The Max Pam Globe » Vroeger was heus niet alles beter

Vroeger was heus niet alles beter

Beweringen en bewijzen

Lang geleden las ik eens een treffend stukje van Theodor Holman, momenteel de beste columnist van Nederland, waarin hij betoogde dat vroeger alles beter was.

The Beatles maakten mooiere muziek dan Prince, Marylin Monroe was aantrekkelijker dan Madonna, de toneelstukken van Shakespeare zijn nog altijd onovertroffen, op de oude HBS leerde je meer dan op het Athenaeum, om Cees de Lange viel harder te lachen dan om Youp van ‘t Hek en de beste Nederlandse schrijvers zijn voor de oorlog geboren.
“Kip smaakte vroeger naar kip, zoals een aardbei vroeger naar aardbei smaakte”, schreef Holman, “en tomaat smaakte niet naar water”.

Dat laatste heb ik zelf ook altijd gedacht, tot ik las dat uit blindsmaaktesten telkens weer blijkt dat mensen het verschil niet proeven tussen een industriële kastomaat en tomaat, die biologisch is geteeld op koude grond.

Vroeger is tricky business. Laten wij er voor het gemak van uitgaan dat een mens zo’n honderd jaar wordt. Wat hij (of zij) dus uit eigen ervaring vroeger zou kunnen noemen, is zelfs minder dan die honderd jaar. In de tijdsspanne van een mensenleven verandert ontzaglijk veel, zonder dat wij dat onmiddellijk in de gaten hebben. Historici wijzen altijd op de overeenkomsten tussen nu en vroeger, maar in feite zijn de verschillen veel groter. Van die verschillen werd ik mij weer eens bewust, toen ik het weblog las dat Willem-Alexander bijhoudt van zijn bezoek aan Antartica.

Adembenemende lectuur!

Over het algemeen wordt het onbevoegden afgeraden zich naar die contreien te begeven, aangezien zulks een te zware belasting voor het milieu zou zijn. Maar onze kroonprins gaat daarheen met een wetenschappelijk oogmerk en dan is het anders. Als historicus heeft hij een doctoraalscriptie geschreven over de Franse president De Gaulle en zoiets kan wellicht van pas komen in het koudste gebied op aarde.

Daarnaast heeft onze kroonprins zich gespecialiseerd in waterhuishouding, wat goed uitkomt, want per slot is ijs niets anders dan bevroren water. Bovendien wordt Willem-Alexander, behalve door zijn vrouw, ook nog eens begeleid door de moleculair bioloog Ronald Plasterk en de natuurkundige Jos Engelen, dus wat zeuren wij nou? Antartica is echt geen Guernsey en ik kan mij nauwelijks voorstellen dat de pinguïns aldaar geïnteresseerd zijn in gunstige belastingconstructies.

Om terug te komen op het oorspronkelijk thema dat vroeger alles beter was, wil ik erop wijzen dat 97 jaar geleden de Zuidpool ook is bereisd door Robert Falcon Scott.

Zoals Willem-Alexander een weblog heeft bijgehouden over zijn expeditie, zo heeft Scott zijn tocht beschreven in een dagboek. Het bijzondere is nu dat de Scott en Willem-Alexander precies in hetzelfde jaargetijde, ja, precies op dezelfde dagen, hun ervaringen hebben vastgelegd. Derhalve hebben wij prachtig vergelijkingsmateriaal in handen gekregen, dat wetenschappelijk van het allergrootste belang kan zijn!

Zo noteert Willem Alexander op 5 februari 2009: “Na een vlucht van een klein half uur – met veel dank aan de Chileense luchtmacht – landden wij vlak naast de hooggelegen Tyndall gletsjer, één van de uitlopers van het Zuid-Patagonisch ijspak”.
Op weg naar de Zuidpool ploetert Scott op 5 februari 1912 met zijn hondenslee door datzelfde pakijs. Hij noteert: “’s Middags raakten wij in moeilijkheden. Onze gezichten zijn diepgegroefd door de wind, het mijne nog het minst; de anderen hebben nauwelijks nog gevoel in hun neus. Evans’s neus ziet er bijna net zo erg uit als zijn vingers. Hij is nog slechts een wrak”.

Op 6 februari 2009 arriveert Willem-Alexander en zijn andere expeditieleden op de onderzoekspost BAS. Hun aankomst veroorzaakt “overal blije gezichten” en de prins noteert: “Het echte Engelse ontbijt met bacon, sausage en baked beans deed mij echter meer aan mijn schooltijd op Atlantic College denken en liet ons zonder twijfel weten: dit is een Brits onderzoeksstation”.

Op 6 februari 1912 knabbelt Scott op een scheepsbeschuit. Hij noteert: “Het is een verschrikkelijke dag en wij zijn nauwelijks gevorderd”. De toestand van het expeditielid Edgar Evans baart nog meer zorgen: “Zijn wonden scheiden etter af. Het lijkt erop dat hij aan het eind is van zijn krachten”.

Op 8 februari 2009 daalt Willem-Alexander af in een gletsjerspleet. Hij noteert: “Het was ook een onvergetelijke ervaring voor ons en je verbaast je soms door wat voor klein gat je toch relatief makkelijk heen kunt komen”. Op 8 februari 1912 moet Scott “met klimijzers” de slede over een paar van die gemene gletsjerspleten heentrekken. Bij aankomst noteert hij geheel verkleumd: “Ik hoop dat wij de kans krijgen om onze slaapzakken te drogen”.

Het weblog van 9 februari 2009, de dag waarop de prins weer veilig naar huis en haard kon vertrekken, is nog niet gepubliceerd. Scott moest nog even voort. Op 29 maart 1912 noteert hij vastgevroren in zijn tentje: “Het einde is nabij. Het is jammer dat ik niet verder kan schrijven. Mijn laatste woorden. In godsnaam – zorg voor onze nabestaanden”.
Waarmee wetenschappelijk onweerlegbaar is bewezen dat vroeger heus niet alles beter was!

de Volkskrant, 12 februari 2009, zie ook voor reacties.