 Pc6-d4 6. c2-c3 b7-b5 7. Lc4-f1 Pf6xd5 8. c3xd4 Dd8xg5 9. Lf1xb5+ Ke8-d8 10. O-O

Evenmin prettig voor wit is de variant: 10. Df3 Lb7 11. 0-0 e4 12. de4x Bd6 13. d3 Lh2x+ 14. Kxh2 Nf4 en wit kan opgeven.

10. … e5xd4 11. Dd1-f3 Lc8-b7 12. Df3xf7? Pd5-f6! en Fischer gaf het op.

Er dreigt mat op g2 en na 13. g3 Ld5! en verliest wit de dame.

Mahia-Quinteros (1980)
1. e2-e4 c7-c5 2. Pg1-f3 d7-d6 3. d2-d4 c5xd4 4. Pf3xd4 Pg8-f6 5. Pb1-c3 a7-a6 6. Lc1-g5 e7-e6 7. f2-f4 Dd8-b6 8. Dd1-d2 Db6xb2 9. Ta1-b1 Db2-a3 10. e4-e5 d6xe5 11. f4xe5 Pf6-d7 12. Lf1-e2 Lf8-b4 13. Tb1-b3 Da3-a5 14.O-O O-O 15. Lg5-f6 Pd7xf6 16. e5xf6 Tf8-d8 17. f6xg7 Td8xd4

Wegens 19. Dd4x Lc5 ziet het er naar uit dat zwart de aanval heeft afgeslagen, maar het is toch minder duidelijk.

18. Dd2-h6 Da5-e5 19. Pc3-e4 De5xe4 20. Le2-h5 Td4-d7 21. Tb3-d3 Lb4-c5+ 22. Kg1-h1 Lc5-d4 23. Td3-g3 Pb8-c6 24. Lh5-g6!!

Een prachtzet, die op alle manieren een einde maakt aan de strijd.

24. … De4xg6 25. Tg3xg6 Pc6-e7 26. Tf1xf7 Kg8xf7 27. g7-g8D+ Pe7xg8 28. Dh6xh7+ en zwart gaf op.

Een speciaal hoofdstukje besteedt Evans aan zijn partij met de kunstenaar-schaker Marcel Duchamp. Schaken in het zwembad schaken hadden zij van Euwe afgekeken. Voor meer informatie over het treffen tussen Evans en Duchamp verwijs ik naar deze site.

Het Parool, 29 augustus 2008